بررسی فقهی ازدواج شیعه وسنی از دیدگاه علماء

سرویس اندیشه خبرگزاری تقریب: ازدواج که در اسلام از مستحبات مؤکد می‌باشد، جواز و صحت آن مشروط به شرایطی است.

بعضی از آن‌ها به نسبت به زن و مردی است که می‌خواهند ازدواج کنند؛ به عبارت دیگر از نظر شرعی هر زن و مردی مجاز به ازدواج با هم نیستند، بلکه اسلام در این باره هم کفو بودن زوجین را مطرح و لازم ‌دانسته است. همان‌گونه که در خبر آمده است: مسلمان همتاى مسلمان، و مؤمن همتاى زن مؤمنه مى‌باشد و بعضى از مؤمنین با بعضى دیگر هم کفو مى‌باشند.

بر همین پایه است که شروطی مانند مسلمان بودن مرد در ازدواج با زن مسلمان؛ و غیرکتابیه نبودن زن در ازدواج موقت مرد مسلمان با او، از شروط جواز و صحت ازدواج شمرده شده است.

یکی از مسایلی که در همین رابطه پیرامون آن در فقه بحث می‌شود ازدواج زن و مرد شیعه با پیروان دیگر فرق و مذاهب اسلامی است.

روشن است که مسایل و ملاحظات فراوانی پیرامون چنین ازدواج‌هایی وجود دارد که آن‌ها را از ابعاد مختلف قابل بررسی و و شایسته تحقیق می‌نماید.

موضوعاتی از قبیل؛ نقش اختلافات عقیدتی و مذهبی در کنار تفاوت آداب و رسوم و فرهنگ‌ها و تأثیری که در زندگی مشترک بر جای می‌گذارد، و معضلاتی که انسان شیعی به ویژه زن شیعه مسلک در زندگی با پیرو سایر مذاهب اسلامی در زمینه‌های گوناگون با آن‌ها مواجه و روبرو می‌باشد.

به هر حال نمی‌توان تنها به بحث از صحت ازدواج قناعت نموده و چشم بر واقعیت‌ها و فاکتورهای دیگر فرو بست و از تأثیر آن‌ها در نسل و آینده انسان و آسایش و آرامش اعضای خانواده غفلت ورزید.

انسان در آغاز زندگی مشترک شاید با برخی از ناملایمات روبرو نشود و یا در سایه عاطفه قوی و به کمک شور و احساس فراوان که مدارا را آسان ‌می‌سازد و موجب سهولت امور می‌گردد، دامنه مشکلات و اثرات آن‌ها را محدود ببیند لیکن با گذشت ایام مسایلی که قبلا کم اهمیت و قابل گذشت می‌نمود را برجسته خواهد دید و آن‌ها اهمیت لازم را کم کم پیدا ‌کرده و غیرقابل اغماض می‌گردند.

تربیت فرزند و چگونگی و مبانی و اهداف آن یکی از این قبیل امور است که پیدایش اختلاف نظر و تفاوت عمل والدین در آن عملا غیر قابل اجتناب است، مگر این که یکی از آن‌ها به هر دلیل و انگیزه موجه و ناموجه عرصه را به سود دیگری ترک نماید و نقش انفعالی در پیش گیرد.

کاری که حسب موازین شرعی شدنی نیست زیرا که بر اساس فقه شیعه پدر و مادر نسبت به تربیت، عقیده و اخلاق و حفظ سلامت روحی و جسمی فرزندان خویش مسؤول و بدان موظف و مکلف می‌باشند.

از این روی دقت باید داشت که عوامل و دلایل ازدواج موفق با شرایط فقهی صحت ازدواج متفاوت است و به اصطلاح شرط کمال را غیر از شرط صحت باید دید.

پس وقتی ازدواجی از نظر فقهی صحیح قلمداد می‌گردد، حتی اگر بین زن و مرد هم مذهب باشد، آن را الزاما به معنای موفق و ایده‌آل بودن آن و نتایج عالی به دنبال داشتن نباید گرفت‌.

به همین جهت است که عقل و تدبیر، اندیشیدن به زمینه‌ها و ابعادی که در موفق بودن ازدواج مؤثرند را در کنار اهتمام به صحت فقهی آن الزامی می‌گرداند.

دیدگاه شیعه:

← سخن صاحب جواهر

ولعله اشار بذلک الی ما فی النکاح من عدم جواز تزویج المخالف المؤمنة مخافة علی دینها فلا یکون کفوا لها ولکنه کما تری، لا یصلح بمجرد ذلک للخروج عن مقتضی العمومات جنسا ونوعا [۲]

شاید که این مطلب اشاره دارد به عدم جواز ازدواج زن شیعه با مرد سنی بخاطر ترس بر دینش پس سنی کفو شیعه نیست. اما این مطلب اشکال دارد و نمی‌توان به مجرد آن از عمومات (روایات وادله مجوز ازدواج با اهل تسنن) خارج شد.

← سخن شیخ انصاری

الا اذا قلنا بحرمة تزویج المؤمنة من المخالف، لاخبار دلت علی ذلک... لکن الاقوی عدم التحریم. [۳]

مگر اینکه بگوییم جایز نیست زن شیعه با مرد سنی ازدواج کند چون روایاتی داریم... اما اقوی (فتوی) عدم تحریم است.

← فتوای علما

اکنون به بعضی از فتاوا اشاره می‌نماییم:

←←امام خمینی(ره):

الف) مکروه است و احتیاط مستحب ترک ازدواج است.

ب) نکاح مرد شیعه با زن سنی غیر ناصبی جایز است.

(تحریرالوسیله، ج2، 1408هـ ق، ص286، م 8)

←← آیةالله خامنه‌ای

سایت آیةالله خامنه‌ای در بخش پرسش‌های متداول قسمت ازدواج و طلاق: ازدواج با مرد سنی
س: ازدواج زن شیعه با مرد سنی چه حکمی دارد؟
ج) اگر خوف انحراف از مذهب نباشد، مانعی ندارد.

←← آیةالله مکارم شیرازی

سوال: آیا من که دختری شیعه هستم میتوانم با پسری سنی که معتقد به خدا و پیامبران می‌باشد و حضرت علی را "فردی" بزرگ می‌داند و برای همه امامان احترام قائل است، اما به مسئله امامت آنطور که ما اعتقاد داریم، معتقد نیست جایز است؟ باید متذکر شوم که احترام به تمامی امامان می‌گذارد به عنوان افراد خاص.
جواب: احتیاط اینست که با آنها ازدواج نکنید چرا که تکلیف فرزندان شما فردا از نظر مذهب مبهم خواهد بود.

←← آیةالله فاضل

آیةالله فاضل لنکرانی در کتاب جامع المسائل [۴]
مسائل متفرقه ازدواج می‌گوید:
سؤال ۱۵۶۸: آیا جایز است دختر شیعه به شوهر سنّی داده شود؟
جواب: بهتر است از این کار اجتناب شود.

←← آیةالله نوری همدانی

س ۶۶۸: آیا ازدواج زن یا مرد شیعه با زن یا مرد سنی جایز است، یا خیر؟
ج: اگر مطمئن است که هویت مذهبی خود را حفظ می‌کند جائز است. [۵]

←← آیةالله سیستانی

سؤال: ۱ـ آیا ازدواج یک دختر شیعه با مرد سنی جایز است؟
۲ـ در صورت جواز آیا نسل او سید باقی می‌ماند یا از سید بودن خارج می‌شود؟
۳ـ اگر مرد سنی شیعه شود و والدین او سنی باقی بمانند در آن‌ صورت چطور؟
پاسخ: ۱ـ چنانچه بترسد که بر اثر ازدواج با او به گمراهی بیفتد جایز نیست.
۲ـ به هر حال چون شوهر سید نیست نسل او نیز سید (یعنی از بنی‌هاشم) نیستند.
۳ـ در این صورت مانعی ندارد. [۶]

←← آیةالله مظاهری

مساله- مرد شیعه می‌تواند با زن سنّی ازدواج کند و همچنین زن شیعه می‌تواند به عقد سنّی درآید ولی سزاوار نیست که این کار عملی شود. [۷]

←← آیةالله محقق کابلی

س: ۱۲۵۶ - آیا ازدواج شیعه با سنی غیر متعصب جایز است؟
ج: بله، البته کراهت دارد اما اگر خوف انحراف داشته باشد جایز نیست. [۸]

←← آیةالله شاهرودی

سؤال ۸۰۸: آیا ازدواج زن‌های شیعه با سنی و وهابی‌ها جایز است؟ اگر در منطقه‌ای همسر شیعه برای آنها یافت نشود آیا از آن محل مهاجرت کنند یا با مرد سنی ازدواج کنند؟ بر فرض ازدواج آیا اگر بطریقه مخالفین عقد خوانده شود صحیح است یا لازم است به طریقه شیعه عقد خوانده شود؟
جواب: اما نسبت به وهابی‌ها و مطلق ناصبی‌ها که دشمن اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السّلام) می‌باشند ازدواج با آنها حرام است و نجس می‌باشند، بلکه از کافر و سگ نجس ترند، لکن اگر وهابی اتفاقاً دشمن اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) نباشد حکم سایر سنی‌ها را دارد و اما سایر سنی‌ها که ناصبی نیستند، پس ازدواج با آنها کراهت شدید دارد و علی الاظهر حرام نیست و زن باید مطمئن باشد که شوهر در دیانت او تاثیر نخواهد کرد و اگر از آن محل بیرون شود و با شیعه ازدواج نماید بسیار خوب است و علی‌ ای حال باید به طریق شیعه عقد نماید. [۹]

دیدگاه اهل‌سنت

اما در بین اهل‌تسنن فتوای به حرمت ازدواج اهل برخی فرق با فرق دیگر مطرح شده است:
حرمة الزواج الحنفی من الشافعیة؛ قال الشیخ ابو حفص فی فوائده:
لا ینبغی للحنفی ان یزوّج بنته من رجل شافعیّ المذهب. وهکذا قال بعض مشایخنا ولکن یتزوج بنتهم. زاد فی البزازیة تنزیلا لهم منزلة اهل الکتاب. [۱]

سزاوار نیست که حنفی دخترش را به مردی از شافعی دهد-اینچنین گفته‌اند بعضی از اساتید ما - ولی دختر از شافعی‌ها می‌توان گرفت. در بزازیه گفته است چون ایشان مانند اهل کتابند.

پانویس

1. ↑ الشیخ الجواهری، محمد حسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۳۳۸.
2. ↑ شیخ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۳، ص۵۹۲.
3. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج۱، ص۴۱۶.
4. ↑ نوری همدانی، حسین، استفتائات، ج۱، احکام نکاح وطلاق.
5. ↑ پایگاه اطلاع رسانی آیةالله العظمی سیستانی، بخش سوالها و جوابهای سایت ازدواج دائم.
6. ↑ مظاهری، حسین، رساله توضیح المسائل احکام ازدواج، کسانی که ازدواج با آنها حرام است.
7. ↑ پایگاه اطلاع رسانی آیةالله العظمی محقق کابلی، استفتائات جدید، ج۱، احکام نکاح، سوال ۱۲۵۶.
8. ↑ حسینی شاهرودی، سیدمحمد، استفتائات، احکام نکاح، کسانی که ازدواج با آنها حرام است، ناصبی و وهابی و سنی.
9. ↑ ابن نجیم المصری، زین الدین بن إبراهیم، البحر الرائق، ج۲، ص۴۹.