شب‌بیداری چند ساله برای برافراشته شدن پرچم ایران در فضا
مدیر پروژه ماهواره پیام دانشگاه امیرکبیر گفت: دانشجویان و اساتیدی که بر روی این پروژه کار کردند، این ماهواره را فرزند خود می‌دانند و به همین دلیل چند سال تعطیلات را بر خود حرام کردند تا پیام به نتیجه برسد.
اشتراک گذاری :
خبرگزاری تقریب، حوزه سایر رسانه ها؛ شاید اگر ۱۰۰ سال پیش به مردم می‌گفتند وسیله‌ای به فضا می‌رود و برای زمینی‌ها خبر و اطلاعات می‌آورد، کسی باور نمی‌کرد و حتی شاید آن فرد را دیوانه و مهمل‌‌گو خطاب می‌کرد.
اما سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷ میلادی) نخستین ماهوارهٔ فضایی جهان اسپوتنیک-۱ به مدار زمین پرتاب شد.
شاید آن زمان تا حدودی برای مردم قابل لمس شد که امکان دارد دستگاه‌های ساخت بشر به فضا فرستاده شده و در مدارهایی در فضا قرار بگیرد اما هنوز اهمیت ماهواره‌ها مشخص نشده بود.
کارایی ماهواره‌ها برای مخابرات و بررسی منابع زمینی و پژوهش و کاربردهای نظامی و جاسوسی روزافزون است، بخشی از پژوهش‌های علمی و تخصصی که در آزمایشگاه‌های مستقر در فضا انجام می‌شود، هرگز نمی‌تواند بر روی کرهٔ زمین جنبهٔ عملی به خود بگیرد.
امروزه ماهواره‌ها در انواع مختلف ساخته شده و قابلیت‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند. برخی از آنها خدماتی هستند، بعضی از آنها تحقیقاتی- پژوهشی‌اند و گروهی از آنها با اهداف سیاسی و نظامی طراحی می‌شوند.
ماهوارههای مخابراتی، مکالمات تلفنی بین قاره‌ها و نقاط دور افتاده را ممکن ساخته‌اند. گروهی از ماهواره‌ها نقش فرستنده‌های تلویزیونی را به عهده دارند و اخبار و اطلاعات سراسر جهان را در هر لحظه مبادله می‌کنند و حتی شبکه اینترنت که این روزها جزئی از ضروریات مردم شده، نیز با بهره‌مندی از خدمات ماهواره‌ها بهبود یافته است.
ماهوارههای هواشناسی اطلاعات مربوط به آب و هوای سراسر جهان را ارائه می‌دهند، ماهوارههای نقشه‌برداری از زمین تصاویر هوایی جامعی تهیه می‌کنند، ماهوارههای راهبری و جهت‌یابی کمک می‌کنند تا کشتی‌ها و هواپیماها در مسیر درست قرار گیرند. این ماهواره‌ها برای مکان‌یابی افراد گم شده یا حادثه دیده نیز کاربرد دارند و حتی می‌توانند برای حل مشکل ترافیک در شهرها و انتخاب مسیرها‌ی کوتاه‌تر و خلوت‌تر به راننده‌ها کمک کنند.
برای بررسی جو زمین، میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی اطراف زمین، و تحقیقات پزشکی خارج از جو نیز ماهواره‌ها کاربرد دارند.
ماهوارههای نظامی اهداف امنیتی و سیاسی خاصی را دنبال می‌کنند، بسیاری از کشورها با استفاده از اطلاعات این گونه ماهواره‌ها از تحرکات نظامی کشورهای دیگر آگاه می‌شوند و خود را برای مقابله آماده می‌کنند.
کشور ما ایران هم در زمینه ساخت ماهواره فعال و البته موفق شده است.
دانشمندان ایرانی که از زمان‌های بسیار دور در توسعه بیشتر علم‌ها نقش کلیدی داشته‌اند در زمینه فضایی نیز ورود کرده و البته توانسته‌اند جایگاه خوبی را هم از آن خود کنند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نگاه دولت‌های مختلف به فناوری های فضایی نگاه توسعه محور بوده است و در این سال‌ها ایران ماهوارههای مختلفی را به فضا پرتاب کرده که در این میان ماهوارههای دانشجویی نیز نقش پررنگی داشته‌اند.
ارتقاء جایگاه ایران در عرصه فناوری فضایی و پیوستن کشورمان به جمع کشورهای دارای چرخه کامل فناوری فضایی همچنین موفقیت در زمینه طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره و نیز ساخت ایستگاه‌های زمینی از جمله اقدامات افتخارآفرین محققان ایرانی در زمینه دانش فضایی است.
توسعه این فناوری از ۲۵ سال گذشته شکل جدی به خود گرفت و کشورمان توانست به دانش ساخت ماهوارههای کوچک و دانشجویی، سنجش از راه دور و نیز ماهواره‌برهای داخلی دست یابد به طوریکه بر اساس اعلام قبلی اتحادیه جهانی مخابرات، ایران در زمره پنج قدرت نوظهور فناوری فضا و جایگاه اول منطقه است.
همچنین ایران جزو ۱۱ کشوری است که این فناوری را دارد، به طوریکه ما رتبه اول منطقه هستیم، در سال 2016 در مهندسی فضا رتبه 14 دنیا بودیم که در سال 2017 سه پله افزایش رتبه پیدا کرده و به رتبه 11 در دنیا رسیده‌ایم.
ایران در زمینه پرتاب و زیر ساخت‌ها رتبه دوم، در علوم اکتشافات رتبه دوم، در بخش سنجش از راه دور پنجم، در حوزه مخابرات رتبه هفتم، در بخش فناوری‌های ماهواره رتبه پنجم و در بخش ناوبری رتبه دوم در منطقه را از آن خود کرده است.
همچنین ایران در کنار امریکا، روسیه، اروپا و کانادا جز ۹ کشور برتر دنیا در ساخت ماهواره است.
به تازگی خبرهایی از پرتاب سه ماهواره دانشجویی تا پایان امسال نیز شنیده می‌شود.
ماهوارههای «پیام» امیرکبیر، «دوستی» شریف و «ناهید» امیرکبیر در نوبت پرتاب است که البته قرار شده ماهواره پیام به زودی با پرتابگر سیمرغ به فضا پرتاب شود.
آنچه مسلم است، پرتاب یک ماهواره ایرانی ساخت دانشجویان و اساتید کشورمان غرور و سربلندی بسیاری برای مردم ما به همراه دارد و همین ایجاد اقتدار برای ایران اسلامی از سوی محققان سازنده ماهواره «پیام» ما را بر آن داشت تا با سیدمصطفی صفوی مدیر پروژه ماهواره پیام دانشگاه امیرکبیر و عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی برق در گرایش مخابرات گفت‌وگویی داشته باشیم.
آنچه در گفت‌وگوی ما با صفوی می‌خوانید:
* مأموریت های سه‌گانه ماهواره امیرکبیر
* همکاری ۱۱۰ دانشجو و ۱۴ استاد از بیش از ۶ دانشکده دانشگاه امیرکبیر برای ساخت ماهواره پیام
* پیشرفت ایران در علم فضایی
* تلاش شبانه‌روزی برای اقتدار علمی ایران
* دانشجویان دانشگاه امیرکبیر نمی‌خواستند پایان‌نامه‌شان کنار کتابخانه‌ها بماند
* تیم سازنده پیام، این ماهواره را فرزند خود می‌دانند
اگر بخواهیم خبرهای خوبِ این روزها را مرور کنیم شاید خبر پرتاب ماهواره پیام امیرکبیر یکی از خوب‌ترین اخبار روز باشد، درباره این ماهواره صحبت کنید.
صفوی: پروژه پیام امیرکبیر متشکل از یک ماهواره کوچک تحقیقاتی با وزن حدود 110 کیلوگرم است که بر اساس قراردادی با سازمان فضایی ایران به انجام رسید.
مشخصات ظاهری و ابعاد این ماهواره بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر در هر بعد، وزن و ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر و دارای ۴ دوربین در طول موج های مختلف و ذخیره اطلاعات و کاربرد عملی آن فعالیت رادیو آماتوری ماهواره است.
قرار است این ماهواره توسط ماهواره‌بر سیمرغ در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار بگیرد.
بر اساس محاسباتی که انجام دادیم عمر عملیاتی ماهواره بین 2 تا سه سال است بنابر این نسبت به ماهواره‌هایی که قبلا پرتاب شده از عمر مفید بالاتری برخوردار است و در ارتفاع بالاتری قرار می‌گیرد.
* سه مأموریت برای پیام
گفته می‌شود ماهواره‌ها برای مأموریت‌های مختلف ساخته می‌شوند، مأموریت ماهواره پیام امیرکبیر چیست؟
صفوی: .کاربردی که این ماهواره 110 کیلوگرمی دارد سه کاربرد مهم و متفاوت است، نخستین کاربرد آن بحث پایش سرزمینی ایران است که با 4دوربین که روی ماهواره نصب است با درجه رزولوشن 40 متر می‌تواند رشد گیاهان و پایش گیاهی سرزمین ایران را رصد کند.
دومین مأموریت این ماهواره، ذخیره و ارسال اطلاعات از سوی این ماهواره است و سومین مأموریت برای اندازه‌گیری تشعشعات فضایی در ارتفاعات ماهواره است.
این ماهواره در مقایسه با ماهوارههای دانشجویی دنیا در چه جایگاهی قرار می‌گیرد؟
صفوی: ماهوارههای دانشجویی که در کشورهای مختلف پرتاب شده در اندازه‌های مختلف هستند، نسلی از این ماهواره‌ها به نام «کیوب‌ست» شناخته شده که پتانسیل و کارآیی آنها بسیار پایین‌تر از ماهواره امیرکبیر است.
نوع دوم ماهوارههای رادیویی آماتوری نیز وجود دارد که ما پتانسیل آن را داریم تا سرویس ماهوارههای رادیو آماتوری را هم فراهم کنیم و بحث 4 دوربین و ارتفاع بیشتر نیز به آن اضافه می‌شود.
از توانمندی ایران برای ساخت ماهواره‌ها صحبت کردید، چه تعداد دانشجو و استاد بر روی پروژه ماهواره پیام فعالیت کردند؟
صفوی: بیش از 110 نفر از دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد دانشگاه با اساتید همکاری داشتند، بیش از 14 استاد در این پروژه همکاری داشتند که این اساتید از 4 دانشکده مهندسی هوا فضا، مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر و مهندسی مکانیک دانشگاه امیرکبیر در این پروژه مشارکت کردند.
همچنین مشارکتی را هم از دانشکده‌های صنایع و نساجی دانشگاه امیرکبیر داشتیم.
* اعضای تیم سازنده ماهواره پیام، ماهواره را فرزند خود می‌دانند
با توجه به طولانی بودن مدت زمان پروژه، آیا اعضای تیم سازنده با فرسایش مواجه نشدند؟
صفوی: دانشجویانی که بر روی این ماهواره کار می‌کردند، گویا ماهواره را فرزند خودشان می‌دانستند و به خاطر اینکه بحث‌های فضایی همیشه جذابیت خود را داشته و دارد احساس می‌کردند تز کارشناسی ارشد یا دکترایشان در کتابخانه‌ها نمی‌ماند و در راستای یک پروژه ملی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
بسیار اتفاق افتاد دانشجویان ما در سال‌هایی که بر روی ماهواره کار کردند در روزهای تعطیل رسمی روی پروژه مشغول به کار بودند و در روزهای عادی تا ساعت 10 یا 12 شب یا تا ساعتی از بامداد با علاقه بر روی پروژه کار کردند و در محیط‌های اتاق تمیز بودند و با علاقه ویژه‌ای پروژه را دنبال کردند زیرا احساس‌شان این بود که پروژه‌ای مهم و حساس و در سطح ملی است.
* ساخت ماهوارههای دانشجویی؛ گامی در مسیر پیشرفت
آیا قرار گرفتن این ماهواره در مدار برای جایگاه علمی ایران مؤثر است؟
صفوی: قطعاً همین‌طور است، قرار گرفتن یک ماهواره با عمر مفید دو تا سه سال در مدار گام بزرگی به جلو برای توسعه فعالیت‌های فضایی کشور است.
اگر چه گام‌های بعدی باید بسیار کلان‌تر و بزرگ‌تر باشد به عنوان مثال قرار دادن ماهواره در ارتفاع مدار ثابت زمین که حدود 36 هزار کیلومتری است، باید جزء گام‌های بعدی مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.
یعنی ما با وجود پیشرفت‌های بسیار خوبی که تاکنون داشتیم تا رسیدن به مدار ژئو راه طولانی داریم که جدیت و سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز دارد.
قطعاً طراحی و ساخت ماهواره‌هایی مانند ماهواره پیام برای ایجاد آمادگی لازم و شناخت زیرسیستم‌هایی است که این تجربه در ساخت ماهوارههای بزرگ مخابراتی می‌تواند مفید باشد.
قطعا دانش فنی که در پروژه به کار رفته است می‌تواند در راستای پروژه‌های کاربردی مورد بهره‌برداری قرار بگیرد، وقتی ما به کشورهای دیگر نگاه می‌کنیم آنها هم از همین مسیر یعنی ماهوارههای کوچک تحقیقاتی شروع کردند و به ماهواره‌هایی در مدار ثابت زمین رسیدند.
در مقطع فعلی جایگاه ایران در دانش فضایی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
صفوی: در سال‌های اخیر به دلیل اینکه سازمان فضایی ایران متولی علم فضایی شد گام‌های مؤثری برداشت که اگر مورد حمایت مالی و معنوی مسئولان قرار بگیرد آینده بسیار خوبی در علم فضایی پیش رو داریم به خصوص که صنعت فضایی می‌تواند در حوزه‌هایی مانند کارآفرینی برای جوانان فرهیخته کشورمان نقش مؤثری داشته باشد و کارآفرینی خوبی را برای دانشجویان ما در رشته‌های هوا فضا و مهندسی مکانیک داشته باشد.
