هر تفاهمی میان ایران و عربستان صورت پذیرد، به نفع منطقه است

طی روزهای گذشته خبر دعوت سعود الفيصل، وزير خارجه عربستان از محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران جهت سفر به عربستان سعودی و دیدار وزرای خارجه این دو کشور با یکدیگر، همچنین اعلام آمادگی ریاض جهت مذاکره با تهران، بازتاب های گسترده و گوناگونی را در سطح رسانه ها داشته است. خبرگزاری تقریب نیز در زمینه علل و پیامدهای این دعوت در سطح منطقه ای و بین المللی و همچنین تاثیر دیدار آتی وزرای خارجه این دوکشور بر روابط دو کشور ایران و عربستان مصاحبه ای با امیر موسوی بدر، کارشناس خاورمیانه داشته که مشروح آن در ادامه می آید:

دلایل دعوت عربستان از وزیر امورخارجه ایران برای سفر به این کشور چیست و چرا عربستان در شرایط کنونی چنین رویکردی را اتخاذ کرده است؟

چهار عامل داخلی و شش عامل خارجی بر روی موضع گیری جدید سعود الفیصل(وزیر امورخارجه عربستان) اثرگذار بودند.
عوامل داخلی عبارتند از :

۱- انتخاب امیر مقرن بن عبدالعزیز به عنوان جانشین ولیعهد عربستان و قرار گرفتن وی در موقعیت حساس استراتژیک تصمیم گیری رهبریت عربستان سعودی. با توجه به اینکه وی تمایلاتی برای همکاری با جمهوری اسلامی ایران دارد و همچنین مخالف تفکرات سنتی است که در میان رهبران و مراکز تصمیم گیری عربستان سعودی وجود دارد .

۲- بحث کنار گذاشتن بندر بن سلطان از دایره قدرت در عربستان، چرا که او هم یکی از عوامل موثرِ منفی در روابط ایران و عربستان و مانع هر نوع نزدیکی ریاض به تهران بوده است.

۳- همزمانی دستورالعمل هایی که توسط ادارات کشور و امیر محمد بن نایف صادر شد با تحولات داخلی عربستان. این دستور العمل ها، تکفیری ها و شیوخ وهابی را که فتوای تکفیری مخصوصا ضد ایران و ضد مذهب اهل بیت می دادند محدود کرده و حتی در داخل عربستان نیز با کسانی که چنین فتواهایی می دهند، برخورد امنیتی شد. بر اساس این دستورالعمل ها منابع مالی این شخصیت ها و گروه های تکفیری نیز خشکانده شد.

۴- اعزام سفیر مناسب، فعال و معتقد به ایجاد رابطه میان دو کشور از جانب عربستان به ایران. سفیر جدید عربستان در تهران طی چند ماه اخیر تحرکات خوبی انجام داده و گزارشات مثبتی نیز به ریاض ارسال کرده که می تواند بر روی موضع گیری عربستان اثرگذار باشد.

و اما از عوامل داخلی که بگذریم، شش عامل دیگر در حیطه بین المللی نیز در انجام این دعوت موثر بوده است که عبارتند از:

۱- اراده جمهوری اسلامی ایران برای برقراری روابط جدی با عربستان سعودی. این مسئله بارها به صورت کاملا روشن توسط آقای روحانی، ریاست جمهوری ایران اعلام شد. ایشان هم قبل از انتخاب شدن و هم بعد از آن در مناسبت های مختلف این موضوع را عنوان نمودند که جمهوری اسلامی ایران باید روابط خوبی با عربستان داشته باشد. تیم دیپلماتیک ایشان به رهبری وزیر امور خارجه نیز همین بحث را تا به امروز دنبال کرده اند.

۲- تحولات سوریه. عربستان سعودی برای سرکوبی دولت بشار اسد سنگ تمام گذاشت. سه سال از نظر مالی، تبلیغاتی، سیاسی و دینی هزینه کرد که البته این تلاش ها به بن بست رسید. امروز شاهدیم که بشار اسد در حال پیشروی به سمت انتخابات است و به احتمال بسیار زیاد، تا ۸ سال دیگر نیز در راس قدرت باقی خواهد ماند و در این صورت، بهترین راه بهبود شرایط برای عربستان، گفت و گو با جمهوری اسلامی ایران است.

۳- نظیر همین بحث در عراق نیز مطرح است. عربستان از سال ۲۰۰۳ تا کنون با فرستادن تروریست و ماشین های بمب گذاری شده جهت به هم ریختن وضعیت عراق و سرنگونی آقای مالکی سرمایه گذاری می کند که در آنجا نیز تیرش به سنگ خورده و مالکی در انتخابات نفر اول شد؛ لذا برای خنثی کردن اثر منفی بقای مالکی در عراق که به خاطر دشمنی سرسختانه اش با عربستان، خیلی هم به نفع این کشور نیست، تمایل دارند از طریق ایجاد رابطه با ایران، این شکست را بهبود بخشند.

۴- بحث لبنان و یمن هم همین گونه است. امروز با قوی تر شدن حزب الله در لبنان، برنامه های عربستان برای این کشور هم به هم ریخت. این همه نیروی نظامی و مزدور وارد بحرین کردند برای سرکوب حرکت ملایم و سیاسی ملت بحرین که این نیز به نتیجه نرسید. در حال حاضر این پرونده ها هنوز باز هستند و وضعیت هیچ کدام به نفع عربستان نیست. حتی در خصوص مصر نیز با هزینه هایی که دارند انجام می دهند، معلوم نیست در آینده، مصر با عربستان باقی بماند یا نه؟ مقامات عربستان از تمامی این مسائلی که در دور و برشان در حال وقوع است، بسیار نگران بوده و احساس می کنند از طریق گفت و گو با جمهوری اسلامی ایران می توانند شرایط را بهبود بخشند. علی رغم اینکه ۳۵ سال به صورت غیر مستقیم با ایران جنگیدند؛ چه از طریق صدام، چه از طریق تکفیری ها و چه از طریق تحریم هایی که برای اعمال آن به غربی ها فشار آوردند.

۵- نتیجه گفت و گوهای ایران و ۱+۵ نه تنها بر روی عربستان بلکه بر کل منطقه اثرگذار خواهد بود.

۶- سفر اوباما به ریاض. فکر می کنم اوباما در این سفر اعلام کرده که ما داریم به سمت توافق با ایران پیش می رویم و از عربستان نیز خواسته تا موضع خود را در قبال ایران مورد بازنگری قرار دهد. مشخص است که اولویت اوباما و دولت آمریکا دیگر خاورمیانه نیست بلکه روسیه، چین و جنوب شرق آسیا است.

در کل، مقامات عربستان به این راحتی به سمت ایران نمی آیند، خصوصا سعود الفیصل که همیشه ادبیات بسیار تندی علیه ایران داشته، این چرخش ناگهانی ۱۸۰ درجه ای نسبت به ایران، حکایت از تحولات عظیمی در پشت پرده دارد.

ضرورت احیای روابط ایران و عربستان چیست؟

اگر تفاهمی بین ریاض و تهران صورت بگیرد، سود آن، احتمالا آرامش برای منطقه و پایان دادن به درگیری های خونین مذهبی و طایفه ای است که در این چند سال اخیر به اوج خود رسیده، همچنین ایجاد راه حل برای بسیاری از پرونده های منطقه از جمله بحرین، یمن، لبنان، سوریه، فلسطین، مصر و لیبی.

ضرر بزرگ این تفاهم نیز متوجه رژیم صهیونیستی است. رژیمی که در این چند ساله به خاطر بروز اختلافات بیهوده و کاذب در میان کشورهای منطقه ، از آرامش برخوردار بوده ، لذا هر تفاهمی بین دو کرانه خلیج فارس صورت بگیرد، به ضرر این رژیم خواهد بود.

امروز برای اینکه روابط تهران - ریاض دوباره بهبود یابد ، دو طرف چه مسائلی را باید مد نظر قراردهند؟

عربستان باید بداند که ایران دشمن نیست و تمایل جدی برای همکاری با این کشور دارد لذا باید این اطمینان در مرحله اول ایجاد شود و اعتمادسازی صورت بگیرد، چرا که در حال حاضر دو طرف به هم اعتماد ندارند.

در مرحله بعد باید منافع مشترک را تعریف کنند. عربستان در عراق، سوریه و کشورهای جهان عرب و حتی ایران دارای منافعی است که ایران این منافع را درک کرده و به آن احترام می گذارد. مقامات عربستان نیز باید این درک متقابل را داشته باشند، چرا که ایران هم در عربستان دارای منافعی است. اعزام زائران هر ساله حج و عمره،بحث نفت، حل بحران تروریسم و تکفیری ها جزو منافع مشترک میان دو کشور است.

ایران روابطی استراتژیک با برخی کشورهای منطقه مانند عراق و سوریه و لبنان دارد که نمی تواند اینها را از دست بدهد. عربستان باید درک کند که این روابط در جهت دشمنی با این کشور نیست و حتی می تواند در جهت تقویت جایگاه عربستان هم باشد. این ادبیات باید عوض شود، باید بنشینند به عنوان دو همسایه و دو کشور بزرگ مسلمان بحث ها و مسائل را از طریق گفت و گو حل و فصل کنند .

عربستان ۳۵ سال این برخورد را با ایران داشته و به نتیجه نرسیده است، روز به روز ایران محکم تر به پیش می رود لذا احتمال می دهم با این مراودات می شود با روشی دیگر، روابط میان دو کشور را بهبود بخشید.