برای پاسخ به این سوال باید تعاریف مدیریت، احادیث و بیانات بزرگان دین و دیدگاه صاحبنظران این حوزه و همچنین پژوهش های صورت گرفته را مطالعه نماییم و با اندکی تفکر و تامل بدانیم مدیریت چیست و چه کاربرد هایی دارد.
مدیریت، فرآیندی موثر و كارآمد در به كارگیری منابع و نیروی انسانی، بر مبنای یك نظام ارزشی است. شما با استفاده از فن مدیریت می توانید برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امكانات، هدایت و كنترل عملیات برای دستیابی به اهداف تعیین شده سازمان را راهبری نمایید. البته باید اظهار داشت که مدیریت در عمل یک هنر است، همانگونه که آگاهی و شناخت سامان یافته درباره مدیریت، دانش است نحوه تعامل و چگونگی اجرای فرامین مدیریتی نیز هنر خاص خود را می طلبد. با در نظر گرفتن مطالب صدرالاشاره باید پذیرفت که مدیریت یک حرفه نیز هست، زیرا یک مدیر باید قادر باشید دفاتر مالی را پایش، به سیستم مکانیزه فرآیندها مسلط و تمامی ارکان سازمان را مورد نظارت قرار دهد.
عملکرد مدیران در سازمان ها را می توان به سه گروه تقسیم بندی نمود:
1. مدیران موثر
2. مدیران موفق
3. مدیران ناموفق
مدیری كه بتواند حداقل كار مورد قبول را با استفاده از امكانات مدیریتی فراهم سازد، مدیر موفق نامیده می شود . این در حالیست که مدیر موثر كسی است كه بتواند بیش از 80درصد توانایی های کارکنان را به كار گیرد. مدیر ناموفق هم تکیلفش مشخص است کسی که نتواند از ابزار مدیریتی، در اختیار به نحو احسن استفاده نماید. مدیر موثر باید توانایی های فنی، انسانی، ادراكی، طراحی و حل مسئله داشته باشد ولی مدیر موفق، نگرش و انگیزه های معینی در راستای تحقق اهداف سازمانی دارد .
در کنار اشاره به این مفاهیم باید اذهان داشت کسی که مسئولیت اداره یک سازمان بزرگ یا کوچک را به عهده گرفته است، اگر نتواند به طرزی درست و منطقی اختیارات خود را به کار برد و اعمال قدرت نماید، نباید از همکاران و کارمندان خود انتظار معجزه داشته باشد. میزان موفقیت یا عدم موفقیت هر سازمانی بستگی تام به نحوه"اعمال قدرت"سرپرست و مسئول آن سازمان دارد.
در باب عظمت مدیریت پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله می فرمایند مَن وَلیَ عَلی عَشرَةٍ كانَ لَهُ عَقلُ اَربَعینَ وَ مَن وَلیَ اَربَعینَ كانَ لَهُ عَقلُ اَربَعَمِاَةٍ . کسی که متولی امور ده نفر شود، باید اندیشه چهل نفر را داشته باشد و کسی که مسئولیت اداره چهل نفر را بر عهده می گیرد، باید عقل و اندیشه چهارصد نفر را دارا باشد." (نهج الفصاحه ، ص573)
در باب اعمال قدرت مدیریتی، حضرت علی (ع) می فرمایند "ریاست مستلزم مدیریت است. رئیس باید بتواند اداره کند، اداره کردن نیز تدبیر می خواهد و رئیس و مدیر باید اهل تدبیر و دوراندیشی باشد و بتواند دبیری کند . مسلم است که مدیر بیش از آنکه حاکم باشد، هادی است . چنین مدیرانی، مدیریتی آمیخته با هدایت و حکومت دارند . (نهج البلاغه، نامه مالک اشتر-53، ترجمه فیض الاسلام)
در باب نظارت مدیریتی حضرت علی (ع) به مالک اشتر می فرمایند "ای مالک! در کارهای کارمندان کاوش کن و چشم هایی را به عنوان بازرس که دارای خصوصیات صداقت و وفاداری هستند بر آنان بگمار، چون بازرسی کارهای آنان در خفا و به صورت پنهانی، وادارشان می کند تا نسبت به امانتداری در برخورد با مردم به نرمی و محبت رفتار نمایند. (نهج البلاغه، نامه به مالک اشتر-نامه53، ترجمه فیض الاسلام)
از نگاه علمی بودن مدیریت، فردریک تیلور به عنوان پدر این علم در کتاب "اصول مدیریت علمی"، مدیریت را دانشی در قالب شناخت و مطالعه اجزای هر کار، زمان‌سنجی استاندارد، افزایش بهره‌وری تولید از طریق بهبود نحوه انجام کارها و تدوین سیستم صحیح حقوق و پاداش می داند. اصول و فلسفه فکری تیلور توسط کارخانجات و شرکت‌های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است. شاید مشهورترین آن‌ها هنری فورد باشد که با بکارگیری مفاهیم تیلور در کارخانه اتومبیل‌سازی‌اش توانست آغازگر عصر تولید انبوه و یکی از عوامل مهم پیشرفت بشر در قرن گذشته باشد.
در همین راستا پیتر دراكر از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان مدیریت در جهان در کتاب "مدیریت" معتقد است، عضو اصلی و حیات بخش هر سازمان، مدیریت آن است. براساس تعریف دراكر، مدیركسی است كه مسئولیت عملكرد یك یا چند نفر در سازمان را بر عهده دارد. در اصل مدیران با مجموعه متنوعی از عناوین مانند سرپرست، رهبر گروه، رئیس و.. انجام وظیفه كرده و كاركنان را به كار میگیرند. به اعتقاد دراكر دو شاخص اثر بخشی و كارآیی برای ارزیابی عملكرد به كار میرود. از دیدگاه پدر کسب و کار نوین، كارآیی یعنی انجام درست كارها و اثر بخشی یعنی انجام كارهای درست.
از باب هنر مدیریتی رهبر معظم انقلاب اسلامی "مدظله العالی" در "کتاب برای مدیران" توصیه ها و بعضاً تعاریف یا هشدارهایی نسبت به مدیران کشور داشته اند. معظم له می فرمایند صداقت و مسئولیت پذیری باید در مدیران وجود داشته باشد. هنر یک مدیر این است که مسئولیت پذیر باشد. بر مبنای یک پایۀ منطقی، کار را انجام دهید و مسئولیتش را هم به گردن بگیرید، بگویید این کار را کردم، مسئولیتش با من است. از مسئولیت نباید هراس داشت.
از دیدگاه هنر مدیریتی در تعامل با کارکنان، نخبگان مشهور مدیریت، تام پیترز و رابرت واترمن در کتاب "در جست و جوی برتری" با بررسی ۴۳ شرکت و سازمان موفق، عوامل اساسی در پیشرفت آن ها را بررسی و تحلیل نمودند. آنان بر این باورند که بهبود بهره‌وری در گرو توجه به نیازهای کارکنان سازمان است. این نشان می‌دهد که برای کامیابی سازمانی و مدیریتی، هنر در شمار ضرورت ها است.
با این وصف کسب دانش مدیریت از طریق آموزش را علم مدیریت و کسب تجارت، اندوخته ها و چگونگی به کارگیری آن ها در شرایط و موقعیت های گوناگون را باید هنر مدیریت دانست این درحالیست که تسلط به سیستم های نظارتی و مدیریتی را باید در قالب یک حرفه با دانش پنداشت.
امید است کلام ائمه و بزرگان این علم برای آشنایی با اصول و شاخصه های مدیریت مورد استفاده قرارگرفته و برای توانمند سازی مدیران و نیل به هدف مدیریت در نظام اسلامی که همانا خدمت به مردم و حضور با مردم و در میان مردم بودن جهت رضایت خداوند متعال است، گامی مفید برداشته باشیم.
در پایان، پاسخ به سوالی که در ابتدای این متن مطرح کردیم را به شما مخاطب محترم واگذار می کنیم!
