همان گونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی در هر فرصتی بحث تقریب را بیان می کنند، کشور ما، دانشگاه و حوزه، فرهیختگان و همه ما باید منادی تقریب باشیم.
اشتراک گذاری :
یکی از مراکز علمی در جمهوری اسلامی ایران که در راه وحدت و نزدیکی ادیان و مذاهب فعالیت های چشمگیر و رو به رشدی دارد، دانشگاه ادیان و مذاهب است که پردیس آن در قم واقع شده است. از آنجا که قم یکی از مهمترین مراکز علمی جهان تشیع به شمار می رود، تاسیس و توسعه چنین دانشگاهی را می توان نماد وحدت طلبی و گسترش تفکر تقریبی شیعیان دانست. خبرگزاری تقریب در چارچوب تلاش برای اطلاع رسانی از فعالیت چنین مراکزی گفتگویی با "حجت الاسلام والمسلمین نواب" رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب در دفتر ایشان ترتیب داد. در این گفتگو که مشروح آن در ذیل می آید، رئیس دانشگاه از تاسیس تا گسترش، وضعیت کنونی و برنامه های آینده دانشگاه سخن گفت. از ایشان که با حوصله و خوشرویی به همه سئوالات خبرنگار "تنا" پاسخ گفت، تشکر می کنیم
حدود دو ده از تاسیس دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی میگذرد و به طور یقین می توان عنوان کرد این دانشگاه اکنون در جایگاه یک دانشگاه معتبر علمی درزمینه ادیان و مذاهب اسلامی ایستاده است. برای ما سیر پیشرفت این دانشگاه از تاسیس تاکنون را توضیح دهید. از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی من سفرهایی به کشورهای خارجی داشتم که البته تا حالا هم ادامه دارد و شاید یکی از معدود روحانیان باشم که کارنامه پر سفری دارد و محور کاری من، کار تبلیغات دینی است. در سال 1373 به این نتیجه رسیدم که ما جهان دینی را نشناخته ایم و جهان دینی هم ما را نشناخته است و این نشست و برخاست ها در اجلاس و نشست های چند روزه، به عمق شناخت یکدیگر منجر نمی شود. در همین سال به کمک دوستان و تاسیس یک مرکز به نام مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب کار را آغاز کردیم. متن، کتاب و حتی استادی در حوزه ادیان نداشتم که راهنمای ما در این مسیر پر فراز و نشیب باشد. از تعداد زیادی از فضلا و اندیشمندان حوزه دعوت به همکاری نمودیم. دانشجویان زیادی از دانشگاه های مختلف را بورسیه و مراحل ابتدایی کار را شروع کردیم . 10سال طول کشید تا بتوانیم متن های مورد نیازمان را جمع آوری و ویرایش و استادانمان را تربیت کنیم . ما مجوز موسسه آموزش عالی ادیان و مذاهب را از وزارت آموزش عالی گرفتیم . سال 1384 دانشجو پذیرفتیم و تا سال 1386 به فعالیت خودمان دامه دادیم. زمانی که در سال 86 تعدادی از مسئولین وزارت علوم برای بازدید دانشکده ما آمده بودند، بادیدن وضعیت و امکانات اینجا، مطرح کردند که ما می توانیم درخواست تبدیل شدن از دانشکده به دانشگاه را به وزارت آموزش عالی پیشنهاد بدهیم. ما هم همین کار را انجام دادیم و وزارت آموزش عالی به ما مجوز قطعی دانشگاه را داد و در این سال بود که ما به دانشگاه ادیان و مذاهب تبدیل شدیم. دانشگاه ما پژوهش محور است، حدود 300 اثر منتشر کردیم و مجله هفت آسمان این دانشگاه تا شماره 60 به چاپ رسیده و مجله علمی و پژهشی ما به زبان انگلیسی به چاپ میرسد ، البته مجلات دیگری هم درخواست کردیم و چشم به راه گرفتن اجازه چاپ آن ها هستیم . اینجا یک دانشگاهی با مجموعه تحصیلات عالی است. نحوه گرفتن دانشجوهای دانشگاه ادیان و مذاهب از حوزه علمیه و کنکور سراسری است ، حدود 80درصد از دانشجویان ما طلبه هستند و البته این را هم بگویم که درب دانشگاه ادیان و مذاهب بر روی هیچ کس بسته نیست. در حال حاضرما در 15 رشته دکترا و 15 رشته فوق لیسانس فعالیت می کنیم، سه دانشکده ادیان، مذاهب اسلامی و شیعه شناسی داریم و در آینده نه چندان دور دانشکده فلسفه، عرفان، مطالعات زنان و زبان را به مجموعه این دانشگاه اضافه می کنیم. دانشجویان خارجی ما از کشورهای همسایه، هند، پاکستان، عراق و افغانستان هستند و این ارتباط در حال گسترش است، یاد آوری میکنم که ما دانشجوی زن و عضو هیات علمی غیر ایرانی هم داریم. ما حدود 400 فارغ التحصیل دانشجوی فوق لیسانس داریم . از سال 86 تا 90 دانشجوی فوق لیسانس گرفتیم و از سال 90 به بعد، دانشجوی مقطع دکتری ثبت نام کردیم که در مهر امسال ما حدود 600دانشجوی در سطح دکتری و 2 هزار دانشجوی مجازی وحضوری در مقطع کارشناسی ارشد داریم.
بفرمایید ارتباط شما با دانشگاه های مشابه دانشگاه ادیان و مذاهب در خارج از کشور چگونه است؟ مراکز و موسسات گوناگون شناخت ادیان در سراسر جهان وجود دارد ولی دانشگاهی تحت عنوان دانشگاه ادیان که فقط به بحث شناخت ادیان و مذاهب بپردازد در دنیا نداریم.
ارتباطات علمی و پژوهشی شما با مراکز خارج از کشور چگونه است و آیا ارتباط و تبادل اطلاعاتی با دانشگاه ها امکان پذیر هست؟ ما تقریبا با تمامی مجامع علمی جهان ارتباط داریم. در سفر آخری که به مصر داشتم می شود گفت قرار دادی با تعدادی دانشگاه های مصر از جمله الازهر، عین الشمس و قاهره و ......... بستیم که متاسفانه با شرایط سیاسی که برای مصر به وجود آمد این ارتباط قطع شد. علاوه بر دانشگاه های مصر، با پاکستان و دانشگاه های مالزی همچنین با دانشگاه های اروپایی هم قرارداد های خوب و فعالی بسته ایم .
آیا اعضاء هیات علمی دانشگاه از فرصت های مطالعاتی در خارج از کشور استفاده میکنند؟ بله. چند تن از اعضاء هیات علمی ما به خارج از کشور از جمله آمریکا و آفریقای جنوبی و چند کشور دیگر مسافرت کردند. من به یقین میتوانم بیان کنم که دانشگاه ما از نظر ارتباطی بالاتر از ظرفیت خودش عمل کرده و میکند . مثلا در چند روز اخیر سفیر استرالیا این جا بودند و یا مثلا ما به بازدید سفر واتیکان رفتیم. ما کتابی را برایشان ترجمه کرده بودیم به نام "تعالیم کلیسای کاتولیک" تالیف آقای رایتر گز که پاپ قبلی واتیکان بود ما این کتاب را به سفیر واتیکان تقدیم کردیم. دانشگاه ما در دو سال اخیر کارهای خیلی بزرگی انجام داده است از جمله کتاب " شهر خدا"ی آگوستین که 15 قرن پیش نگاشه شده بود و کسی هنوز این کتاب را ترجمه نکرده بود در این دانشگاه ترجمه شد.
شما این کتاب ها را ترجمه کردید بدون این که نقدی برآنان نوشته باشید؟ مادر آغاز ترجمه نقطه نظرات خود را آورده ایم . ولی بدانید که دانشگاه ما یک دانشگاه تبشیری و معمولی نیست. وظیفه ما گشتن به دنبال مشترکات ادیان و تکیه کردن به آنهاست نه سرکوب و انتقاد از آنان . همان گونه که در برگه ماموریت ما نوشته شده، "دانشگاه ادیان مذاهب اولین دانشگاه تخصصی ادیان و مذاهب در ایران، برخاسته از حوزه علمیه، ضمن شناخت ادیان و مذاهب و تعامل و گفت گو با پیروان آنان با تکیه برمشترکات در جهت همبستگی انسانی ، تقویت صلح، کاهش درد های بشری، گسترش معنویت و اخلاق و معرفی عالمانه اسلام بر اساس آموزه های اهل بیت (ص) به پژوهش و تربیت نیروی انسانی کارآمداقدام می نمایید" رفتار می کنیم.
شما بیان کردید که این دانشگاه برخاسته از حوزه علمیه است با توجه به این که نحوه تحصیل در حوزه به روش سنتی است و شما یک دانشگاه و با روش آکادمیک هستید، نوع برخود شما با حوزه ها چگونه است؟ محتوای ما حوزوی است ولی شیوه ما آکادمیک است و این روش ما جواب داده است و استقبال بسیار زیادی از این روش شده است. حدود 80درصد از دانشگاه را حوزویان تشکیل میدهند. تعامل با حوزه یک تعامل قوی و تنگا تنگ است ما درباره موضوعاتی چون شیعه شناسی، سلفی گری، وهایبت گری و مکاتیب انحرافی با حوزه در ارتباط متقابل هستیم. از سوی دیگر بعد از تاسیس این دانشگاه، حوزه ها هر کدام متناست با کار و روش خودشان چند واحد درسی شناخت ادیان و مذاهب را برای طلاب خود در نظر گرفته اند. ما چندین کتاب درباره شیعه و سنی نوشته ایم که چند بار تجدید چاپ شده و حتی کتاب درسی شده اند واستقبال از ادیان و مذاهب در حوزه در حال گسترش است و معتقدیم که این دانشگاه نقش خودش را دررابطه با حوزیه علمیه بسیار فعال انجام داده است.
شما چند کتاب در زمینه تقریب مذاهب به رشته تحریر درآورده اید و تجریه های بسیار خوب و ارزنده ای در زمینه تقریب مذاهب اسلامی دارید، لطفا در این باره برای ما صحبت بفرمایید. ما در این مکان در سطح دکتری موضوعی با عنوان " جریان شناسی تقریب"داریم که براساس کدام جریان می توانیم اساس تقریب را پیش ببریم. آیا تقریب را براساس شیوه سکولار در بسیاری از کشور های عربی که اجازه به شیعه و سنی نمیدهند تا افکار خودشان را اظهار کنند مثل زمان حسنی مبارک که خفقانی بر جامعه حاکم بود؟ آیا ما با این شیوه می خواهیم تقریب را پیش ببریم، یا باشیوه پولاریزم که بگوییم همه حق هستند یا با شیوه اسلام بلا مذاهب که بگوییم در زمان پیامبر مذاهب دیگر نبود و الان هم نباشد؟ آیا باشیوه تاکتیکی و این که تقریب یک تاکتیک و ضرورت است یا بر اساس فراوانی اجتهاد می خواهیم این جریان را پیش ببریم؟ ما این شیوه هارا قبول نداریم و معتقد هستیم که تقریب یک اصل قرآنی است . إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ . ما با مباحث استدلالی که داریم ثابت میکنم تقریب مربوط به یک دوران و زمان خاص نیست ، تقریب یک اصل ماندگار قرآنی است و از اصول مسلم قرآنی . با این روش است که ما تقریب را ادامه میدهیم .
شما روند حرکت تقریب مذاهب اسلامی را چگونه ارزیابی میکنید؟ ما در زمینه تقریب درحال حاضر در کجا ایستاده ایم؟ حرکت مجمع یک حرکت خوبی است اما کافی نیست. من معتقد هستم همان گونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی در هر فرصتی بحث تقریب را بیان می کنند، کشور ما، دانشگاه و حوزه، فرهیختگان و همه ما باید منادی تقریب باشیم. تقریب فراتر از یک موسسه است. مجمع تقریب به عنوان یک محرک باید فعال باشد و به بحث های تقریبی در کشور دامن بزند اما تمامی مردم جامعه باید مانند رهبر به مسئله تقریب آشنا باشند و از آن حمایت کنند.
بازدارنده های بر سر راه این حرکت را چه می دانید؟ موانع اصلی، فکر سنتی گذشته است که بسیار هم مشکل آفرین بوده و هست . البته بعضی حرکت و کارهای افراد منحرف نتیجه عکس میدهد. مثلاافرادی مانند عبد الوهاب واز این دست افراد عملا به مسئله مهدویت و شناخت و مطرح شدن آن کمک کرده اند. امروز بزرگترین حامی ما در تقریب داعش است. ابوبکر بغدادی، جریان طالبان و القاعده و جریان لشگر طیبه جریانی که از پاکستان شروع شد و به افغانستان سرایت کرد و در سوریه، لیبی و تونس در حال خود نمایی است و درعراق امروز تمام قد قیام کرده است، عملا جریان های با برکتی هستند از این جهت که ما را کاملا به تکلیف خطیرمان در قبال یکدیگر آشنا میکند. داعش موجب تقویت جریان درون گرا ، وحدت گرا و همگرایی در جهان اسلام شده است . حتی طالبان بیانه ای علیه تند روی آنها صادر کرد. این جریان دارد به روند تقریب در جهان کمک می کند. این حوادث در حال اتفاق مصداق این ضرب المثل است که می گوید: عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد و یا مازاد یؤید هذا الدین برجل الفاسق. یعنی جریان های انحرافی به انسجام، اقتدار و هدف ما کمک میکنند. اقدام های وحشیانه و غیر انسانی اسرائیل در حق مردم مظلوم غزه، یکبار دیگر به انسجام امت اسلامی کمک فراوانی کرد. جریان انحرافی داعش و کشتار بی رحمانه مردم مسیحی و ایزدیان و فرق غیر مسلمان باعث نابودی خودشان میشود هم میانه رو های درون جهان اسلام یکدیگر را بازیابی و از توان یکدیگر استفاده می کنند. سرعت عمل و ظهور زود هنگام اینان به مرگشان کمک میکند. همین گروه داعش اگر 20سال کار فرهنگی میکرد، میتوانست خیلی راحت کشورهای اسلامی را همراه خود بکند ولی با این خشونتی که اکنون انجام میدهد و احساسات مردم جهان چه مسلمان و چه غیر مسلمان را برانگیخته اند، باعث مرگ زودهنگام خودشان می شوند.
امام موسی صدر درباره تقریب مذاهب سخن چندانی به میان نیاورده بود و بیشتر به موضوع گفتگوی بین ادیان پرداخته است درحالیکه شما در مصاحبه ای از نقش ایشان در این زمینه سخن گفته اید،دراین باره بیشتر توضیح دهید. امام موسی صدر از مرحله تقریب مذاهب گذشته بود و فرض را براین گرفته بود که انقدر با علمای سنی روابط نزدیکی داشت مانند ما که در این جا فکر می کنیم مسئله تقریب، مسئله درون خانواده است و از این بحث گذر کرده ایم و به مرحله بالاتری که همان گفتگوی ادیان است رفته ایم ایشان هم چنین فکری داشتند. چون معتقد هستیم که بحث مذاهب حل شده است و این موضوع داخل خانواده جامعه اسلامی پذیرفته شده و الان دنیای گفتگوی ادیان است و تکیه بر موارد مشترک بین ادیان الهی و غیر الهی است و ما بحث تقریب را حل شده می دانیم. دانشجویان ما از کلاس درس استادان سنی ما استقبال میکنند و استادان هم عنوان میکنند که بسیار راحتند و این مسئله برای آنان حل شده است. ما خود را برای استقبال از بوداییان، مسیحیان و دیگر ادیان آماده کرده ایم، همان گونه که در حال حاضراستادان یهودی، زرتشتی و مسیحی داریم ، از ادیان مخلتف ، اساتید مختلفی به این دانشگاه میایند و کلاس و مباحث مختلفی دارند و با هم تبادل نظر می کنند . در مراسم و همایش های سالیانه ای که برگزار میکنیم، دانشجویان اروپای به دانشگاه میاییند ویا برعکس. دانشجویان و اساتید ما این دروه ها را می گذرانند و این کار چند بار در سال تکرار می شود. بیش از 150هیات خارجی معتبر از این دانشگاه دیدن کرده اند .
شما چند بار به مصر سفر کردید و دیدارهایی هم با مفتی کنونی الازهر داشتید، به نظرتان این اتفاقات اخیر در مصر و مشکلاتی که برای اخوان المسلمین پیش آمده آیا اثری در روابط بین دانشگاه شما و مصر گذاشته است؟ مصر پرچمدار تقریب و محبت اهل بیت است. احمد طیب به جریان صوفی خلوتیه مربوط است و خودش صوفی است . علاقه صوفی ها به اهل بیت محدود نیست. محبت اهل بیت در مصر مکتب شناخته شده ای است. نزدیک به 80مزار اهل بیت در مصر داریم . حکومت فاطمیان بر مصر باعث شده است که محبت اهل بیت در مصر فراگیر باشدو می توان گفت قاهره شهر شیعه محبتی است. مصر تقریبا هیچ مشکلی با تشیع و اهل بیت ندارد.
با توجه به این سخنان، شما خشونت حاکم در زمان اخوان المسلمین را چگونه توضیح میدهد؟ من حرکات را مربوط به یک جریان تند شیعی می دانم که در سخنانشان به خلفای راشدین تندی می کردند وگرنه جریان میانه رو شیعی به سرعت در مصر دارد راه خودش را طی میکند و راه پیش روی این حرکت روشن و امیدوار کننده است . شما مشاهده کنید، تمام کشورهایی که در آن بیداری صورت گرفته، محبت اهل بیت در بینشان وجود داشته است. و این بی ارتباط نیست با محبت اهل بیت و قبول نکردن ظلم. مبارزه با ظلم در ذات و وجود مکتب اهل بیت است.
در پایان اگر فرمایشاتی درباره تقریب و وظایف دیگر افراد و رسانه ها در برابر تقریب و گفتگوی بین ادیان دارید بفرمایید. حرف من این است که مردم هم مانند امام خودشان باشند. رهبری ما اکنون یک رهبری تقریبی با همه وجود است و بالاترین ظرفیت تقریب را می توان در وجود مبارک ایشان مشاهده کرد. پیشنهاد من این است که تمام مردم مسلمان ایران تقریبی بشوند. با برگزاری های سمینار، گفتگو و کنفرانس ها در دانشگاه ها و مراکز فرهنگی ما زمینه هر چه بیشتر تقریب ایجاد شود. حوزه ما پرچمدار تقریب باشد. من بارها و بارها عنوان کرده ام که بزرگترین چالش رو به روی ما در قرن آینده مسئله شیعه و سنی است و تمامی مردم ایران باید با این مسئله زندگی کنند. تقریب و گفت و گوبا اهل سنت جزئی از زندگی ما شده است.
