افق هایی که با وحدت حوزه و دانشگاه مقابل نظام گشوده می شود
اگر حوزه و دانشگاه برداشت صحیحی از وحدت داشته باشند و بدانند منظور از آن، وحدت در هدف است نه فلسفه و روابط دوستانه و تعاملی برقرار کنند، دین و دنیای جامعه به طور توامان تامین می شود.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، مناسبت ها و گرامیداشتِ سالروزها در کنار همه خوبی ها و یادآوری هایی که برای انسان به همراه دارد از نظر غفلت زدایی و معطوف کردن توجهات به مسائلی که شاید در سایه روزمرگی ها اهمیت شان کمرنگ شده باشد، نقشی موثر ایفا می کند.
ازجمله مناسبت هایی که کارکرد اینچنینی دارد و غفلت هایی بزرگ را به ما یادآوری می کند، 27 آذرماه است که در تقویم کشور به دلیل سالروز شهادت آیت الله مفتح «روز وحدت حوزه و دانشگاه» نام گرفته و در ورای این عنوان کوتاه و در ظاهر چندکلمه ای، ضرورتی انکارناپذیر را یادآور می شود.
ضرورتی که وقتی کلیدواژه های نظام و افق پیش روی کشور را مرور کنیم به شدت و جدیت آن بیشتر پی می بریم؛ افق هایی همچون تمدن سازی، تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، برخورداری از سبک زندگی اسلامی ایرانی، تحول علوم انسانی و تولید علوم انسانی اسلامی و صدور آن به دیگر جوامع و ... .
شاید در نگاه نخست نتوان پیوندی میان وحدت حوزه و دانشگاه با تحقق این افق ها یافت اما مروری کوتاه بر کارکردهای این دو نهاد ثابت می کند که جز در سایه تلاش، خلاقیت، تعامل و پویایی آنها نمی توان چنین تحولات شگرفی را رقم زد.
چنان که مقام معظم رهبری فرمودند: «وحدت حوزه و دانشگاه، يعني وحدت در هدف. هدف اين است كه همه به سمت ايجاد يك جامعه‌ي اسلامي‌ِ پيشرفته‌ي مستقل، جامعه‌ي امام، جامعه‌ي پيشاهنگ، جامعه‌ي الگو، ملت شاهد ـ ملتي كه مردم دنيا با نگاه به او جرأت پيدا كنند، تا فكر تحول را در ذهن خودشان بگذرانند و در عملشان پياده كنند ـ حركت نمايند.»1
این جملات ثابت می کند برای رسیدن به مقصدی که برای کشور و نظام ترسیم کرده ایم، وحدت دو نهاد حوزه و دانشگاه ضرورتی انکارناپذیر است چراکه حوزه با تولیت امور دینی و تکفل مسئولیت استخراج و عرضه سبک زندگی اسلامی و تمرکز بر جنبه های ارزشی در خدمت معارف، دين و اخلاق است و دانشگاه به عنوان متولی تولید علم در عرصه های مختلف به نيازهاي عادي جامعه، صنعت و پيشرفت هاي تازه علمي توجه دارد لذا این دو در تعامل با یکدیگر است که می توانند دستاوردهای علمی پژوهشی را درآمیخته و از دل آن راه حل مشکلات جامعه را استخراج کنند؛ چنان که امام خمینی(ره) حوزه و دانشگاه را مغز متفکر و نیروی محرکه جامعه می دانستند، که آماج توطئه ها و تفرقه افکنی های دشمنان قرار دارند، و همواره لزوم هوشیاری و تهذیب در این دو قشر را مورد توجه قرار داده و در این رابطه می فرمودند: «... دانشگاه و حوزه های علمیه روحانیون می توانند به عنوان دو مرکز برای تمام ترقیات و تمام پیشرفت های کشور باشند و همچنین می توانند دو مرکز برای تمام انحرافات و انحطاط ها باشند. از دانشگاه هست که اشخاص متفکر متعهد بیرون می آید، اگر دانشگاه به معنای واقعی دانشگاه باشد و دانشگاه اسلامی باشد؛ یعنی در کنار تحصیلات متحقق در آنجا تهذیب هم باشد، تعهد هم باشد، یک کشور از قِبَل آن می تواند به سعادت برسد و اگر حوزه های علمیه مهذب و متعهد باشند، یک کشور را می توانند نجات دهند.»
اما ... غفلت از اهمیت و کارکردهای این وحدت باعث شده در اکثر موارد حوزه راه خویش را در پیش گیرد و دانشگاه نیز مسیر کلیشه ای خود را طی کند که محصولی جز بی توجهی پژوهش ها به نیازهای جامعه، کُندی و درجا زدن کلان پروژه هایی همچون تحول علوم انسانی و بروز چالش های اساسی در سبک زندگی و ... نداشته است.
این اهمیت و کارکرد چیزی است که کارشناسان و حتی سیاسیون و مسئولان نسبت به آن تصریح و تاکید دارند، چنان که «علی مطهری» درباره تاثیر وحدت حوزه و دانشگاه در تحولات اجتماعی، گفت: اگر این دو متحد نباشند هیچ تحولی به نتیجه نمی رسد، برای مثال قیام 15 خرداد که قشر دانشگاهی در آن ورود نکرد، به نتیجه نرسید اما در جریان قیام سال 56 که اوج گرفت و نهایتاً پیروز شد قطعا یک دلیل پیروزی ورود قشر تحصیلکرده و دانشگاهی به عرصه انقلاب بود.
نایب رییس مجلس شورای اسلامی بیان کرد: مسئله وحدت حوزه و دانشگاه احتیاج به ارتباط صمیمی و ازخودگذشتگی این دو قشر دارد، اما شرط نقش آفرینی این دو در توسعه علوم اسلامی، عدم داشتن رویکرد سیاسی و امنیتی است اگر جایی ارتباطی بین حوزه و دانشگاه است نباید سریع به این مسائل ارجاع و ربط بدهیم.
آیت الله «علیرضا اعرافی» نیز با اشاره به ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه، بیان کرد: نباید تعامل قشرهای نخبه در حوزه و دانشگاه را امر تشریفاتی بدانیم، این هم افزایی و تعامل در واقع یک حق الناس است چون در جامعه ما سرمایه گذاران اصلی حوزه و دانشگاه هستند؛ لذا ناسازگاری و عدم تعامل نخبگان آنها و نبود قواعد تعاملی در این سطوح، روی جامعه اثر سوء می گذارد.
مدیر حوزه های علمیه کشور تاکید کرد: هم افزایی و تعامل میان حوزه و دانشگاه حق الله و حق الناس بزرگی است و به انتخاب ما نیست که بگوییم آن را می خواهیم یا نمی خواهیم بلکه سعادت جامعه در گروی همگرایی میان این دو نهاد است. آنچه بر توان و همگرایی حوزه و دانشگاه و ارزیابی بین آنها تاثیر منفی می گذارد، دیدگاه های افراطی و تفریطی است.
حجت الاسلام «حمیدرضا شاکرین» نیز درباره راه های تحقق این وحدت بیان کرد: تحقق وحدت حوزه و دانشگاه بستگی به این دارد که چه نگاهی را به این وحدت داشته باشیم، اگر نگاه مان مبتنی بر یک وحدت سطحی و ابتدایی باشد که طی آن اعضای این دو مرکز علمی با یکدیگر مراوداتی داشته باشند، شاید این چندان تاثیر نکند اما اساسا اگر نگاه مان این بود که این دو نهاد با یکدیگر تعاون و تعامل کرده و هر یک بر اساس ظرفیت های دیگری تلاش بر برقراری تعاملات دوجانبه داشته باشد، در این صورت نخستین پیش شرط تولید علم به ویژه در حوزه علوم انسانی اسلامی و علوم دینی که متناسب با ارزش های جامعه باشد، تامین شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه گفت: بدون وحدت عمیق میان این دو نهاد نمی توان انتظار جدی از تولید علم بومی و دینی برای کشور داشت، ضمن اینکه پژوهش های دو نهاد باید متناسب با نیازهای جامعه باشد چراکه تولید علم مبتنی بر نیاز مسبوق به نیازشناسی بسیار دقیق و قابل اعتماد است اما بعضا تحقیقاتی که انجام می شود آن چیزی نیست که مبتنی بر نیاز واقعی جامعه یا نیاز اولویت دار باشد.
شاکرین با اشاره به کاستی پژوهش هایی که در حوزه و دانشگاه انجام می شود، خاطرنشان کرد: هم در دانشگاه و هم در حوزه پژوهش های فراوانی انجام می شود اما این آفت وجود دارد که بسیاری از اوقات پژوهش ها تکراری است. اینکه به صورت فردی کار پژوهشی انجام شود که تطابقی با مسائل جامعه ندارد، نمی تواند اهرمی برای پیشرفت باشد لذا حوزه و دانشگاه باید در ورود به میدان تولید علم به گره گشایی توجه کنند توجه کنند تا در درجه نخست متناسب با مقتضیات فرهنگی، اجتماعی و ارزشی باشد و در درجه دیگر بتواند به درستی و بر اساس اصول، مشکلات را حل کند. اگر یک پژوهش دردی را دوا نکند مثمرثمر نیست.
بنابر آنچه بیان شد اگر این دو نهاد برداشت صحیحی از وحدت داشته باشند و بدانند منظور از آن، وحدت در هدف است نه فلسفه و روابط دوستانه و تعاملی برقرار کنند، دین و دنیای جامعه به طور توامان تامین می شود و کلان پروژه هایی همچون تمدن سازی و تحول علوم انسانی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی از مرحله نظر و دیدگاه خارج شده و در میدان عمل به کمک ما می آید و گره گشای مشکلات مان می شود.
پی نوشت:
۱-سخنراني در جمع طلاب حوزه‌هاي علميه و دانشجويان دانشگاهها، به مناسبت روز وحدت حوزه و دانشگاه، ۶۸/۹/۲۸
