اهداف و برنامه های استکبار جهانی در مناطق مرزی و راه های مقابله با آن / بخش ششم

ماموستا دکتر رحمن غریبی، محقق، پژوهشگر و معاون فرهنگی هنری مساجد کردستان در یادداشتی با عنوان اهداف و برنامه های استکبار جهانی در مناطق مرزی وراه های مقابله با آن نوشت:

تکفیر در کردستان

الف-عوامل شکل گیری تکفیر در منطقه کردستان 

سیطره تکفیر بر مناطق گسترده ای از عراق و سوریه، تعجب بسیاری را در محافل سیاسی و امنیتی برانگیخته است. این موضوع باعث طرح این پرسش کلیدی می شود که چه بسترها و مولفه هایی در قدرت یابی داعش در عراق و سوریه موثرند؟ دراین راستا می توان به طیف وسیعی از عوامل اشاره کرد که عمده ترین آنها با چالش ها و مشکلات درونی عراق و سپس مسائل، اختلافات و حمایت های منطقه ای و فرامنطقه ای مرتبط است.  بحران ظهور تکفیر را می توان از چهار زاویه مورد بررسی قرارداد: 

1-ریشه ها و بسترهای داخلی ظهور و قدرت یابی تکفیر

در این قسمت از تحقیق به عوامل سیاسی و اجتماعی ظهور تکفیر در منطقه کردستان می پردازیم. 

الف) چالش ها و اختلافات سیاسی و مذهبی درون عراق 

ساختار اجتماعی عراق، نمایانگر موزاییک رنگارنگ و متنوعی از اقوام، مذاهب و فرهنگ هایی است که به اقتضاء موقعیت و جایگاه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، هیچ کدام نمی توانند بدون اعمال سطحی از خشونت، سلطه ای بلامنازع بر دیگر گروه ها و اقوام داشته باشند. کردها، اعراب سنی و شیعیان از مهمترین بازیگران بومی سیاست در عراق هستند که مطالبات و منافع بعضاً متفاوت و حتی متضادی دارند و مدیریت و تجمیع مسالمت آمیز منافع آنان، بسیار دشوار و نیازمند فرهنگی کثرت گرا و متساهل است. این ویژگی در عراق، بارزتر از دیگر جوامع چند قومی است، زیرا عراق کشوری ساختگی یا جعلی است که از دل عثمانی شکست خورده در جنگ جهانی دوم با ساختار ظاهری دولت – ملت پدید آمده و پروژه ملت سازی در آن کامیاب نبوده است. ساختگی بودن عراق منجر به شکل گیری بافت بسیار نامتجانس به لحاظ ترکیب قومی- مذهبی و قبلیه ای- طایفه ای در این کشور شده است که به لحاظ نداشتن تاریخ مشترکی از زندگی مسالمت آمیز با یکدیگر، احساس هم بختی و هم سرنوشتی نمی کنند و به همین دلیل است که هنوز چیزی به نام ملت عراق وجود ندارد. به بیان دیگر، تاکنون نتوانسته اند شور ملیت را در مردم، جانشین شور هویت قومی و قبیله ای کنند( آشوری، 1388: 268). 
درواقع جامعه عراق از آغاز شکل گیری و شروع تحت الحمایگی انگلستان در سال 1920، جامعه ناهمگون و پرتنشی بوده است. جمعیت جامعه عراق از چند شکاف اصلی برخوردار است: 1- شکاف مذهبی بین اکثریت شیعه و اقلیت سنی مذهب، 2- شکاف قومی- زبانی بین اکثریت عرب و اقلیت غیرعرب کرد، ترک و ارمنی، 3- شکاف بین اکثریت مسلمان و اقلیت غیرمسلمان ارمنی و آشوری(شعبانی، 1386: 165). در واقع، عراق کشوری دارای اقوام، ادیان و مذاهب مختلف است، که این مسئله همواره منجر به تنش های فرهنگی – اجتماعی- قومی- مذهبی دراین کشور شده است براین اساس، ثبات سیاسی در کشور عراق همواره از مسیر دیکتاتوری و اعمال خشونت سیاسی دنبال می شده و ابزار این رویکرد، همواره اعراب سنی مذهب بوده اند و باعث نفوذ این اختلافات به کردستان ایران به عنوان یک استان مرزی با داشتن تنوعات قومی – مذهبی شده و ایجاد تنش های ممکن را ظاهر می سازد. 

ب- عدم کارکردهای فرهنگی نظام های حاکم بر منطقه کردی 

عدم تقویت فرهنگ و گرایشات ملی به جای هویت های محلی روند تحولات منطقه در سال های اخیر نه تنها به تقویت همگرایی و انسجام بیشتر منجر نشده، بلکه تعارضات، اختلافات و خشونت های بیشتری در میان گروه های ایدئولوژیک منطقه ظاهر شده است. با یک بررسی اجمالی در تاریخ از 1920 به این سو، می توان گفت که دولت های حاکم بر این منطقه دولت های بی ریشه یا فاقد پایگاه اجتماعی و مقبولیت فراگیر بوده است و یک دولت – ملت فراگیر که تجلی نهادین و فراگیر همه گروه بندی های قومی و مذهبی باشد، شکل نگرفته است. مثلاً مهمترین ویژگی جامعه عراق بعنوان یک کشور دارای جامعه قومی اکراد از زمان تاسیس تاکنون، برخورداری از دولت های بی ریشه و بحران هویت و یا نبود هویت ملی فراگیر و سیطره اقلیت حاکم عرب زبان سنی مذهب بر اکثریت جامعه در سپرسیاسی و اجتماعی بوده است، چنین ویژگی به شکاف فزاینده دولت و جامعه یا بحران یکپارچگی در جامعه عراق انجامید. توده ها عاری از هر نوع ایده های وطن پرستانه بوده و مملو از سنت ها و علقه های مذهبی و قومی بدون هیچ گونه پیوند مشترک، مستعد هرج و مرج و آماده قیام علیه حکومت مرکزی هستند. 
در نتیجه می توان گفت، علاوه بر دخالت عامل خارجی عدم پیوستگی فرهنگی و چالش ژئوپلیتیک قومی در منطقه (عدم پوستگی قومی و فرهنگی)، چالش های اقتصادی و فساد اقتصادی، نقش فزاینده نظامیان در قدرت سیاسی در منطقه، بحران هویت و یکپارچگی که ریشه در مرز بندی های مصنوعی استعماری پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی دارد، باعث شکل گیری جریانات تکفیری در منطقه شده و به تبع آن نیز به کردستان ایران می تواند نفوذ کند. 

ج- شکاف های قومی- مذهبی اوایل انقلاب