نظر بايف پس از بیست سال حاکمیت مطلق بر قزاقستان با اصلاحات تدریجی و انجام انتخابات نسبتا باز می كوشد از تکرار نا آرامی های روسیه در قزاقستان جلوگیری کند.
اشتراک گذاری :
حسن بهشتی‌پور
مقدمه برگزاری انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ۲۵ دی ماه ۱۳۹۰ (۱۵ ژانویه ۲۰۱۲) در قزاقستان فرصتی را بوجود آورد تا بار دیگر موضوع تقسیم قدرت بین احزاب سیاسی و مناسبات آن ها با حاکمیت، در سطح رسانه های گروهی منطقه و جهان مطرح شود. در انتخابات زود هنگام پنجمین دوره پارلمان قزاقستان هفت حزب نوراوتان، میهن، آک ژال، حزب ملی سوسیال دموکرات، حزب کمونیست، حزب دموکراتیک "آئیل" و حزب دموکراتیک "عدالت" با یکدیگر به رقابت پرداختند.
صرف نظر از پیشتازی مطلق حزب حکومتی "نوراوتان" و پیروزی قابل انتظار این حزب، سیاست بازگشایی فضای رقابت بصورت کنترل شده اهمیت بیشتری به این انتخابات در مقایسه با انتخابات سال های پیش داده بود. حضور۷۲۰ ناظر خارجی از سوی سازمان امنیت و همکاری اروپا، کشورهای عضو جامعه همسود، سازمان همکاری اسلامی و سازمان شانگهای در این انتخابات به منظور توجیه آزاد بودن رقابت احزاب در عرصه بین‌المللی و به نمایش گذاشتن تحولی دموکراتیک درقزاقستان، ارائه تحلیلی واقع بینانه به دور از جو سازی های مرسوم خبری و رسانه ای بیش از پیش ضرورت دارد.
این مسئله به ویژه از آن جهت اهمیت دارد که به دو سؤال اساسی و مهم در مقطع کنونی پاسخ داده شود: ۱- آیا قزاقستان تحت تاثیر تحولات کشور همسایه خود روسیه که پس از انتخابات شاهد تظاهرات اعتراض آمیز بود به عنوان اقدامی پیشگیرانه تلاش کرده است اصلاحات مورد نظر را برای مشارکت دادن مخالفان در قدرت به عمل آورد؟ ۲- با توجه به حرکت عظیمی که در شمال آفریقا و خاورمیانه برای بر انداختن حکومت های فردی آغاز شده، نظربایف نیز پذیرفته است که پس از بیست سال حاکمیت مطلق بر این کشور اصلاحات تدریجی خود را با انجام انتخابات نسبتا باز به مورد اجرا گذارد تا از تکرار نا آرامی های روسیه در قزاقستان جلوگیری کند؟ در اين يادداشت تلاش شده است ضمن تحلیل نتایج انتخابات قزاقستان، به این دو سئوال مهم پاسخ داده شود.
اولویت توسعه اقتصادی بر اصلاحات سیاسی اقای "نور سلطان نظربایف" رئیس جمهوری ۷۱ ساله قزاقستان در بیست سال گذشته در این کشوِر نفت خیز آسیای مرکزی، اولویت اول را به توسعه اقتصادی داده و تلاش کرده است از طریق امتیاز دادن به روسیه و غرب نوعی موازنه مثبت را در سیاست خارجی خود برقرار سازد، تا بتواند در سایه حمایت قدرت های مطرح خارجی برنامه اصلاحات اقتصادی را با کمترین هزینه پیش برد. اما نکته مهمی که نظربایف هیچگاه نخواسته است آن را بپذیرد این واقعیت است که توسعه اقتصادی بدون توسعه سیاسی نمی تواند زمینه ساز یک توسعه همه جانبه و پایدار برای کشوری چند قومی مانند قزاقستان باشد.
بدنبال پديداری بیداری اسلامی در کشورهای عربی و تأثیر پذیری قزاقستان از تحولات قرقیزستان در همسایگی این کشور، سرانجام آقای نظربایف با انجام اصلاحات سیاسی موافقت کرد و با اتخاذ روش گام به گام در ابتدا قانون اساسی را برای مشارکت دادن بیشتر احزاب مخالف در پارلمان اصلاح کرد. در مرحله بعد به سراغ برگزاری انتخابات زود هنگام پارلمانی رفته است. مجلس قزاقستان به این جهت در اولویت اصلاحات سیاسی قرار گرفت که این نهاد می تواند نقش کلیدی تری در انعکاس دیدگاه های متنوع احزاب مخالف داشته باشد. بر این اساس پس از تصویب مجلس، با دستور نظربایف در ۱۷ آبان گذشته مجلس منحل شد و انتخابات به جای ماه آگوست ۲۰۱۲ هشت ماه زودتر در ۱۵ ژانویه برگزارگردید.
تحلیل نتایج انتخابات ۱- آرا شمارش شده صندوق های رأی در روز یکشنبه حاکیست همان طور که پیش بینی می شد حزب حاکم «نوراوتان» وابسته به نظربایف رئیس جمهور قزاقستان با کسب کمی بیش از هشتاد درصد آراء شرکت کنندگان در انتخابات پارلمانی به پیروزی رسید. درمراتب بعدی حزب « اک ژول » Ak-Zhol طرفدار تجار ۴۶/۷% و حزب کمونیست ۲/۷ % آرا را در پارلمان جدید کسب کردند. سه حزب دیگر شرکت کننده در انتخابات نتوانستند حداقل هفت درصد لازم را برای ورود به پارلمان کسب کنند.
۲- برگزاری انتخابات پارلمانی قزاقستان تحت تدابیر شدید امنیتی تحت تأثیر حوادث ماه گذشته استان «ژانائوزن » درغرب این کشور بی سابقه بود. این اولین تجربه برگزاری انتخابات زیر سایه نا امنی در با ثبات ترین کشور آسیای مرکزی در سال های اخیر بود.
۳- مشارکت ۷۵ درصد ی کسانی که حق رأی داشتند در انتخابات روز یکشنبه نشان دهنده آن است که نظربایف به هدف خود که پیروزی در این انتخابات با مشارکت بالای مردم بود، رسیده است.
۴- در سیستم انتخابات پارلمانی قزاقستان از سیستم حزبی پیروی می‌شود. یعنی احزاب به نسبت آرائی که کسب کرده اند، نمایندگان نهایی مردم را به پارلمان معرفی می کنند. این سیستم بسته تنها به شهروندان اجازه‌ی انتخاب حزب را می‌دهد، که درنهایت حاکمیت بهتر می تواند نمایندگان پارلمان را کنترل کند.
۵- در مقایسه با چهارمین پارلمان قزاقستان که همه ۱۰۷ نماینده از حزب حاکم بودند، ورود دو حزب دیگربه پارلمان یک گام به سوی اصلاحات محسوب می شود، اما با در نظر گرفتن این واقعیت که حزب اک ژول تحت نفوذ "دیناره نظربایوا" دختر و " تیمور قلی بایف"، داماد نظربایف قرار دارد نمی توان به این حرکت نگاه مثبتی داشت.
۶- نتایج انتخابات پارلمانی روز یکشنبه از آن جهت مهم است که بر اساس اصلاحات اخیر قانون اساسی قزاقستان، اولین آزمون جدی برای احزاب اپوزسیون قزاقستان به شمار می رفت. با وجود همه کاستی های موجود آن ها نتوانستند نتایج قابل توجهی کسب کنند.
۷- حزب کمونیست به رفتار حکومت در قبال ناآرامی‌های اخیر در شهر ژانااوزن اعتراض کرد و به همین دلیل در ابتدا از رقابت ها کنار گذاشته شد. اما دولت برای حفظ پرستیژ هم که شده سرانجام به این حزب امکان شرکت در رقابت های انتخاباتی را داد. به همین دلیل می توان گفت آرای حزب کمونیست قزاقستان تا حدودی منعکس کننده آرای مخالفان نظربایف است. اگر چه مقامات قزاقستان تلاش داشتند حزب آک ژول که داماد نظربایف هم درآن عضویت دارد به عنوان اپوزيسیون معرفی گردد و کرسی‌های پارلمان میان طرفداران و منتقدین نرم حکومت تقسیم گردد.
۸- به نظرمی رسد نظربایف خود را برای انتقال قدرت بصورت مسالمت آمیز در کشورش آماده می کند از جمله کسانی که می توانند به عنوان جانشین او مطرح باشند کریم ماسیم‌اف نخست وزیر کنونی و تیمور قلی بایف داماد او هستند. اما ظاهرا برای چنین انتقال قدرتی نظربایف عجله ای ندارد.
