بسمه تعالی
بازخوانی جنایت اخیر داعش در کابل
انفجار اخیر در مسیر برگزاریِ تظاهراتی مسالمت آمیز در کابل، با برجا گذاشتن دست کم 80 کشته و 300 زخمی، واکنش های زیادی را درپی داشت، چنانکه در پی وقوع این حادثه، بسیاری از کشورهای جهان حتی شورشیان طالبان که خود تاکنون مسبب بسیاری از حملات این چنینی بوده اند، آن را به شدت محکوم کردند. دولت افغانستان هم ضمن محکوم کردن این حادثه، فردای روز انفجار را «روز عزای ملی» برای تمام افغانستان اعلام کرد و از مردم این کشور خواست تا در دستگیری عاملان این جنایت همکاری کنند.
این واقعه تأسف بار پرسش های زیادی را هم به وجود آورد و همزمان گمانه زنی هایی را در خصوص تحرکات داعش در افغانستان باعث شد. چنانکه پرسش هایی از این قبیل که: داعش با انفجارهای تروریستی در افغانستان به دنبال چه اهدافی است؟ یا چه کسانی از فعالیت های تروریستی داعش در افغانستان حمایت می کنند و چه سناریوهایی در پشت پرده واقعه تروریستی کابل وجود دارد؟ از جمله پرسش های مطرح بود و سنایورهایی احتمالی مبتنی بر چگونگی نقش آفرینی دولت های منطقه دراین جنایت، نیز در شمار فرضیاتی در این خصوص قرار گرفت.
می دانیم: راهپیمایی وتظاهراتی که در کابل به خاک و خون کشیده شد، به هیچ وجه، جنبه سیاسی نداشت و تنها نوعی اعتراض مدنی بشمار می آمد: اعتراضی به تغییر مسیر طرح برق رسانی 500 کیلو واتی موسوم به "توتاب " که علاوه بر ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان، از افغانستان نیز می گذرد و براساس یک سلسله تصمیمات تازه، مسیر تعیین شده ی قبلی آن در افغانستان تغییر یافته است.
کارشناسان مسایل افغانستان تصریح کرده اند که دولت «اشرف غنی» به دلایلی اعلام نشده، اوایل امسال تصمیم به تغییر مسیر انتقال برق یاد شده (توتاب) گرفته و این در شرایطی است که به گفته مسئولان اجرایی پروژه برق توتاب، مسیر تعیین شده ی قبلی یعنی مسیر بامیان( شیعه نشین)، شبرغان، پل خمری، بامیان وکابل بهترین مسیر است.
به هر ترتیب این تغییر مسیر باعث شد تا مردم چند استان افغانستان ( اغلب شیعه)، برای جلوگیری از اجرای این تصمیم دولت، سلسله تظاهرات اعتراض آمیز خود را در کابل آغاز نمایند. البته دولت افغانستان ابتدا در واکنش به استمرار این اعتراض ها، دستور توقف اجرای این طر ح را صادر کرد و کمیته ای را برای بررسی بیشتر تشکیل داد. اما با گذشت چند ماه، اجرای پروژه توتاب از مسیر جدید یعنی" سالنگ " باردیگر در دستور کار دولت قرار گرفت و مخالفت های مردمی نیز مانع از آن نشد که اجرای پروژه نامبرده متوقف شود.
در واقع در چنین شرایطی بود که واقعه خونین و بسیار تأسف بار کابل اتفاق افتاد و توانمندی نهاد های امنیتی افغانستان در برقراری امنیت راهپیمایان و تظاهرکنندگان را نیز زیر سوال برد.
در این حال درباره نحوه حمله تروریستی به راهپیمایان نیز دیدگاه های مختلفی مطرح شده؛ چنان که برخی از شاهدان عینی، این رویداد را اقدامی " انفجاری" دانسته و از انفجار چرخ دستی بستنی فروش" و "یک موتور سیکلت" سخن گفتند و برخی دیگر از شاهدان هم از شرکت سه عامل انتحاری خبر دادند، بدین ترتیب که کمربند انفجاری عامل اول منفجر شده، کمربند انفجاری عامل دوم هم ناقص عمل کرده و در نهایت عامل سوم نیز توسط نیروهای پلیس افغانستان دستگیر شده است.
صرفنظر از چگونگی وقوع این جنایت بزرگ، برخی ازتحلیگران، نکات بسیار تأملی را در این باره، مورد اشاره قرار داده اند که به خودی خود می تواند گمانه ها و فرضیات مختلفی را درباره عاملان اصلی انفجارکابل در ذهن متبادر سازد:
- * نکته اول: سفارت امریکا از 3 روز قبل از آغاز مراسم راهپیمایی مردم افغانستان درباره به خشونت کشیده شدن این مراسم هشدار داده بود. این درشرایطی است که این تجمعات در هفته های گذشته با آرامش برگزار شده بود.
* نکته دوم این که از سوی دولت افغانستان هم هشدارهای امنیتی به دست اندرکاران این راهپیمایی داده شده بود مبنی براین که اگر در راهپیمایی اتفاقی بیافتد، مسئولیت آن متوجه این دست اندرکاران خواهد بود.
* نکته پایانی این که از آغاز مراسم راهپیمایی مردم کابل، بالگردهای ارتش افغانستان برفراز مسیر حرکت تظاهرکنندگان درحال پرواز بودند.
از دیدگاه تحلیلگران نکات قابل تأمل دیگری نیز در خصوص عوامل، ابعاد و پیامدهای این واقعه وجود دارد که باید به آن توجه کرد:
- 1- به نظر می رسد این اقدام با هدایت اتاق فکر سرویس های اطلاعاتی و امنیتی برخی از کشورهای منطقه صورت گرفته است و اولین پیامدکوتاه مدت آن ممنوعیت 10 روزه هر تجمع در کابل است.
2- این اولین بار است که داعش مسئولیت رسمی یک اقدام تروریستی با این وسعت را در افغانستان بر عهده می گیرد. اگر چه پذیرش مسئولیت این اقدام تروریستی، ممکن است به معنی توانمند شدن گروه داعش، تفسیر شود. اما شرایط داخلی افغانستان و جغرافیای فعالیت داعش در این کشور، این مفروض را تایید نمی کند. چرا که در حال حاضر هیچ استانی در اِشغال این گروه قرار ندارد که بتواند با استفاده از آن و بهره برداری از این عملیات تروریستی، به قدرت افزایی خود در افغانستان اقدام نماید.
3- یکی از اهداف اقدام تروریستی کابل، دامن زدن به "تنش های قومیتی و مذهبی" در افغانستان است. اگرچه روحیه مسالمت آمیز مردم افغانستان در طول تاریخ هرگونه رویارویی اقوام وقومیت های افغانستان را به صفر رسانده، اما لازم است تا بازهم نخبگان دینی وسیاسی، وظایف خود را در آرام کردن فضای ملتهب کنونی ادا کنند.
- 4- اگر اقدام تروریستی کابل را بر اساس "فرضیه انتحار" تحلیل کنیم، این گمانه نیز مطرح می شود که، احتمال تغییر جغرافیای فعالیت داعش از" غرب آسیا" به "شبه قاره هند" در دستور کار حامیان داعش قرار گرفته است. ظاهراً از نظر آن ها، در هدف گذاری جدید فعالیت داعش، شمال افغانستان و پاکستان بهترین منطقه برای فعالیت داعش محسوب می شود و واکنش روسیه و چین بعد از اقدام تروریستی داعش در کابل نیز در همین چارچوب قابل تحلیل و بررسی است .
5- اگر چه تغییر مسیر انتقال برق پروژه توتاب تاکنون جنبه "مدنی" داشت، با اقدامات تروریستی در کابل، در حال حاضر این موضوع" جنبه سیاسی و امنیتی" به خود گرفته است که می تواند پیامدهای زیانباری را داشته باشد.
فرهاد همتی: کارشناس مسایل آسیا
دریافت صفحه با کد QR