اولویت مباحث امنیتی به جای تدابیر اقتصادی، در کشورهای گروه بیست

در پی برگزاری نشست سران کشورهای گروه بیست در ترکیه، یک سلسله از همکاری های تازه امنیتی بین کشورهای عضو، آغاز شده و در مقایسه با همکاری های اقتصادی، در الویت سیاست خارجی این کشورها قرار گرفته است. البته این رویکرد جدید را می توان ناشی از تحرکات تروریستی اخیر در پایتخت فرانسه نیز دانست؛ واقعه ای که بر نشست اخیر سران کشورهای عضو گروه بیست در ترکیه سایه انداخت و موجبات تصمیم گیری هایی را در این خصوص، فراهم کرد.
در این باره و در خصوص نتایج نشست سران کشورهای گروه بیست در ترکیه خبرنگار تقریب (تنا) گفتگویی با احمد کاظم زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه انجام داده که مشروح آن در ادامه می آید:

خبرنگار تقریب: برگزاری نشست گروه 20 در ترکیه تا چه اندازه توانست به اهداف اعلام شده اش دست پیدا کند؟

کاظم زاده: در این نشست قرار بود رابطه میان امنیت و اقتصاد مورد بررسی قرار گیرد و راه های تحقق امنیت برای اداره رشد اقتصاد جهانی مشخص شود. اما انفجارهای تروریستی که در پاریس روی داد، موجب شد، عملاً این اجلاس تحت الشعاع فضای ناشی از این عملیات تروریستی قرار بگیرد و عمده مباحث در این نشست به مسئله تروریسم متمرکز شد و از آن جهت، نشست اخیر گروه 20 بیشتر به نشست های امنیتی شباهت داشت.
در نهایت، بیانیه ای هم که صادر شد، بیشتر مربوط می شد به مسدود کردن راه های منابع مالی داعش و دیگر گروه های تکفیری. پیش از این هم در قطعنامه های سازمان ملل این مسئله مورد تاکید قرار گرفته بود؛ اما با بی اعتنایی برخی از کشورهای عضو همین گروه از جمله عربستان و ترکیه مواجه شده بود، به همین خاطر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در بخشی از اظهارات خود در این نشست به این مسئله اشاره کرده و عنوان داشت که برخی از اعضای این نشست، در قبال مسدود کردن منابع مالی داعش اهمال کرده و همچنان با این گروه داد و ستد می کنند.
اگر از این منظر هم به این قضیه نگاه شود، کسب نتیجه عملی از این نشست در خصوص مقابله با گروه های تکفیری از جمله داعش و بستن راه های دسترسی آنها به منابع مالی، بستگی به این خواهد داشت که تا چه اندازه میزبان این اجلاس یعنی ترکیه و برخی دیگر از اعضای آن همچون عربستان به تعهداتی که در این نشست پذیرفتند، عمل نمایند و با این گروه ها در زمینه های مختلف از جمله دسترسی به منابع مالی مقابله کنند.
پیداست، اگر همان رویکرد گذشته آنها کماکان ادامه داشته باشد، از این منظر هم نمی توان انتظار نتیجه عملی از این نشست داشت.

خبرنگار تقریب: تصمیمات این نشست، چه پیامدهایی بر مسائل منطقه به ویژه سوریه خواهد داشت و آیا خواهد توانست زمینه لازم برای همکاری کشورهای شرکت کننده جهت سرکوب گروهک های تکفیری را فراهم کند؟

کاظم زاده: بحران سوریه عناصر و ابعاد مختلفی دارد، یک بخش این است که داعش توانسته بخش هایی از این کشور را اشغال و بخشی از دولت خود خوانده خودش را در این اراضی اشغالی مستقر نماید، بنابراین اگر واقعا تصمیمی که در نشست گروه 20 گرفته شد مبنی بر اینکه با داعش مقابله شده، منابع مالی آن محدود شده و از دسترسی این گروه به منابع مالی جلوگیری به عمل آید، در این صورت می تواند کمک کند به آزادسازی بخشی از اراضی اشغالی سوریه که در اختیار این گروه قرار دارد.
از طرف دیگر، با توجه به اینکه تا کنون خیلی از کشورهای غربی و عربی عضو این گروه به نوعی همزمان با مقابله با داعش از دیگر گروه های مسلح سوریه که علیه دولت مرکزی این کشور می جنگند، حمایت می کردند و این باعث می شد که تکفیری های عضو داعش و النصره در شرایطی که تحت فشار قرار می گیرند، رنگ عوض کرده و به عضویت گروه های دیگر در بیایند، اگر این رویکرد کشورهای غربی و عربی مبنی بر حمایت و تسلیح گروه های مخالف سوریه همزمان با مقابله با داعش ادامه یابد، ممکن است اقداماتی علیه دولت سوریه صورت بگیرد که در این زمینه روسیه به شدت با آن مخالف است و در واقع تا جایی با کشورهای غربی و عربی در رابطه با مسئله داعش همراه خواهد بود که این حملات فقط به اهداف گروه های تروریستی متمرکز شود.
قبل از این باید تکلیف این مسئله که چه گروه هایی تروریست هستند و چه گروه هایی میانه رو مشخص گردد که هنوز در این زمینه اختلاف نظرهای جدی وجود دارد و روسیه و دولت سوریه برخی دیگر از گروه های مسلح را هم همانند گروه های تکفیری جزو گروه هایی می دانند که باید با آنها هم مقابله شود.
چون فرانسه تا کنون در مقابل دولت روسیه و سوریه قرار گرفته بود اما اکنون که حملات تروریستی در پاریس روی داده و نتایج حمایت های گذشته فرانسه از مواضع گروه های برانداز و حامیان منطقه ای آنها از جمله قطر، عربستان، امارات و حتی ترکیه دامن گیر خود فرانسه هم شده است، به نظر می رسد از این جهت تحولی مثبت روی بدهد و فرانسه هم با روسیه در مقابله با داعش وارد عمل شود. اگر چنین اتفاقی بیفتد می تواند نکته مثبتی در تحولات سوریه برای دولت مرکزی این کشور و حامیان منطقه ای آن باشد.

خبرنگار تقریب: وجود اختلاف نظرها و تفاوت راهبردهای کشورهای شرکت کننده در نشست ترکیه چه فرصتی را برای حرکت های ضد استعماری در جهان سوم فراهم می کند؟

کاظم زاده: این حرکت های ضد استعماری مربوط به دوران جنگ سرد و پیش از فروپاشی نظام دو قطبی بود اما اکنون استعمار و امپریالیسم رنگ عوض کرده و اشکال جدیدی به خود گرفته است. الان بیشترین خطری که در این عرصه کشورهای جهان را تهدید می کند، فضای مجازی است که کنترل آن بیشتر در دست امپریالیسم غرب و شرکت های صهیونیستی قرار دارد.
در گروه 20 ما کشورهای در حال توسعه جدیدی داریم که سابقا جزو کشورهای جهان سوم تلقی می شدند که از جمله آنها چین است که اکنون به قدرت دوم اقتصاد جهانی تبدیل شده و ممکن است در آینده قدرت اول شود، بنابراین صندوق بین المللی پول پیشنهاد کرده است که واحد پول این کشور به عنوان ارز بین المللی شناخته شود.
اساسا شکل گیری گروه 20 که بعد بحران اقتصادی آمریکا به اقتصادهای اروپایی و کشورهای آسیایی وابسته به آنها شکل گرفت، خود بیانگر تحولات عظیم جهانی است که در جابجایی قدرت های اقتصادی صورت گرفته است.
پیش از این بحران گروه 7 یا به نوعی گروه 8 با عضویت روسیه را داشتیم که هدایت و مدیریت اقتصاد جهانی را در انحصار خود داشتند اما بعد از اینکه این کشورها، جایگاهشان تضعیف شد و از آن طرف کشورهای در حال توسعه مثل برزیل، هند و چین جایگاه اقتصادی شان تقویت کردند، این مسئله را مطرح کردند که آنها نیز باید در این مدیریت جهانی نقش داشته باشند. در واقع شکل گیری گروه 20 محصول همین تقاضا بود که کشورهای غربی به سختی به آن تن دادند.
در چنین شرایطی اختلاف نظرها در داخل گروه 20 بسیار جدی است و قدرت های غربی که انحصار اقتصاد جهانی را در دست داشتند و قدرت های نوظهور کشمکش های جدی داشتند. در چنین شرایطی می توان گفت که کشورهای در حال توسعه با همراهی با جناح شرقی گروه 20 می توانند در این جایگیری ها و اختلافات بین المللی از این اختلاف نظرها به عنوان فرصتی برای اقتصادهای خودشان استفاده کنند. بستگی به توانایی کشورها دارد که تا چه اندازه بتوانند اختلافات کشورهای رقیب و درگیر در گروه 20 را به نفع خودشان هدایت کنند.