به گزارش حوزه فرهنگ و هنر
خبرگزاری تقریب، آیا تلویزیون به تب «دیده شدن» و «شهرتطلبی» دامن میزند؟ این سوالی برای آغاز این گزارش است. برای پاسخ به این سوال میتوان از نظریه شناخته شده «برجستهسازی» کمک گرفت که مدعی است رسانهها بر شناخت و نگرش مردم و تعیین اولویتهای ذهنی آنان از طریق انتخاب و برجستهسازی بعضی از موضوعات و رویدادها تاثیر میگذارند. به عبارت دیگر رسانه اگرچه نمیتواند تعیین کند که مردم «چگونه» بیندیشند اما میتواند تعیین کند که مردم «درباره چه» بیندیشند.
این نظریه درباره رسانههای جمعی مثل تلویزیون رسمی کشور زمانی بیشتر اهمیت مییابد که بدانیم این رسانه جمعی بهطور بالقوه ۸۰ میلیون مخاطب دارد و در تحقیقات و نظرسنجیهای سازمان صداوسیما اعلام میشود که دست کم ۷۶ درصد مخاطب و بیننده این رسانه هستند.
اگرچه یک اولویت اصلی نظریه «برجستهسازی» اولویت سیاسی است اما تلویزیون گاه با نداشتن استراتژی و سیاستگذاریهای درست و مناسب موضوعاتی را برای مخاطب برجسته میکند که شاید حتی در اولویت خودش هم نبوده و اساسا هم نباید در سیاستگذاریهای رسانهای که مدعی است قرار است فرهنگسازی یک کشور را به دست بگیرد و سبد کالای فرهنگی مردمش را تعیین کند، وجود داشته باشد. با این حال تلویزیون این روزها در رقابت با شبکههای ماهوارهای و در پیشتازی برای جلب نظر مخاطب به سمت راهکارهایی میرود که غالباً پیامدی معکوس با اهداف اولیه برای مخاطب به همراه دارد.
قضیه این بار نه به سریالهای گاه بیکیفیت مربوط میشود نه به شکل و فرم و حتی حجم پیامهای بازرگانی و نه حتی به اسپانسرها و ستاره-مربعهایی که در پس برنامههای تلویزیونی خودنمایی میکنند؛ این بار این سوال زمانی مطرح میشود که با انتخاب هر شبکه و کمی مکث روی آن انواع تیزرهای شرکت و ثبت نام در مسابقات استعدادیابی را میبینید؛ مسابقاتی که به نام استعدادیابی و سرگرمی میآیند اما هنوز مشخص نیست هدف و سیاستگذاری اصلیشان چیست؟ و آیا صداوسیما که صدالبته یکی از کارکردهای آن سرگرمی است، باید سرگرمی را فقط در مسابقات استعدادیابی جستجو کند؟ ساخت چندین پروژه بزرگ با عنوان مسابقه استعدادیابی هم اکنون در دستور کار سیما قرار دارد، مسابقاتی که در حوزههای مختلف طراحی شدهاند و در بهترین حالت طبق نظریه «برجستهسازی» پیامد اولیه آنها دامن زدن به تب شهرت و دیده شدن در جامعه خواهد بود. صداوسیما که قرار است به عنوان رسانهای مرجع در جمهوری اسلامی فعالیت داشته باشد گاه با برخی رویکردها و توسل به برخی روشها مثل مجلات زرد عمل میکند که تنها در پی افزایش مخاطب و بیشتر دیده شدن هستند.
همین الان هم به تعداد شبکههای اصلی، مسابقههای استعدادیابی در دست تولید است که یا تیزرهای آنها در حال پخش است و یا برای جذب شرکت کننده فراخوان دادهاند. مسابقاتی که مخاطب میداند با حضور در آنها اولین جایزهاش حضور در قاب تلویزیون و «دیده شدن» در مقابل چشمان مخاطب است؛ همان مخاطبی که این روزها در شبکههای مجازی و اجتماعی بیشتر از هر علم و دانش و معرفت با انبوهی از اطلاعات پراکنده مواجه میشود و در محیطی رشد کرده است که در آن همه تشنه دیده شدن و چهره شدن هستند.
فصل یک؛ سونامی استعدادیابی در سیما
اما وقتی از تب تولید برنامههای استعدادیابی در شبکههای مختلف سیما صحبت میکنیم، منظورمان چیست؟
شبکه دو سیما بیشتر از یک ماه است که تولید مسابقهای با نام «فوتبالیها» را کلید زده است. مسابقهای که در آن تاکید میشود برای علاقهمندان بین ۸ تا ۱۸ سال است و در چند فصل به تهیهکنندگی حمید اسکویی تولید خواهد شد. از آنجایی که قرار بوده فصل اول آن در ایام دهه فجر از این شبکه پخش شود، احتمالا خروجی آن زودتر از همه مسابقات استعدادیابی در سیما روی آنتن میرود.
درست به موازات تولید این مسابقه فوتبالی، مسابقه فوتبالی دیگری در شبکه سه در حال طراحی است که «ستارهساز» نام دارد و جواد فرحانی تهیهکننده آن است. خداداد عزیزی و فیروز کریمی از چهرههای فوتبالی کشور در تیم کارشناسی این مسابقه حضور دارند و در تیزرهای آن در کنار محمدحسین میثاقی چهره امیرعلی دانایی از بازیگران سینما و تلویزیون نیز دیده میشود.
اینکه این دو مسابقه درست در یک بازه زمانی تولید میشوند خود اولین شاهد مثال برای نبود سیاستگذاری کلان در تلویزیون است. مسابقه «ستاره ساز» در شبکه سه که جوانان و ورزش در آن محوریت دارند تولید میشود و شاید این شبکه از اولویت بیشتری برای تولید این مسابقه برخوردار باشد با این حال هنوز جز انتخاب کارشناسان مسابقه و حضور میثاقی و دانایی اطلاعات و جزییات دیگری از این مسابقه در دسترس نیست.