نشست تحلیلی با موضوع تازه ترین رویدادها و تحولات سوریه (بخش اول)

نشست تحلیلی با موضوع تازه ترین رویدادها و تحولات سوریه

با توجه به اهمیت رویدادها و تحولات سوریه، در نشست تحلیلی این هفته خبرگزاری تقریب، رخدادها و وقایع این کشور اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفت . در این نشست آقای هادی محمدی کارشناس ارشد مسایل راهبردی جهان اسلام، به عمده ترین سوالات مطرح درباره تازه ترین رویداد های سوریه پاسخ داد. آنچه در ذیل آمده است، بخش نخست از گفتگوهایی است که در نشست یاد شده صورت گرفته است.

****

مجری نشست: اگر بخواهیم نگاهی کلی به رویدادهای چندماه گذشته سوریه داشته باشیم ، کدام نگرش ما را در تحلیل این رویدادها و شناخت ریشه تحرکات نظامی و سیاسی بازیگران مختلف، یاری خواهد داد؟

هادی محمدی: تحولات سوریه و نوع بازی که از سوی بازیگران بزرگ و کوچک منطقه ای و بین المللی در آن ظهور و بروز می کند، از قواره رخدادهای محدود خارج شده و از این لحاظ، شاید بیجا نباشد که تحولات سوریه را تعبیر بکنیم به اینکه: «خشت بنای نظم جدید منطقه ای از سوریه شکل خواهد گرفت.»

    در واقع با توجه به گزاره هایی که از طرف مراکز امریکایی انتشار داده اند( گزارش های استخباراتی که امریکایی ها از 2012 منتشر کرده اند) یا با عنایت به اصراری که بازیگران بین المللی و منطقه ای برای پیشبرد اهدافشان در سوریه نشان می دهند، می توان به این گمانه زنی رسید که: « نظم جدید منطقه، از سوریه شکل خواهد گرفت.»

«تحولات سوریه» به هر سویی که بخواهد سیر کند، چه به سمتی که مطلوب ماست، چه به سمتی که مطلوب ما نباشد، نمی شود آن را با تحولات مصر هم طراز دانست. مصر اهمیت خود را دارد، یمن اهمیت خود را دارد، ولی از جهت اثرگذاری روی نظم منطقه ای، هیچ گاه نظم منطقه ای از تحولات مصر و یمن شروع نمی شود؛ ولی سوریه شرایط ویژه ای دارد که می توان انتظار داشت: آنچه در اینجا رخ می دهد، از ظرفیت بیش از تحول یک نظام سیاسی برخوردار است و از این دریچه، باید به آن نگاه کرد.

شاید به همین دلیل است که جدیت رفتار بازیگران با نوع رفتاری که در حوزه های دیگر از آن ها شاهد هستیم، متفاوت است. در تونس، یمن، مصر، لیبی و جاهای دیگر ما اینقدر اصرار برای اینکه به هر شکلی شده، یک هدف معینی از سوی کشورهای غربی یا منطقه ای باید دنبال شود را تا این حد، شاهد نیستیم؛ این دلیل دیگری برای این که چیزی که منظور هست از تحولات سوریه، بیش از تحول در یک کشور خاص است که نظام آن را جابجا کنند؛ در واقع ظرفیت هایی که در آنجا دیده می شود، برای پایه ریزی یک بنای بزرگتر است.

مجری نشست: از دیدگاه شما در صحنه سیاسی و نظامی سوریه، روسیه چه نقشی را ایفا می کند، به ویژه از بعد از زمانی که عملیات هوایی گسترده این کشور علیه گروهک های تروریستی در داخل سوریه آغاز شد؟

   هادی محمدی: از پایان سپتامبر (اواسط مهرماه 94)حضور روسیه را در سوریه شاهد هستیم. این حضور از یک طرف، از تشویق های ایران که دوره مشخصی داشته، تاثیر پذیرفته و از طرف دیگر، با اراده و مطالبات روسیه در نگاه به جغرافیای سیاسی و امنیتی سوریه برای منافع دراز مدت ان کشور (روسیه) مرتبط بوده و روسیه را به شکل مستقیم وارد تحولات سوریه کرده است.

   شاید روس ها از ابتدا هم، این احتیاط را در گستره ی رفتاری اشان از خود نشان می دادند؛ این دلیل بر تردید سیاست های روسیه نباید تلقی شود، بلکه نتیجه مدیریت هوشمندو موثری بوده برای این که هزینه های حضورشان را و یا نوع درگیری هایی که در سوریه شکل گرفت را می خواستند کاهش دهند. لذا گاهی اوقات ممکن است بعضی ناظران و تحلیلگران یا کسانی که نگاه تاریخی به رفتار روسیه دارند، این گونه ارزیابی کنند که روس ها مردد هستند، عقب نشینی دارند می کنند؛ ولی ما تاکید می کنیم که روسیه بر اساس یک برنامه مشخص، یک اصرار و یک اراده قطعی و ثابت حضور خود را در سوریه شکل داده و این حضور یک حضور ادامه دار خواهد بود.

مجری نشست: حال سخن این است که در این صحنه، جمهوری اسلامی ایران و یا حزب ا.. لبنان چگونه به قضایا جاری سوریه می نگریم؟

      هادی محمدی: گاهی اوقات هم در ارزیابی های روند تحولات و هم برای پیش بینی این که چه چیزی رخ خواهد داد در آینده، برای ما مهم هست که ببینیم، حد ترخص حضور و ماندگاری این بازیگر در صحنه مهمی مثل سوریه که قرار است بنای نظم منطقه ای در آنجا شکل بگیرد چه میزان است؟

خود ما، روسیه و بازیگران دیگر این وضعیت را داریم شاید اگر به صحبت های سید حسن نصرالله هم اشاره ای بخواهیم بکنیم ایشان هم هر از چندی، می آید و تاکید می کند که ما تا آخر هستیم، هر جا که لازم باشد. نه اینکه ما برای یک دوره کوتاهی آمده ایم و می خواهیم از یک جایی هم برگردیم. بلکه ما تا آخر اگر لازم باشد اینجا هستیم.

   همین برداشت راجع به ما و بازیگران دیگر مطرح است. بطور خلاصه: نتیجه اقدامات هماهنگی که بین روسیه، ایران و سوریه در این چند ماه شاهد هستیم این است که محتوای عملیات های روسیه ( خصوصا روسیه که اقدامات هوایی خود را به اجرا گذاشته است) بنیه جریان های مختلف را پوک کرده است.

مجری نشست: منظور جنابعالی این است که سلسله عملیات هوایی روسیه توان نظامی گروهک های معارض را در سوریه، به شدت کاهش داده است؟

هادی محمدی: دقیقا همین طور است به عنوان مثال عقبه امدادی و لجستیکی این گروهک ها به شدت به سمتی رفته که د یگر هیچ خط امدادی مرتبط با آن ها، نمی تواند مانند گذشته، به سادگی کار خود را انجام دهد. مراکز تجمع نیرو، ادوات، مراکز آموزشی، زیرساخت ها، مراکز فرماندهی و ارتباطات و هچنین زاغه های مهمات (مراکز دپوی جنگ افزارها) متعلق به این ها در همه مناطق، هدف گرفته شده است.

در واقع می شود گفت با معدل میانگین حداقل 100 پرواز روزانه و 300 الی 400 هدف عملیاتی، طی چند ماه، این توانمندی عملیات نظامی گروهک های معارض سوری پوک شده است.

وقتی عملیات در «القصیر» مطرح بود ( یعنی اگر به قبل از حضور هوایی روسیه برگردیم، می بینیم که )، آنقدر رجز خوانی از طرف جبهه النصره و گروه های دیگر تکفیری داشتیم که برای حزب الله خط و نشان می کشیدند که: اگر شما اینجا را توانستید یک قدم جلو بیایید، ما کلید فلان جا را به شما می دهیم و وعده های چنین و چنان هم می دادند.

   البته انصافا ایستادند و جنگیدند، زمان قابل توجهی هم آن عملیات به طول انجامید: حتی در فاز اول عملیات، شهدای زیادی روی دست حزب ا.. گذاشته شد؛ اما در فاز دوم از تاکتیک های رزمی آنها عبرتی گرفته شد که بعد نیروهای حزب ا.. توانستند، «القصیر» را بگیرند.

حتی در یک عملیاتی مثل«القصیر»، تدابیر نظامی توان و انگیزه آنها موجب شد که مقاومت کنند و به سادگی آن نقطه را در اختیار طرف مقابل قرار ندهند.

   حال در حوادث اخیر، به دلیل پوک شدن امکانات و توانمندی این گروهک ها ، انگیزه و احساس این که می تواند بمانند بسیار کاهش یافته ؛ چون نیروی انسانی یک عنصر اساسی و از شاخص هایی است که نتیجه صحنه نبرد را مشخص می کند، می بینیم که خیلی سریع این اتفاقات می افتد و گاهی اوقات مقاومت آنچنانی هم صورت نمی گیرد، گاهی اوقات پیش از این که اتفاق بیفتد،( یعنی حمله ای هوایی ازجانب روسیه . یا حمله ای زمینی ازجانب ارتش سوریه صورت بگیرد) یک منطقه ای تخلیه می شود مثل مناطقی که در یک هفته اخیر پاکسازی شده مثل: «کفین» و «حوزه های جنوبی تل رفعت» مثل: «کفر نایا» و امثال این ها . جایی که قاعدتاً می توانند بایستند و مقاومت کنند، خیلی راحت رها می کنند و می روند.

مجری نشست: در واقع به نظر شما، حملات هوایی روسیه معادلات نظامی در داخل سوریه را به کلی تغییر داده است؟

هادی محمدی: واقعیت این است که ادوات هوایی روسیه ضرباتی جدی به آن ها وارد می کند. من تو گزارش های اشان دیدم که گفته بودند: پیش از این، قبل از این که هواپیماها برسند، ما از صدای های آن ها متوجه می شدیم که یک هواپیما با صدای تراکتور داره میاد و دود خاصی هم دارد. ولذا زود قبلش جای خودمون رو ایمن می کردیم، در صورتی که هواپیمای جدیدی که روسیه به صحنه آورده، وقتی که ما هدف قرار می گیرم بعد متوجه می شویم که هواپیما آمده و رفته است. یعنی هوشمندی و تکنولوژی تسلیحاتی درشرایط استقامتی نیروهای ترورسیت هم، اثر خودش رو گذاشته است.

مثال واضع تر آن، این که، هفته گذشته که عملیات حوزه «نبل» و «الزهرا» را داشتیم، پاتک هاشون عمدتا غروب بوده. عملیات غروب را حتی یک جاهایی مثل «لتیان» آمدند و چند ساعتی هم گرفتنش و تا شب دوباره آن جاها را پس دادن و به این دلیل که عملیات شب نیروی هوایی، به راحتی روز نیست.

طرف اگر هم بخواهد کار پدافندی و عملیاتی برای برهم زدن صحنه انجام بدهد، ناچار هست از شب و شرایط خاص مکانی استفاده کند و این هم دلیلی است که آن ها احساس ایمنی نمی کنند و شرایط بسیار دشواری دارند.

مجری نشست: خب، این شکست های معارضین مسلح در عرصه سیاسی هم، مثلا مذاکرات ژنو اثری گذاشته است؟

هادی محمدی: بله دقیقاً آن ها را ما در ژنوهای قبلی، درمذاکرت وین و غیره هم دیده بودیم
از هر جایی که راه میفتادند، می گفتند که: «بشار نباید باشد»، «حکومت باید اانتقالی باشد» و به طور خلاصه مطالبات عجیب و غریب و بزرگی داشتند ولی حالا می بینم که   در ژنو 3 وقنی میایند از همان اول می گویند که «آتش بس» و «توقف عملیات» و این دلیلش، شرایطی است که سیر این چند ماه عملیات به آن ها، تازیانه زده و درشرایط سخت قرارشان داده است.

مجری نشست: با توجه به گفته های شما، معارضین و مخالفان نظام سوریه، این نوع برخورد و ایستادگی روسیه را پیش بینی نمی کردند؛ یعنی نظرشما این است که آن ها، آماده چنین رویارویی و حمایت مقتدرانه روسیه از سوریه نبودند؟

هادی محمدی: آن ها از قبل اطلاعات لازم را داشتند، خصوصاًَ غربی ها که جمع آوری اطلاعاتی مشخصی دارند ، اماهیچ گونه پیش بینی از حضور توانمند روسیه نداشتند و حد کمی از اطلاعات را از روسیه داشتند (نه در حد گسترده ).
در واقع شرایط جدید، محاسبات آنان را بهم ریخت. مثلا آمریکایی ها روش های زیادی را برای این که بتوانند صحنه را مدیریت بکنند( روش های مختلفی را برای همگرایی سازی) به اجرا گذاشتند . آخرین مرحله، اقدام آمریکایی ها این بودکه داخل ترکیه یک گروه چند هزار نفری را آموزش بدهند که بالاخره از این ها تنها 70 نفر وارد خاک سوریه می شوند و داخل «جبهه النصره»، و « احرارالشام» و غیره برده می شوندولی دیدند که با این شکل، معادله کلی تغییر پیدا نمی کند.

امریکایی ها چندملاحظه داخل محاسبات خودشون داشتند و آن اینکه از جهت تسلیحاتی به گروه ها کمک کنندولی درگوشه دیگر ذهنشان این ملاحظه نیز وجود داشت که نکند این موارد بر علیه خودمان بکار گرفته شود و لذا سلاح را بهشون میدادند ولی نه به شکل گسترده.

در واقع به آنها تجهیزات می دهند ولی دست به عصا هستند و انتظار فرمانبری 100 درصد از این ها ندارند توی همگرایی سازی هم، همین گونه هستند . و درواقع مدیریت بازیگران ریزتر هم در محاسبات آن ها هست وقتی آن ها با حضور جدید مسکو در صحنه مواجه می شوند، همه محاسباتشان بهم می ریزد و خود آقای اشتون کارتر صراحتا اعلام می کند که شما چرا نمی آیید اینجا و بجنگید و همه قواعد قبلی را کنار می زند و صراحتا می گوید که ارتش هاتون را بیارید .
اولین واحد50 نفره نیروی ویژه امریکا در همین چند ماه اخیر وارد سوریه می شوند . و همین معادله در عراق به وجود می آید که باعث می شود، یک دفعه نیروهای خودشان را چند برابر کنند . در واقع حضور روسیه معادله رفتاری آن ها را کاملا تغییر داده است.

آن ها این تصمیم را دارند که کشورهای عربی ر ا درگیر کنند، ولی این کشور ها هم ، خودشان نمی خواهند مستقیم وارد عمل بشوند . دوست دارند آمریکا در منطقه درگیر باشد، مثلا دوست دارند اسرائیل را در تحولات منطقه درگیر کنند .
ترکیه هم دوست ندارد در این صحنه درگیر بشود، دوست دارد «ناتو» را درگیر این کار بکند.
و این کارها باعث می شودکه کارها پیش نرود .یعنی چیزی را بگویند، و لی تحققش امکانپذیرنباشد و این نشانه آن است که حضور روسیه توانسته معادلات قدرت و برنامه ریزی ها را از طرف تمامی بازیگرها تغییر بدهد.