« به هنگام رياست دانشگاه الازهر فرصتي فراهم گشت كه فتوائي داير بر جواز پيروي از مذاهب ريشه دار و اصيل اسلامي كه شيعه دوازده امامي هم جزو آنهاست ،صادر نمايم»
اشتراک گذاری :
اين فتوا در سال ۱۳۷۸ هـجري قمري در هفدهم ربيع الاول، روز ميلاد امام همام جعفربن محمد الصادق (ع) بنيانگذار مكتب شيعه جعفري، در حضور نمايندگان مذهب شيعه امامي و شيعه زيدي و مذاهب شافعي،حنبلي، مالكي، حنفي، به دست شيخ محمود شلتوت رئيس فقيد دانشگاه الازهر صدور يافت.
انگيزه شيخ محمود شلتوت در صدور فتوي
مرحوم ميرزا خليل كمره اي مي نويسد: اينجانب و هيئت همراه در سفر به مصر در دو نوبت با شيخ جامع ازهر محمود شلتوت ديدار داشتيم، يك نوبت در جامع ازهر و يك نوبت در منزل شخصي ايشان در اين ديدار شيخ الازهر ما را از حقايق اموري مطلع فرمود و رازي را فاش كرد كه پايه مداخله بيگانگان و تأثير نفوذ آنان را در امور ممالك شرق حتي در امور بين مذاهب اسلام ، روشن مي ساخت.
عظيم مصر فرمود: « من از دير زماني حدود سي سال قبل در صدد ديدن فقه اماميه بر آمدم و از عراق و ايران كتابهاي فقهي اماميه را خواستم ولي تا اين اخير كه مصر از زير زنجير استعمار بيرون آمد، كتابها نمي رسيد و سانسور مي شد تا بعد از فتح كانال(سوئز) كتب شما آمد و من مطالعه كردم، حجت بر من تمام شد و آن فتوي را دادم بدون اينكه تحت تأثير هيچ مقامي يا سخني بروم».
شيخ محمد جواد مغنيه مي گويد: « در يكي از سفرهايم به مصر از علامه شلتوت ديدار كردم در حالي كه جمعي از بزرگان دانشگاه ازهر نيز در محضرش بودند،از انگيزه فتوايش بر جواز تعبد به مذهب جعفري جويا شدم وي پاسخ داد:
«خدا مي داند در مورد اين فتوي انگيزه هاي سياسي و اجتماعي و غيره نداشتم. من در مقام استنباط احكام فقهي وقتي بعضي از دلائل فقه شيعه را مورد دقت و نظر عميق قرار دادم مشاهده كردم كه دلائل اين فقه از قوت و متانت و ظرافت خاصي بر خوردار است، و اين امر باعث شد كه فتوايي بر جواز پيروي از مذهب شيعه را صادر نمايم، و من خود در بعضي مسائل فقهي بر اساس فقه مذهب جعفري فتوي داده ام.
آنگاه شيخ محمود شلتوت رو به حاضران كرد و گفت: بر شماست كه كتابهاي شيعه را با دقت مورد مطالعه قرار دهيد. * * * فتوي شيخ محمود شلتوت متن عربي
إن بعض الناس يرى أنه يجب على المسلم لكي تقع عباداته و معاملاته على وجه صحيح أن يقلد أحد المذاهب الأربعة المعروفة و ليس من بينها مذهب الشيعة الإمامية و لا الشيعة الزيدية فهل توافقون فضيلتكم على هذا الرأي على إطلاقه فتمنعون تقليد مذهب الشيعة الإمامية الاثنا عشرية مثلا.
فأجاب فضيلته: ۱ ـ إن الإسلام لا يوجب على أحد من أتباعه اتبّاع مذهب معين بل نقول إن لكل مسلم الحق في أن يقلد بادئ ذي بدء أي مذهب من المذاهب المنقولة نقلا صحيحاً و المدونة أحكامها في كتبها الخاصة و لمن قلد مذهباً من هذه المذاهب أن ينتقل إلى غيره ـ أي مذهب كان ـ و لا حرج عليه في شيء من ذلك.
۲ ـ إن مذهب الجعفرية المعروف بمذهب الشيعة الإمامية الاثنا عشرية مذهب يجوز التعبد به شرعا كسائر مذاهب أهل السنة.
فينبغي للمسلمين أن يعرفوا ذلك، و أن يتخلصوا من العصبية بغير الحق لمذاهب معينة، فما كان دين الله و ما كانت شريعته بتابعة لمذهب، أو مقصورة على مذهب، فالكل مجتهدون مقبولون عند الله تعالى يجوز لمن ليس أهلا للنظر و الاجتهاد تقليدهم و العمل بما يقررونه في فقههم، و لا فرق في ذلك بين العبادات و المعاملات. * * *
ترجمه فتواي تاريخي شيخ محمود شلتوت شيخ جامع الازهر، در مورد جواز پيروي از مذهب شيعه امامي
از معظم له سؤال شد: عده اي از مردم معتقدند که هر فرد مسلمان براي آنکه عبادات و معاملاتش صحيح انجام گيرد، بايد تابع احکام يکي از مکتبهاي معروف چهارگانه باشد و در ميان اين مکتبهاي چهارگانه نامي از مکتب شيعه امامي و شيعه زيدي برده نشده است، آيا جنابعالي با اين نظر کاملا موافقيد که مثلا پيروي از مکتب شيعه اماميه اثني عشري مغايرتي با دين ندارد؟
آن جناب پاسخ دادند : 1- آيين اسلام هيچ يک از پيروان خود را ملزم به پيروي از مکتب معيني ننموده، بلکه هر مسلماني مي تواند از هر مکتبي که بطور صحيح نقل شده و احکام آن در کتب مخصوص به خود مدون گشته پيروي نمايد و کسي که مقلد يکي از اين مکتبهاي چهارگانه باشد مي تواند به مکتب ديگري ( هر مکتبي که باشد ) منتقل شود .
2- مکتب جعفري، معروف به مذهب امامي اثني عشري، مکتبي است که شرعا پيروي از آن مانند پيروي از مکتبهاي اهل سنت جايز مي باشد.
بنابراين سزاوار است که مسلمانان اين حقيقت را دريابند و از تعصب ناحق و ناروايي که نسبت به مکتب معيني دارند دوري گزينند ، زيرا دين خدا و شريعت او تابع مکتبي نبوده و در احتکار و انحصار مکتب معيني نخواهد بود. بلکه همه صاحب مذهبان، مجتهد بوده و اجتهادشان مورد قبول درگاه باري تعالي است و کساني که اهل نظر و اجتهاد نيستند، مي توانند از هر مکتبي که مورد نظرشان است تقليد نموده و از احکام فقه آن پيروي نمايند و در اين مورد فرقي ميان عبادات و معاملات نيست .
امضا : محمود شلتوت
نامه شيخ بزرگ، محمودشلتوت به آيت الله بروجردي
بسم الله الرحمن الرحيم
السيد صاحب السماحة الاخ الجليل الامام البروجردي
سلام و درود خدا بر شما باد. اما بعد، من همواره جوياي صحت وسلامت آن سيد جليل القدر و برادر بزرگوار بوده و از خدا مي خواهم كه آن جناب پيوسته مصدر برکات براي مسلمانان و وحدت کلمه ميان آنان باشند. خداوند بر طول عمرتان بيفزايد، وبا نصرت خود شما را گرامي دارد.
سفر برادر جناب علامه عاليقدر استاد قمي ـ اَيَّدَهُ اللهُ فِي جَهَادِهِ اَلمشکُور ـ (به ايران) فرصت مغتنمي بود تا براي جنابعالي نامه اي بنويسم، و از کوشش شما تقدير نمايم، و از خداي قادر متعال بخواهم آرمانهايي که براي مسلمين داريد بر آورد، و شما را براي تلاش و کوششي که در راه جمع کلمه مسلمين و الفت ميان دلهاي آنان بکار مي بريد، توفيق عنايت فرمايد. وبشارت مي دهم که گامهاي شما در راه تقريب، و گامهايي که مي دانم در راه تأييد کامل آن بر مي داريد، و از آن پشتيباني مي کنيد و به آن عنايت و اهتمام مي ورزيد، مايه رستگاري و سير به سوي خداوند متعال است.
باري جمع برگزيده اي از رجال ما در الازهر و برادران ما که در راه تقريب کمال جهاد را مبذول مي دارند با ايمان پاک با ما همکاري و به وظيفه ديني خود به خاطر دين و رسالت انساني رفيعي که به عهده دارند، عمل مي کنند.
من اميدوارم که برادر عزيزم جناب آقاي قمي بزودي به سوي ما باز گردند تا با شنيدن خبر سلامتي شما خوش وقت شويم، و نظريات شما را در مورد آرمان مشترکي که داريم، دريافت کنيم.
بسياري از امور را براي جناب برادرم توضيح داده ام، و از ايشان خواهش کرده ام که آنها را مفصلاً به شما ابلاغ دارند.
از خدا مي خواهيم که ما را در راه رضاي خود جمع کند، و همواره ارتباط دلهاي ما را براي عمل در راه الهي پايدار بدارد.
اِنَّهُ سَمِيعُ الدُّعَاء لَطِيفٌ لِمَا يَّشَاء والسلام عليکم و رحمة الله وبرکاته.
شيخ دانشگاه الازهر
محمود شلتوت
به تاريخ۲۴ذي القعده ۱۳۷۹ - مطابق با ۱۹ مي ۱۹۶۰م
نامه شيخ محمود شلتوت خطاب به ميرزا خليل كمره اي
سلام و درود خدا بر شما باد، اميدواريم ،از صحت و عافيت و بهترين چيزي كه براي شما دوست داريم، بر خوردار باشيد. اما بعد،خطابه اي كه قبل از ترك مصر براي ما فرستاديد، اثر عظيمي در نفس من بجاي گذاشت، تقدير شما از عمل صالحي كه ما براي آن قيام كردهايم،در آن به چشم مي خورد،واحساس شما بدون شك احساسي صادقانه بود، همچنانكه تقدير شما در سخنانتان از جناب برادر علامه قمي اثر فراواني در نفس من و نفس آقايان علماي اينجا داشت،اميد است كه همه ما در راه مصالح امت اسلامي بكوشيم و خداوند اين تعاون و همياري ار مصداق اين آيه قرار دهد كه والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين
كساني كه در راه ما بكوشند ما راهمان را به آنان نشان خواهيم داد و مسلما خداوند با نيكوكاران است.
والسلام عليکم و رحمة الله وبرکاته.
شيخ الجامع الازهر
محمود شلتوت
به تاريخ ۲۴ذي القعده ۱۳۷۹ مطابق با ۱۹ مي ۱۹۶۰م
تاييديه فتواي شيخ محمود شلتوت
توسط دكتر محمد فهام شيخ الازهر
نظريه شيخ محمد فهام ، رئيس سابق دانشگاه الازهر راجع به فتواي تاريخي شيخ محمود شلتوت د ر مورد جواز پيروي از مذهب شيعه :
" من از جمله کساني هستم که به شيخ محمود شلتوت به ديده تحسين مي نگرم . نسبت به اخلاق ، علم، وسعت اطلاع و مهارت وي در ادبيات و تفسير قرآن و تحقيقاتش در اصول فقه و چنين شخصيتي به جواز پيروي از مذهب شيعه فتوي داده و هيچ ترديدي ندارم که او با فتواي آشکار خود بر اساس اعتقاد من فتوي داده است .
و در حقيقت ما مامور به نزديک شدن و همبستگي هستيم :
" و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا " و من با مسافرتي که به کشورهاي اسلامي داشتم به تمايل شديد علماي اسلامي نسبت به تقارب و همبستگي ميان برادران مسلمان سراسر جهان پي بردم و از خدا مي خواهم که مسلمانان را موفق بدارد که به تقارب و همبستگي مخصوصا در عصر حاضر نائل گردند .
و رحم الله الشيخ شلتوت الذي التفت الي هذا المعني الکريم فخلد في فتواه الصريحة الشجاعة حيث قال ما مضمونه : بجواز العمل بمذهب الشيعه الامامية باعتباره مذهبا فقيها اسلاميا يقوم علي الکتاب و السنة و الدليل الاسد و اسأل الله ان يوفق العاملين علي هذا الفتح القويم في التقريب بين الاخوة في العقيدة الاسلامية الحقة " و قل اعملوا فسير الله عملکم و المؤمنون و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمين ".(محمد الفحام شيخ الازهر،۲۱/ من شهر ذي القعده / ۱۳۹۷ هـ)
تاييديه فتواي شيخ محمود شلتوت
توسط استاد عفيف عبدالفتاح طباوه
و مما يثلج الصدر انه قامت في القاهرة منذ اکثر من عشرين عاما دعوة للتقريب بين المذاهب الاسلامية : السنة و الشيعة وکان شعارها : ( إن هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون ) و قد أثمرت هذه الدعوة ثمارا حسنة و قد رأينا ثمارها في الازهر الشريف حيث قرر دراسة فقه المذاهب الاسلامية سنيها و شيعيها دراسة تعتمد علي الدليل و البرهان و تخلو من التعصب کما انه عند تکوين مجمع البحوث الاسلامية في القاهرة، حرص القيمون عليه ان يکون اعضاؤه ممثلين لمختلف المذاهب الاسلامية .
کما رأينا بوادر ذلک التقارب في فتوي شيخ الجامع الازهر فضيلة الاستاذ محمود شلتوت حيث نشر فتوي جواز التعبد علي المذاهب الاسلامية الثابتة الاصول المعروفة المصادر و منها : مذهب الشيعة الامامية.
ترجمه مايه خوشوقتي است که پيش از بيست سال قبل دعوت تقريب بين مذاهب اسلامي بر پا گشته مذاهب سني و شيعه و شعارش " إن هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون " و اين دعوت ثمرهاي نيکويي داده که ما آنها را در الازهر شريف ديديم که تدريس فقه مذاهب اسلامي سني و شيعه در آن مقرر گرديد که بر پايه دليل و برهان و خالي از تعصب ، همچنين يکي ديگر از آثار آن مجمع تحقيقات اسلامي در قاهره بود که اعضاء آن نمايندگان مذاهب مختلف اسلامي بود همچنانکه از نتايج اين تقارب و همبستگي را در فتواي شيخ جامع الازهر ، استاد با فضيلت محمود شلتوت مشاهده کرديم که فتواي جواز تعبد طبق مذاهب اسلامي که اصولشان ثابت و مصادرشان شناخته شده است از جمله مذهب شيعه امامي را انتشار داد .
تاييديه فتواي شيخ محمود شلتوت
توسط شيخ الازهر، جاد الحق
شيخ فقيد الازهر، جاد الحق در ديدار با علماي شيعه اظهار داشت :
" ما اهل سنت سابقا يکديگر را تکفير مي کرديم ، ولي امروزه اين تعصب پايان پذيرفت و ما همگي يکديگر را بر حق مي شماريم . و اين چيزي است که دعوت کنندگان تقريب پذيرفت و ما همگي يكديگر را بر حق مي شماريم . و اين چيزي است كه دعوت كنندگان تقريب بين مذاهب اسلامي و ياران دار التقريب در راه آن مي کوشند تا روح صلح و دوستي ميان شيعه و اهل سنت برقرار گردد و فتواي شيخ شلتوت نمونه اي از اين روحيه است .۶
تاييديه فتواي شيخ محمود شلتوت
توسط عبدالحليم محمود ، شيخ الازهر
شيخ عبدالحليم محمود يکي از دوستان دارالتقريب و نويسندگان مجله آن، رسالة الاسلام ، بود .
ايشان به هنگام رياست الازهر شريف، رسما اعلام داشتند:
الازهر نسبت به برادران امامي امان و برادران زيدي امان، جز پيام دوستي کامل ندارد و ما اکنون در دوره اي بسر مي بريم که در آن مردم را به وحدت و برادري دعوت مي کنيم و اگر رخدادي در اينجا يا آنجا رخ دهد ، ما و شما در اصلاح آن مي کوشيم . همگي در راه صلح و دوستي و محبت گام بر مي داريم . و آن کلمه تفرقه انگيزي که در کتاب مذکرة التوحيد آمده ان شاء الله اصلاح خواهد شد و اميدواريم که شما هم همين عمل را در آنجا انجام دهيد ( و از نشر مطالب تفرقه انگيز در کتابها جلوگيري مي کنيد ).
تلاش کوشندگان در راه وحدت در پيشگاه خدا مشکور باد .
تاييديه فتواي شيخ الازهر محمود شلتوت
توسط محمد الغزالي- رهبر اخوان المسلمين مصر
من معتقدم که فتواي استاد بزرگ شيخ محمود شلتوت، گام وسيعي در اين ميدان است که مايه اميدواري تمام زمامداران و علماي با اخلاص و تکذيب آنچه را است که مستشرقين انتظار دارند ، مستشرقيني که انتظار مي کشند که کينه و نفاق ، اين امت را قبل از رسيدن به اتحاد وهمبستگي از ميان بر دارد .
و اين فتوي به نظر من نخستين گام در اين راه است. نخستين گام براي يکپارچگي و جمع کردن مسلمانان تحت عنوان اسلام که خداوند آنرا کامل گردانيده و آنرا به عنوان بهترين دين براي ما برگزيده است.
و همچنين سرآغاز عمل به رسالتي است که عزت و سربلندي مومنين را باز مي گرداند و مايه رحمت جهانيان مي گردد .
مسلما بدبيني ها و خرافات ، توده اهل سنت و شيعه را به پستي مي کشاند و اختلاف و دو دستگي ، همگي را از حقيقت و زندگي دور مي سازد .
دنيا به سرعت رو به آزادي ( از قيود ) مي شتابد و در نردبان ترقي مادي محض بالا مي رود و به عقب افتادگان ( و فرو رفتگان در اختلاف و خرافات ) همچون موجوداتي ديگر مي نگرد .
تاييديه شيخ عبدالوهاب عبداللطيف
استاد جامع الازهر
فقه اسلامي براي همه مکلفين شريعت واحدي است که مردم همه کشورها با اختلاف آرا به آن متعبدند . اي کاش شيعه و اهل سنت ، معلومات خود را با هم مبادله مي کردند تا اين دو درياي فقه به هم بپيوندند و از آن دو مرواريد و مرجان آشکار شود .
تاييد شيخ باقوري
وزير سابق اوقاف مصر
اختلاف ميان سنيان و شيعيان اختلافي است که بيشتر آن ، از روي بي اطلاعي جمهور هر دو دسته از يکديگر است . انتشار فقه شيعه در ميان اهل سنت و انتشار فقه اهل سنت در ميان شيعيان ، بهترين وسيله براي از بين رفتن اختلاف ميان آنان است . آنگاه اگر اختلافي هم باشد همراه با احترام به يکديگر خواهد بود .
تاييديه فتواي شيخ الازهر محمود شلتوت
توسط شيخ محمد متولي شعراوي ، وزير اوقاف و امور الازهر
شيعه دوازده امامي به امامت جعفر الصادق بن محمد بن علي زين العابدين بن الحسين بن علي بن ابيطالب، از استادان « ابوحنيفه» رضي الله عنهم جميعا. اين گروه که به نام اماميه جعفريه و از پيروان مذاهب پاکيزه شناخته شده اند همانهايي هستند که شيخ مرحوم ما محمود شلتوت رئيس الازهر فتوي مشهور خود را در خصوص صحت پيروي از مذهبشان صادر نمود و در بيان علت صدور اين فتوي گفت : شيعه اماميه يکي از مذاهب اسلامي است که از اصول ثابت و مصادر شناخته شده برخوردار است و از راه مورد اتباع مومنان پيروي مي کند .
آري ، در مصر دسته اي از احکام شيعه دوازده امامي از جمله بعضي از احکام طلاق و قول به وصيت واجب در ميراث ، در قوانين احوال شخصيه مورداستفاده قرار گرفته است .
رأي الشيخ الشعراوي في الشيعه
الشيعة الامامية الاثني عشرية و امامهم جعفر الصادق بن محمد بن علي زين العابدين بن الحسين بن علي بن ابي طالب و هو احد استاذة الامام ابي حنيفة رضي الله عنهم جميعا ، و هولاء الامامية الجعفرية الذين نوضح انهم من ارباب المذاهب الفقهية ، هم الذين اصدر شيخنا المرحوم شيخ الازهر محمود شلتوت فتواه المشهورة في صحة التعبد علي مذهبهم ، معللا ذلک بانه من المذاهب الاسلامية الثابتة الاصول ، المعروفة المصادر ، المتبعة السبيل المؤمنين .
نعم، لقد اخذنا مصر طائفة من الاحکام في قوانين الاحوال الشخصية عن الشيعة الامامية الاثني عشرية و منها بعض احکام الطلاق و القول بالوصية الواجبة في الميراث.(الاهرام – السنة ۱۰۳-العدد۳۲۹۳۲)
تاييديه فتواي شيخ محمود شلتوت
توسط دکتر نصر فريد واصل، مفتي مصر
(به مناسبت نوزدهمين سالگرد انقلاب اسلامي)
انه يحق لأي مسلم أن يتعبد الي الله عزو جل وفقا لمذهب الامام جعفر الصادق الشيعي مثلما يتعبد وفقا للمذاهب الاربعة الاخري ، و اکد ان الاختلاف التي يتخذها البعض مبررا للهجوم علي الشيعة لا اصل لها ، فالفوارق بين المذهب الشيعي و باقي المذاهب ليست سوي فوارق طبيعية کالموجودة بين مذاهب الاحناف و المذهب الحنبلي مثلا ، ضربنا له مثلا بتأدية الشيعة لثلاثة فروض فقط بدلا من خمسة ، و هي صلاة الفجر ثم الظهر و العصر في وقت واحد ، ثم المغرب و العشا في وقت واحد و قال لنا المفتي : المذهب المالکي أجاز ذلک مثلا ، و هذا يدل علي أن الخلاف موجود في امور اتفقت معهم فيها بعض المذاهب ، و الخلاف الوحيد ينحصر في اعتراف الشيعة بزواج المتعة في حين تحرمه باقي المذاهب .
اعتراف المفتي يعيد للتطبيق فتوي الشيخ محمود شلتوت شيخ الازهر الاسبق ، الذي اعترف في الخمسينيات بالمذهب الشيعي .
ترجمه: سزاوار است براي هر مسلماني که تعبد داشته باشد به سوي خداي عزوجل ، طبق مذهب شيعه امام جعفر صادق همچنان که مي تواند مراسم عبوديت خدا را طبق ديگر مذاهب چهارگانه به جا آورد .
مسلما اختلافاتي که بعضي آنها را وسيله هجوم به شيعه قرار مي دهند ، بي پايه است و فرق ميان مذهب شيعه و ساير مذاهب ، فرقهاي طبيعي مانند اختلاف موجود ميان مذاهب احناف و مذهب حنبلي به عنوان مثال است مثلا شيعه در سه نوبت به جاي پنج نوبت نماز مي خواند نماز صبح ، نماز ظهر و عصر در يک وقت و نماز مغرب و عشا در يک وقت و مفتي مذهب مالکي هم اين را اجازه داده ، و اين نشانگر آن است که اختلاف موجود در اموري است که بعضي از مذاهب اهل سنت با شيعه همراه است و اختلاف منحصر به فرد منحصر به ( چند مسئله معدود است از جمله ) شيعيان ازدواج موقت را جايز و ساير مذاهب آن را حرام مي دانند ."
فتواي مفتي معاصر مصر مطابق با فتواي شيخ اسبق الازهر مصر محمود شلتوت در مورد جواز عمل به مذهب شيعه است.
به فايل هاي پيوست مراجعه شود منبع:سايت آيت الله العظمي بروجردي
