پنجم ژوئن، زماني که قدرت‌هاي عرب خليج‌فارس اعلام کردند به‌دليل ارتباط قطر با تروريست‌ها روابط ديپلماتيک خود با اين کشور را قطع خواهند کرد، پيام روشن بود: يا با سياست‌هاي منطقه‌اي همراه شو، يا هزينه‌اش را پرداخت کن.
اشتراک گذاری :
يک هفته پس از اين ماجرا به نظر مي‌آيد، قطر عجله‌اي براي سازگاري ندارد و عدم هماهنگي و انسجام در سياست خارجي دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري ايالات‌متحده، به تداوم شکاف‌ها منجر شده است. فاسد نشان‌دادن قطر به‌عنوان کشور منفور منطقه، بعيد است خصايل اين کشور را تغيير دهد، به دو دليل؛ نخست اينکه قطر ثروتمندتر از آن است که به آساني کنار گذاشته شود.
ذخاير فراوان گاز طبيعي قطر باعث شده اين کشور بالاترين سرانه درآمد را در جهان داشته باشد. حتي با وجود منع سفر و تجارت با قطر از سوي عربستان سعودي، امارات متحده عربي، بحرين و مصر، اقتصاد قطر با تلاطم قابل‌توجهي روبه‌رو نخواهد شد.
دليل دوم درباره اينکه چرا قطر مي‌تواند در مقابل همسايگان خود صبوري کند، به اهميت استراتژيک اين کشور براي ايالات‌متحده مرتبط است.
قطر ميزبان پايگاه هوايي العديد است که به‌عنوان پايگاه عملياتي آمريکا در جنگ عليه داعش فعاليت مي‌کند، قطر با برخورداري از روابط قدرتمند با ايالات‌متحده، با هوشمندي روابط خود را با افراط‌گرايان اسلامي متوازن کرده است. روابط قطر با گروه‌هاي جهادي، آمريکا را به خشم آورده است اما ايالات‌متحده همچنين از اين موضوع منتفع شده است.
براي نمونه قطر، طالبان را مجاب کرد تا بو برگادي، سرباز آمريکايي را در ماه می 2014 آزاد کند؛ سه ماه به آزادي پيتر تئو کورتيس، ژورناليست آمريکايي که توسط جبهه‌النصره، القاعده سوريه، اسير شده بود، کمک کرد. قطر معتقد است روابطش با گروه‌هايي همچون حماس، طالبان و القاعده باعث تلطيف مواضع آنها شده و آنها را براي مذاکره رام کرده است.
البته که همسايگان بزرگ قطر در خليج‌فارس اوضاع را متفاوت مي‌بينند اما در جريان اختلاف‌نظرهاي گذشته، ديپلماسي ايالات‌متحده به حفظ صلح کمک کرده است اما دولت ترامپ ديگر آن توان حل‌وفصل تنش‌هاي منطقه‌اي را نشان نداده است.
پس از قطع روابط ديپلماتيک چهار کشور عربي با قطر، ترامپ در توئيتر خودش قطر را به باد انتقاد گرفت و از تصميم عربستان‌سعودي حمايت کرد.
اين توئيتر، موضع ايالات‌متحده را دشوار کرد و پنتاگون و وزارت خارجه را به سمت اتخاذ لحني بي‌طرفانه‌تر سوق داد. يکي از سخنگويان پنتاگون، قطر را به خاطر «تعهد سرسختانه‌اش نسبت به امنيت منطقه» ستايش کرد و يکي از سخنگويان وزارت خارجه، روابط ايالات‌متحده و قطر را «قدرتمند» توصيف و از تلاش‌هاي قطر براي محدودکردن سازماندهي مالي تروريست‌ها تقدير کرد. قطر از سال‌ها پيش به‌عنوان بي‌طرف و داور منطقه‌اي شناخته مي‌شود اما پس از خيزش‌هاي بهار عربي در سال 2011، سياست خارجي مداخله‌گرايانه‌اي، به نفع اسلام‌گرايان، درپيش گرفت که باعث خشم مصر، عربستان‌سعودي و امارات متحده عربي شده است. هرچند روابط بحرين و قطر هرگز خوب نبوده است؛ دو کشور بر سر جزاير مورد مناقشه در سال 1986 وارد زد و خورد شده‌اند. امروز نيز حاکمان اهل تسنن بحرين، از قطر به خاطر روابط دوستانه‌اش با ايران بيزار هستند. بحرين، جمهوري‌اسلامي را متهم به تحريک اکثريت شيعه در بحرين مي‌کند. اين چهار حکومت با بستن مرزهاي زميني و هوايي خود به روي قطر، طلايه‌دار کارزار ضدقطري شده‌اند. آنها روابط تجاري خود را نيز قطع کرده‌اند.
اغلب کشورهاي عربي در خليج‌فارس از شهروندان خود خواسته‌اند تا قطر را ترک کنند. امارات متحده عربي حتي هرگونه همذات‌پنداري با قطر در شبکه‌هاي اجتماعي را ممنوع کرده است. هرچند ليست کشورهايي که روابط خود را قطع کرده‌اند، چشمگير است اما به همان ميزان کشورهايي که اين کار را نکرده‌اند نيز قابل‌توجه هستند.
کويت و عمان با وجود اينکه هر دو عضو شوراي همکاري خليج‌فارس هستند، راه آنها را درپيش نگرفته‌اند. بلوک ضدقطري حتي نتوانسته است نزديک‌ترين متحدان خود را همراه کند. به طريق مشابه، اردن نيز با آنکه اعلام کرده روابط ديپلماتيک خود را کاهش مي‌دهد اما جزئيات اندکي از اقدامات خود منتشر کرده است. تا آن هنگام که قطر با کويت و اردن روابط خود را حفظ کند، اثرات کارزار کنوني احتمالا محدود خواهد بود. درواقع، تلاش‌ها در قديم براي منزوي‌کردن کشورهاي آسيب‌پذير عرب هم درنهايت ناکام مانده است.
پس از شديد‌شدن جنگ ايران و عراق در سال 1986، همين ائتلافي که امروز قطر را محکوم مي‌کند، از سوريه خواست روابط خود را با تهران کاهش دهد.
عربستان‌سعودي بسته هويج و چماق به سوريه ارائه داد، ازجمله اينکه جايگزين ايران به‌عنوان تأمين‌کننده اصلي نفت سوريه خواهد شد اما حتي زماني که سوريه با کسري بودجه شديد روبه‌رو شد، چندين سال قحطي را پشت سر گذاشت و کمک‌هاي خارجي کاهش يافت، بر ائتلاف سعودي غلبه کرد. قطر ناچار است برخورد خوبي با ايران داشته باشد زيرا به‌طور مشترک بزرگ‌ترين ميدان گازي جهان، پارس جنوبي در خليج‌فارس را در اختيار دارند. ايران پيشنهاد داده است که 40 درصد نياز غذاي قطر که ديگر عربستان‌سعودي تأمين نمي‌کند را مهيا کند. خلأ رهبري ايالات‌متحده، فضا را براي ديپلماسي منطقه‌اي باز کرده و کويت در تلاش است تا در بحران کنوني ميانجيگري کند. ممکن است تمام طرفين موافقت کنند به ازاي امتيازات صوري از موضع خود عقب بروند اما احتمال بالاتر، اين است که شکاف کنوني ماه‌ها، اگر نگوييم سال‌ها، ادامه پيدا کند، خاورميانه از هم گسسته را بيش‌ازپيش از هم جدا کند و ناکارآمدي «رئيس کل توئيتر» را نمايان کند.
باراک بارفي
متخصص امور عرب و جهان اسلام
خبرگزاری تقریب تنها اقدام به انتشار مطلب زیر نموده و نسبت به صحت و سقم آن هیچگونه مسئولیتی را نمی پذیرد
