به گزارش
خبرگزاری تقریب، نخستین قسمت از برنامه گفتگومحور «سایه روشن» با بررسی انگیره نگارش مقاتل و کارکردها، سیر تطور مقتل نگاری و فراز و فرودها، نقطه آغاز و اوج گیری آن و همچنین معرفی معیارها و ملاک های انتخاب منابع معتبر در موضوع قیام سیدالشهدا (ع) و حضور حجت الاسلام و المسلمین سید حسن هاشمی، مدیر بخش پشتیبانی علمی- پژوهشی مرکز ملّی پاسخگویی به سوالات دینی شب گذشته، دوشنبه، 19 شهریور ماه از ساعت 23 روی انتن شبکه چهار سیما رفت.
در ادامه مشروح مباحثی که هاشمی در پاسخ به علیرضا نادعلی، مجری کارشناس برنامه مطرح کرد به حضورتان تقدیم می شود:
قبل از عاشورا تشیع علوی چندان مطرح نبود اما بعد از عاشورا این جریان به عنوان مدعی اصلی نهضت ها و قیام ها مطرح می شود و قیام هایی مثل توابین و مختار را زمینه سازی می کند.
باید توجه داشت عاشورا در طول تاریخ جریان آزادی خواهی، ظلم ستیزی، مبارزه برای آزادی و حق را علیرغم کمترین امکانات بیان کردن راهبری کرده است، لذا به تناسب این ظرفیت همیشه گروه های مختلف با آن مشکل داشته و درباره اش شبهه افکنی کرده اند.
جریان شناسی معارضان عاشورا
گروه های نظام مند با ویژگی های فکری و کلیدواژه های خاص خود به عاشورا نگریسته و پرسش و شبهه مطرح می کنند.
اگر بخواهیم از نگاه عام تر مسئله را ببینیم کلاً طراحی این شبهات بسیار پیچیده است، یعنی یک سری روش های کلی و عام دارند آنهم نه فقط مقابل عاشورا بلکه حتی مقابل دین و قرآن.
اگر به کتاب ها و شخصیت های شبهه پرداز رجوع کنیم، نزدیک به 150 تکنیک و روش را می توانیم بیابیم؛ برای مثال یک دست بردن کوچک در ترجمه می تواند مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد چنان که برای مثال استفاده از یک اصطلاح تند و زننده علیه زنان می تواند این قشر را حساس و معارض کند.
شناخت بهتر شبهات به متقاعد کردن مخاطب کمک می کند
تحریف ترجمه و نقل قول ها، ارائه نقل های ضعیف و ... ازجمله این تکنیک ها است اما اگر خاستگاه شبهه را بشناسیم بهتر می توانیم آنها را تجزیه و تحلیل کنیم، چراکه هر چه ما را به شناخت شبهات نزدیک کند در متقاعد کردن مخاطب نیز تاثیر مثبت دارد.
باید توجه داشت هر یک از این جریان ها و گروه ها، بُعد خاصی از عاشورا برای شان مهم است برای مثال وهابیت با نگاه فقهی جنبه های خاصی از این واقعه را مدنظر دارد، یا باستان گرایی افراطی که بیشتر بر قومیت و ملیت تاکید می کند.
شبهات باستان گرایی افراطی علیه عاشورا
یکی از جریان های معارض و شبهه افکن علیه واقعه عاشورا، جریان باستان گرایی افراطی است که سعی دارد اسلامیت را مترادف عربیت بداند و ایرانیان را از آن جدا کند، این جریان عاشورا را جریان درون عربی معرفی می کند که به ما ایرانی ها ربطی ندارد و می کوشد با تاکید بر ارزش های قومی ملی، مخاطب را در مقابل ایدئولوژی مذهبی قرار دهد.
البته یک شبهه شناس باید میان اعتقادات و باورهای توحیدی و ارزش های قومی تفکیک قائل شود.
امروز رسانه های بسیاری می کوشند عاشورا را واقعه ای درون قومی یا بر سر تصاحب یک دختر معرفی کنند و تقدس را از عاشورا بگیرند.
این جریان از سوی دیگر می کوشد بگوید با فتح ایران اعراب خشونت های بسیار ع لیه ایرانیان اعمال کردند و می خواهد ورود اسلام به قلمروی ساسانیان را نقطه تقابل ایرانیت با اسلامیت قرار دهد و بگوید اینها بر ما تاختند و نیز در تلاش است تا نمادهای باستان گرایی آن دوران را بُلد کند.
این جریان پا را فراتر گذاشته و ائمه(ع) را در جریان فتح ایران و جنگ های ایرانیان با مسلمانان مقصر جلوه می دهند.
نباید به ظاهر شبهه بسنده کنیم
شبهه شناسی درصدد کشف اهداف و مقاصد شبهه افکنی ها است لذا نباید به ظاهر شبهه اکتفا کرد بلکه باید انگیزه ها، اهداف و ذهنیت های پشت پرده را بررسی کرد.
اگر سری به کتاب «شهریار» ماکیاولی بزنیم، می بینیم وی ابزارهایی را برای حاکم معرفی می کند و می گوید من تاریخ را خوانده ام و درباره شکست داریوش از یونایان تحلیل های جالبی دارد و ذکر می کند که تعصب قومی ابزار خوبی برای تسخیر ملت ها است.
با این نگاه می بینیم گروه های ملی گرای افراطی با سابقه ای که در دوره اول پهلوی داشتند و بعد در عمر پهلوی دوم اقدام به برگزاری جشن های 2500 ساله کردند، با هرچه مقابلشان قدرت دارد مبارزه می کنند مثل انقلاب اسلامی که با الهام از نهضت حسینی شروع شد و به پیروزی رسید.
نقاط دشمنی وهابیت با عاشورا
جریان دیگری که درباره عاشورا شبهه افکنی می کند وهابیت است که کلیدواژه های متنوعی کلامی و فقهی دارد؛ در بعد فقهی وهابیون با اصل عزاداری مشکل دارند و می گویند چرا شیعه عزاداری می کند؟ چون خود در مکه و مدینه بویژه در قبرستان بقیع، زیارت قبور را بسیار زیر سوال می برند در حالی که شیعه به عزاداری و زیارت بسیار تاکید دارد. اینها می خواهند این آموزه شیعی را بدعت معرفی کنند و بگویند پیامبر(ص) چنین سنتی نداشته است.
چرا ما این مشکل را با چهار جریان اهل سنت در طول تاریخ نداشته ایم؟ و علمای اهل سنت هم با آموزه های شیعی مثل شفاعت، زیارت، توسل و .. نداشته اند؟
با توجه به آنکه نمی توان انگیزه ها را از شبهات جدا کرد، لذا درباره هدف شبهات وهابیت باید گفت آنها می خواهند دولت های اقماری خود را داشته باشند لذا نمی توانند سلطه شیعه و ایدئولوژی تشیع را در منطقه بربتابند، از این رو، سعی می کنند با زدن رنگ های فقهی کلامی به تحریفات خود، باورهای تشیع را زیر سوال ببرند.
این در حالی است که گزارش ها و روایات متعددی هست که به وجود عزاداری در سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع) اشاره دارد و ایراد فقهی وهابیت را به خوبی پاسخ می دهد.
چقدر در مقابل آنها توانسته ایم پاسخ بدهیم؟
چنین شبهات و هجمه ای را باید به دو بخش تقسیم کرد، باید فشار و آغاز حملات را جایی بدانیم که آل سعود با ایدئولوژی محمدبن عبدالوهاب بر عربستان حاکم می شود وگرنه در آن کشور هم گنبد و بارگاه و عزاداری رایج بوده است اما با حاکمیت وهابیت که دارای قدرت و نفوذ است، این تفکرات و شبهه افکنی ها تحمیل می شود.
نتیجه آنکه داعش به عنوان فرزند نامشروع وهابیت وقتی به عراق و سوریه حمله می کند، یکی از اهداف خود را شرک زدایی از طریق تخریب زیارتگاه ها معرفی می کند.
این رفتارها تا قبل از وهابیت نبوده و اهل سنت در عزاداری های اهل بیت(ع) شرکت کرده و می کنند چنان که به تصریح تاریخ پس از انسجام تشیع در دوره آل بویه، اهل سنت بویژه حنابله در عزاداری ها شرکت می کردند.
ما متاسفانه 99 درصد اشتراکات مان با اهل سنت را کنار نهاده و یک درصد اختلاف را مد نظر داریم.
تولید شبهات؛ درون دینی یا برون دینی
یقینا اگر دسته بندی ها و گروه های مربوط به شبهات را بررسی کنیم، درمی یابیم هر یک زاویه دید و مخاطب خاص خود را دارند، برای مثال وهابیت هم منشاء درونی دارد، هم بیرونی.
می توان واقعه عاشورا را از ابعاد مختلف کلامی، عقلی، نقلی و ... بررسی کرد، برای مثال از نگاه عقلی آن چه حضرت عباس(ع) انجام داد (بر لب شریعه رفت اما چون امامش تشنه بود از آب ننوشید)، قابل قبول نیست اما از زاویه دید عشق و احساس، این عمل توجیه پذیر و شدنی است.
همین مسئله می تواند سبب شبهه سازی شود حتی برای شیعه ای که معیار تعقل را می پذیرد نه احساس و عشق را.
همچنین است حماسه هایی که اصحاب امام حسین(ع) در روز عاشورا خلق کردند که جریان روشنفکری آنها را برنمی تابد یا اینکه می گویند چرا باید برای مصائب 1400 سال پیش عزاداری و گریه کنیم و حتی جنبه تمسخر و طنز به این مسئله می دهند!! در حالی که می دانیم این بزرگداشت برای زنده نگاشتن فرهنگ حسینی است.
تاثیر خرده فرهنگ ها و مناسک و رفتارها بر شبهه آفرینی ها
باید توجه داشت در کنار آیین ها و مناسک و شیوه ای که روایات برای عزاداری تصریح کرده اند برخی رفتارها جنبه آیین دارند و از جغرافیا و سنت ها و آداب جوامع ریشه می گیرند اما معارضان از همین تله برای زیر سوال بردن شیعه استفاده می کنند چنان که اگر واژه شیعه یا تشیع را در موتورهای جستجو سرچ کنیم تصاویری می آید که شاید تنها مربوط به چند درصد از شیعیان باشد اما دشمن روی ان دست می گذارد در حالی که هیچ بچه شیعه اصیلی چنان رفتارهایی را بروز نمی دهد ... این چیزی نیست جز فضاسازی و سیاه نمایی علیه شیعه و این اساساً توهم توطئه نیست.
جوان شیعه باید بداند یک تصویر ممکن است عامدانه ساخته شده باشد، لذا باید برای تشخیص سره از ناسره سراغ اهل فن برویم و نظر شرع و آموزه های روایی و عرف دین را دریابیم نه آنکه رفتار عده ای مدعی را مبنای قضاوت و عمل قرار دهیم.
استفاده ابزاری از قرآن برای منزوی کردن عترت(ع)
برخی با قرآن به اهل بیت(ع) بدل می زنند و این در حوزه شبهات عاشورا هم وجود دارد چراکه از زمان سقیفه قرآن مهجور شد چراکه اساساً منزوی کردن اهل بیت(ع) یعنی ناکارآمدن کردن آموزه های قرآن.
در تشیع هم برخی اهل اندیشه نگاه های خاص و به تعبیر خود نواندیشی دینی دارند و این باعث شبهه افکنی می شود. گاهی ما به قدری غرق موضوع می شویم که به آسیب ها توجه نمی کنیم و این در همه تاریخ بوده است چنان که مسلمانانی که دین پیامبر(ص) را پذیرفتند بر فرزند همان پیامبر(ص) شمشمیر کشیدند!!
گفتنی است، «سایه روشن» به تهیه کنندگی غلامرضا مندوزیی و سردبیری حجت الاسلام حامد قرائتی در 13 شب اول محرم هر شب از ساعت ۲۳ با حضور یک کارشناس به بررسی موضوعاتی همچون: گونه شناسی و اعتبار سنجی مقاتل در مورد سیدالشهدا(ع)، نسبت سنجی قیام و عزاداری امام حسین(ع) با اصول و قواعد اعتقادی، فقهی و اخلاقی، زیارت و عزاداری و مسئولیت های اجتماعی، آثار و پیامدهای عزاداری در اندیشه و گفتمان دینی و اجتماعی جامعه و ... می پردازد.
