پژوهشي در محكم و متشابه، مؤلف حجة‌الاسلام دكتر محمد اسعدي و حجة‌الاسلام دكتر سيد‌محمود طيّب‌حسيني، به وسيله سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) منتشر شد.
مبحث محکم و متشابه یکی از بنیادی‌ترین مسائل علوم قرآنی مورد نیاز مفسر و مقدمه‌ای لازم برای تفسیر است. این بحث از یک زاویه در شمار مبانی تفسیر و از زوایه ای دیگر از قواعد تفسیر محسوب می‌شود. اساسی‌ترین مباحثی که در دانش محکم و متشابه باید به بحث گذاشته شود، تعریف دقیق محکم و متشابه، تعیین دامنه محکمات و متشابهات، تفسیر پذیر بودن یا نبودن آیات متشابه است. کتاب «پژوهشی در محکم و متشابه» که با کاربردی آموزشی نگاشته شده، تلاش دارد با پاسخ دادن به سؤالات اساسی فوق خلأ موجود در این زمینه را برطرف کند.
در این کتاب، مباحث مربوط به محکم و متشابه و آرای مفسران اسلامی و نیز دیدگاه های مختلف در باب تأویل متشابهات طی دو بخش و یازده فصل ارائه شده است؛ بخش یکم به مباحث نظری پیرامون محکم و متشابه و بخش دوم به بررسی دیدگاه ها درباره تأویل آیات متشابه اختصاص دارد.«کلیات»، «معناشناسی محکم و متشابه»، «تقسیمات کلی محکم و متشابه»، «محکمات و قلمرو آنها»،«متشابهات و قلمرو آنها» و «علل، زمینه ها، حکمت ها و آثار تشابه»، عناوین فصل های ششگانه بخش اول را تشکیل می دهد.بخش دوم با عنوان «تأویل متشابهات و نقش راسخان در علم» در پنج فصل تدوین شده که عبارت است از: «معنا شناسی تأویل»، «انواع رویکردها در تأویل آیات متشابه»، «رویکرد سلفیه در تأویل متشابهات»، «رویکرد امامیه در تأویل آیات متشابهات» و «راسخان در علم و آگاهی آنان از تأویل متشابهات».در بخشی از این کتاب می خوانید: «دومین مسئله اساسی در باب حروف مقطعه مسئله متشابه بودن حروف مقطعه و یا عدم تشابه آنهاست. درباره این مسئله میان مفسران اسلامی اختلاف نظر وجود دارد، ولی رایج ترین نطر در میان فریقین بر متشابه بودن این حروف است. بنت الشاطی می گوید: عقیده متشابه بودن حروف مقطعه، باور اغلب متأخران است، تا جایی که سیوطی همه اقوال و آرای مختلف درباره حروف مقطعه را در نوع محکم و متشابه آورده و تصریح کرده است که یکی از مصادیق متشابه، حروف مقطعه در آغاز سوره هاست. در مقابل این دیدگاه، همه کسانی که تفسیری روشن از حروف مقطعه به دست داده اند، حروف مقطعه را از دایره متشابهات خارج می دانند .بر این اساس باید گفت عموم مفسرانی که حروف مقطعه را از اسراری دانسته اند که خداوند علم آن را برای خود برگزیده است (عقیده رایج میان برخی متأخرین اهل سنت) و همه آنان که حروف مقطعه را از اسرار میان خدا و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سپس اهل بیت آن حضرت دانسته اند ( دیدگاه مشهور میان امامیه)، معتقد به متشابه بودن حروف مقطعه اند؛ به همین جهت بسیاری از مفسران شیعه با استناد به روایات ائمه معصومین علیهم السلام این حروف را از متشابهات شمرده اند. همچنین دیدگاهی که حروف مقطعه را ناظر به اسم اعظم خداوند یا رموزی دال بر صفات و اسمای الهی یا اسمای پیامبر و فرشتگان، و یا اشاره به حساب جُمّل (حساب ابجد) می داند نیز ناگزیر به متشابه معرفی کردن این حروف است؛ همچنان که در برخی روایات به این نکته تصریح شده است.
این کتاب برای دانشجویان رشته علوم قرآن در مقطع‌کارشناسی ارشد، به عنوان منبع اصلی درس (محکم و متشابه) تدوین شده است.
لازم به ذكر است كه اين كتاب با همكاري پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تدوين شده است.
اين كتاب در ۲۸۰ صفحه و مبلغ ۳۵۰۰۰ ريال در اختيار دانشجويان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.
