آزادسازي شهر موصل اصلي‌ترين پايگاه و پايتخت خودخوانده داعش، مهر پاياني بر خلافت بي‌ريشه اين گروه تروريستي در عراق بود؛ گرچه زماني که اين شهر توسط داعش تصرف شد، عمر اين گروه بيشتر از اينها تصور مي‌شد. حال که عراق کم‌کم از شمار تروريست‌هاي ‌تکفيري پاک مي‌شود، نگاه به آينده و بازسازي هرچه سريع‌تر اين کشور مهم شمرده مي‌شود اما مهم‌تر از آن جلوگيري از ظهور دوباره گروه‌هاي اين‌چنيني است.

 روز گذشته نشستي با عنوان «عراق پس از داعش» با حضور کارشناسان برگزار شد. در اين نشست ابعاد چگونگي مبارزه با گروه‌هاي تکفيري و نقش ايران در‌اين‌زمينه بررسي شد. در طول مبارزاتي که مردم عراق عليه نيروهاي داعش داشتند، نقش سازنده و کمک‌هاي ايران به خوبي مشهود بود و بارها مقامات عراقي از تلاش‌هاي ايران براي پايان‌دادن به بحران قدرداني کردند.
سید‌محمدصادق خرازي: در هيچ دوره‌اي ايران قدرت منطقه‌اي فعلي را نداشته است
نشست «عراق پس از داعش» روز گذشته با حضور سيد‌محسن حکيم، مشاور رئيس مجلس اعلاي اسلامي عراق؛ ناظم دباغ، نماينده اقليم کردستان عراق؛ حسن دانايي‌فر، سفير سابق ايران در عراق و سيدمحمد‌صادق خرازي، سفير اسبق ايران در فرانسه و سازمان ملل در دفتر روزنامه اطلاعات و به همت سايت تخصي ديپلماسي ايراني برگزار شد. در اين نشست سيد‌محمد‌صادق خرازي گفت: شايد برخي از روي بي‌تجربگي از ما انتقاد کنند، چرا در منطقه حضور داريم ولي حقيقت اين است که اگر در جايي مثل لبنان اقتدار نداشتيم، امروز کسي صدایمان را نمي‌شنيد. اين ديپلمات پيشين کشورمان گفت: امروز دوره نفوذ و اقتدار ايران بوده و براي آن هزينه‌هاي بسياري انجام شده ‌است. وي با بيان اينکه ايران هرگز نخواسته به دنبال هژموني تشيع باشد، تأکيد کرد: اگر ايران به دنبال گسترش هژموني شيعه بود به بالکان نمي‌رفت و از فلسطين و افغانستان با اکثريت اهل سنت دفاع نمي‌کرد. براي ما حقيقت و موجوديت جهان اسلام شرط بوده است. سفير پيشين ايران در سازمان ملل با بيان اينکه مسئله عراق نبايد دستاويز جريانات سياسي داخل ايران شود، تصريح کرد: سپاه و نيروي قدس و مجموعه کساني که امروز در منطقه اقتدار تاريخي ايران را رقم مي‌زنند اقدامي نادر و منحصر به فردي را رقم مي‌زنند و بايد بگويم که موقعيتي که ايران امروز در منطقه دارد با هيچ دوره تاريخي‌ای قابل مقايسه نيست. اين موقعيت و واقعيت نتيجه قدرت رهبري ايران است. همچنين بخش عمده اين قدرت در اقتدار منطقه‌اي ايران متجلي شده و علاوه برآن در هيچ دوره‌اي ايران چنين قدرت منطقه‌اي نداشته است. خرازي ادامه داد: نفوذ و قدرت ايران فراتر از مرزهاي سياسي بوده و از دشت قبچاق تا باب‌المندب در يمن، از جلگه هند تا سرحدات مديترانه حوزه نفوذ و اقتدار ايران امروز بوده که براي آن ايران هزينه داده است. وي تأکيد کرد: اگر ديپلماسي ايران بتواند از اين موقعيت بهره بگيرد کشور ما در بسياري از کنش‌هاي منطقه‌اي و جهاني مي‌تواند اقتدار خود را اثبات کند. سفير پيشين ايران در فرانسه تأکيد کرد: اگر ما در لبنان اقتدار نداشتيم صدایمان را کسي نمي‌شنيد. همچنين اين را مي‌پرسم که اگر در سوريه چنين موقعيتي نداشتيم، آيا با ما همکاري مي‌شد و بخشي از مذاکرات سياسي بوديم؟ براي اينکه بخشي از مذاکرات سياسي باشيم بايد در منطقه هزينه دهيم. وي ادامه داد: اگر ديپلماسي ما بتواند از موقعيت فعلي کشور بهره ببرد، مي‌توانيم بازيگر جدي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي باشيم. خرازي با طرح اين سؤال که با فتواي مرجعيت، داعش از بين مي‌رود يا دوباره تجديد نيرو مي‌کند، گفت: ما تجربه اقدامات گروه‌هاي خطرناک تروريستي را داشته و داريم و هرچند آرمان و هدف آنها کاملا متفاوت بوده ولي اقداماتشان تروريستي بود. وي گفت: در هر صورت اگر دولت‌هاي ايران، عراق و منطقه به توسعه پايدار مي‌انديشند چاره‌اي ندارند جز اينکه اغماض نکنند. بايد قبول کنند که تروريست درجه يک و دو در عرصه جهاني جايگاهي ندارد. داعش نظامي و امنيتي بوده و چاره‌اي جز سرکوب کامل آنها نيست زيرا در غير‌ اين صورت دوباره احيا مي‌شوند. درهمين راستا دستگاه‌هاي امنيتي خارج و درون منطقه در جهت از ميان‌بردن آنها مي‌توانند کمک کنند. اين ديپلمات پيشين کشورمان با بيان اينکه مبارزات ضد‌استعماري روحانيت شيعه از نجف آغاز شد، افزود: نهضت بيداري روحانيت از نجف آغاز و جرقه رهبري انقلاب اسلامي ايران هم از نجف زده ‌شد. وي ادامه داد: نخست‌وزيران عراق براي رفع مشکلات مردم به حضور آيت‌الله‌العظمي سيستاني مي‌رسند تا مسائل کشور حل شود و اين نکته بسيار مهمي است. همچنين من هم افتخار داشتم چهار سال پيش به ملاقات آيت‌الله سيستاني بروم و ايشان فرمود تا زماني که دولت عراق خود را اصلاح نکند ما از آن حمايت نمي‌کنيم. اگر آيت‌الله سيستاني از لندن در زماني که آمريکايي‌ها و انگليسي‌ها نجف و کربلا را به بهانه مقابله با مقتدي صدر محاصره کرده بودند، باز نمي‌گشتند شايد امروز نجف با خاک يکسان شده بود. خرازي با تأکيد بر اينکه امروز مرجعيت عراق قبول ندارد که در برابر گروه‌هاي تروريستي تسامح شود، اشاره کرد: اگر جريان خط مقاومت ادامه پيدا نکند مجددا مي‌تواند به منطقه آسيب بزند؛ بنا‌براين بايد اين وحدت که اتفاق نادر و بي‌نظيري است در عراق حفظ شود تا تروريسم را در عراق از بين ببرند. 
دانايي‌فر: درباره تکرار سناريوي سوريه در عراق به المالکي و بارزاني هشدار داده بودم
حسن دانايي‌فر، سفير سابق ايران در عراق، در اين نشست با اشاره به اينکه عراق داراي تاريخي کهن با اقوام و مذاهب مختلف بوده، گفت: همين موضوع باعث پيچيدگي‌هاي خاصي در اين کشور شده ‌است. وي افزود: هنوز مرحله دولت- ملت‌سازي در عراق تکميل نشده و با بيداري عربي يا بهار اسلامي شرايط خاصي را در جامعه عراق به وجود آورد که باعث شد بيش از ٤٦ هزار نفر را از اقصي نقاط منطقه جذب منطقه و عراق کند. سفير سابق ايران در عراق با اشاره به سقوط موصل در سال 93 گفت: در آن زمان بيش از 60 درصد جمعيت، اين شهر را ترک کردند و مراجعات بسياري مي‌شد به سفارت تا ويزا بگيرند. در دي سال 92 بعد از سقوط فلوجه به المالکي گفتم که قصد دارند آنچه در سوريه اتفاق افتاد را در عراق تکرار کنند و بعد از آن به مسعود بارزاني گفتم. دانايي‌فر با اشاره به پايان کار داعش در عراق گفت: هر چند ويراني‌هاي زيادي را به عراق وارد کرد اما سر افعي کوبيده شد، هر چند ناامني‌هايي محتمل است. وي حمايت مرجعيت از روند ملت‌سازي و دولت‌سازي را از فرصت‌هاي عراق خواند و گفت: برگشت اعتماد‌به‌نفس نزد ملت و احزاب و مقامات عراق فرصتي ديگر است. اين ديپلمات سابق افزود: منابع و درآمدهاي سرشار نفت و عتبات عاليات از جمله ديگر فرصت‌ها است.‌ حمايت‌هاي عمومي کشورهاي خارجي و به‌ويژه جمهوري‌اسلامي فرصت ديگر است. دانايي‌فر انباشت مطالبات سياسي و اقتصادي و ويراني‌هاي جنگ، ديدگاه‌هاي تجزيه‌طلبانه و آرمان‌خواهانه برخي در داخل عراق و رقابت‌هاي بين‌حزبي را از چالش‌هاي عراق آينده خواند و طرح آشتي ملي را راه‌حل اين چالش‌ها خواند. 
حکيم: آماده ارائه اطلاعات به‌دست‌آمده از داعش به ديگر کشورها هستيم
همچنين سیدمحسن حکيم، مشاور ارشد سياسي مجلس اعلاي اسلامي عراق در بخشي از سخنان خود با بيان اينکه داعش با منش توحش و ايجاد رعب و وحشت تلاش کرد که نگراني فزاينده‌اي را در منطقه و عراق ايجاد کند و ناامني گسترده‌اي را به وجود آورد، افزود: آنها آلت دست استعمارگران بودند. وي فتواي آيت‌الله‌العظمي سيستاني در اهميت مبارزه با نيروهاي تکفيري- تروريستي داعش و همچنين کمک‌هاي ايران در راستاي مبارزه با اين گروه را مؤثر دانست و گفت: عامل سوم در پيروزي عراق عليه داعش خيزش بزرگ مردمي و حضور جوانان عراقي براي مبارزه با اين گروه بود. حکيم ادامه داد: در زماني داعش حدود 40 درصد خاک عراق را اشغال کرده بود ولي اکنون بر اثر اين مبارزات نزديک به چهار درصد خاک عراق در اختيار آن است. مشاور ارشد سياسي مجلس اعلاي اسلامي عراق به روند آزادسازي و پاکسازي موصل از حضور داعش اشاره کرد و افزود: طبق آخرين اطلاعات درحال‌حاضر 500 متر از منطقه موصل در اختيار داعش است و ان‌شاءالله به‌زودي زود اين مقدار نيز از دست آن خارج خواهد شد. وي همچنين با اشاره به حضور داعش در برخي از شهرهاي کوچک عراق از جمله شهرهايي که در مرز سوريه و عراق قرار دارند، تأکيد کرد: اميدواريم طبق پيش‌بيني‌ها تا پايان سال 2017 ميلادي عراق به‌طور کامل از حضور داعش پاکسازي شده باشد و شاهد حضور اين گروه در عراق نباشيم. مشاور ارشد سياسي عمار حکيم به موضوع عراق پس از داعش اشاره کرد و گفت: يکي از مسائل پيش‌روي عراق پس از داعش مسائل امنيتي است. در آن زمان گرچه داعش روي زمين در عراق حضور ندارد ولي تلاش خواهد کرد که به شکل هسته‌هاي زيرزميني و در قالب فعاليت‌هاي ضدامنيتي اقداماتي را انجام دهد و در همين چارچوب نيازمند بازسازي سازمان‌هاي امنيتي، اطلاعاتي و انتظامي عراق هستيم. حکيم با بيان اينکه دولت عراق در‌اين‌زمينه پيش‌بيني‌ها و اقداماتي انجام داده و در اين چارچوب به موفقيت‌هايي دست پيدا کرده، گفت: اگر زماني در بغداد شاهد انفجار ده‌ها ماشين و انجام عمليات‌هاي تروريستي بوديم، اکنون در طول پنج ماه اخير هشت ماشين بمب‌گذاري در منطقه منفجر شده‌اند که به‌طور عمده اطراف بغداد بوده است. وي با تأکيد بر اينکه با تقويت ساختارهاي اطلاعاتي و امنيتي عراق بايد جلوي اقدامات ضدامنيتي داعش را بگيريم، بر اهميت بازسازي عراق و بازگردانده‌شدن آوارگان به محل سکونتشان اشاره کرد و افزود: طبق آخرين آمار درحال‌حاضر دو ميليون آواره به مناطق آزاد‌شده برگشته‌اند. برخلاف برخي از تبليغات که گفته مي‌شود به موضوع آوارگان اهتمام جدي نشده است بايد بگويم به جز دو مورد در ديگر مناطق آزاد‌شده مشکلي براي بازگشت آوارگان وجود ندارد و همان‌طور که اشاره شد تاکنون حدود دو ميليون آواره بازگشته‌اند. مشاور ارشد سياسي مجلس اعلاي اسلامي عراق با بيان اينکه در عمليات‌هاي تروريستي داعش در عراق در برخي از شهرها تخريب‌هاي وسيعي صورت گرفته، ادامه داد: مثلا در شهر الرمادي حدود 80 درصد شهر تخريب شده و نيازمند بازسازي عمده بوده که اين بازسازي‌ها نيز خود نيازمند منابع مالي گسترده است. حکيم در ادامه به موضوع مهم آشتي ملي در عراق اشاره کرد و افزود: داعش و نيروهاي تکفيري در مدت حضور خود در عراق روي افکار و انديشه مردم کار و تلاش مي‌کردند که افکار عمومي را به سمت خود جلب کنند ولي اکنون بسياري از مردم فريب‌خورده متوجه اشتباه خود شده‌ و با رويکرد مثبتي به سمت ما بازگشته‌اند و بايد آنها را در آغوش بگيريم؛ البته هنوز افرادي هستند که تحت ‌تأثير شعارهاي داعش قرار گرفته‌اند و نيازمند اين هستيم که کار فرهنگي، فکري و عقيدتي در مورد آنها انجام دهيم. وي همچنين در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود با تأکيد اينکه معضل داعش فقط مربوط به عراق نيست بلکه کل امنيت منطقه و جهان را تحت ‌تأثير قرار داده است، افزود: شهرونداني از 80 کشور جهان به داعش پيوسته‌اند و اکنون آنها مجبور هستند که به سرزمين‌هاي اصلي خود برگردند. آنها با حضور در سرزمين‌هاي اصلي‌شان به‌طور قطع مشکلاتي را نيز در آن مناطق از سرزمینشان ايجاد خواهند کرد. حکيم با بيان اينکه براي مثال پنج هزار تونسي عضو داعش شده‌اند و وقتي آنها به کشور خود بازگردند، دردسرهايي ايجاد مي‌کنند، افزود: شهرونداني از فرانسه، بلژيک، آلمان و انگليس نيز در اين گروه تروريستي حضور دارند؛ بنا‌بر‌اين بايد بر اين موضوع تأکيد کرد که خطر داعش يک خطر جهاني است و فقط مربوط به سوريه و عراق نيست. ازاين‌رو، تبادل اطلاعات و همکاري همه‌جانبه کشورها در زمينه مبارزه با داعش مهم و ضروري است. 
قزويني: جريان سلفي در عراق اصيل و تأثيرگذار نيست
در ادامه اين نشست سيد‌رضا قزويني، کارشناس مسائل گروه‌هاي تکفيري در منطقه گفت: بيش از 50 جريان و جمعيت سکولار در عراق فعال بودند. اين گروه‌ها فضا را براي جريان‌هاي سلفي خالي نکردند. در دهه 1960 جماعت موحدون در عراق شکل گرفتند که سلفي‌هاي علمي يا سنتي بودند و گرايش‌هاي مشابه اخوان‌المسلمين داشتند. در دهه 1980 در دوره جنگ ايران و عراق، سلفي‌ها به‌دليل روابط نزديک عراق و سعودي جايگاهي در عراق کسب کردند. پس از پايان جنگ با ايران و جنگ خليج‌فارس و تيرگي روابط عراق و عربستان‌سعودي، سلفي‌ها از نظر دولت عراق به‌عنوان وهابي شناخته مي‌شدند که با آنها برخورد شد. به گفته وي، از سال 1993 جنبش ايماني در عراق توسط صدام به‌وجود آمد. در بسياري از مردم عراق گرايش‌هاي ديني تقويت شد و حتي بسياري از عالي‌رتبگان حزب بعث به آن پيوستند. اين کارشناس مسائل گروه‌هاي تکفيري گفت: جريان سلفي در عراق اصيل و تأثيرگذار نيست و تحت ‌تأثير جريان‌هاي عربي خارج از عراق بوده است. وي در بخش ديگري از سخنان خود، با بيان اينکه سال 2001 گروه انصار‌الاسلام در عراق شکل گرفت که جنبش مادر کردي بود، گفت: از سال 2003 جريان سلفي جهادي وارداتي به عراق آمدند، با شکل‌گيري سازمان توحيد و جهاد و ورود الزرقاوي که بعدها تبديل به القاعده و سپس دولت اسلامي و داعش شد. به گفته قزويني، جريان سلفي-بعثي جريان جديدي است که به جنبش ايماني شکل گرفته در سال 1993 در دوره صدام باز‌مي‌گردد و بعثي‌هاي نقشبندي‌ نيز به آنها پيوستند که در کنار جهادي‌هاي وارداتي سلفي بعثي را تشکيل دادند. وي گفت: احتمال اينکه داعش پس از آزادسازي موصل، عمليات پراکنده خود را به شکل «گرگ‌هاي تنها» يا گروه‌هاي منسجم ادامه دهد، وجود دارد. 
غفوري: نشست مصر ابعاد جديدي از خيانت به فلسطين
همچنين در پايان اين نشست قاسم غفوري، تحليلگر مسائل غرب آسيا، در گفت‌وگو با تسنيم، درباره نشست محرمانه برخي از کشورهاي عربي به همراه آمريکا و رژيم ‌صهيونيستي درباره غزه، با اشاره به اينکه سعودي‌ها به دنبال اجرايي‌کردن ابعاد جديدي از خيانت‌هاي خود عليه فلسطين هستند، بيان کرد: مجموعه تحولاتي در منطقه در حال شکل‌گيري بوده که تحرکات رژيم صهيونيستي و برخي کشورهاي عربي در مورد مسئله فلسطين و غزه يکي از ‌مهم‌ترين آنهاست. وي با توجه به نشست بين عربستان و مصر با رژيم صهيونيستي در رابطه با مسئله غزه و اقدامات عليه جبهه مقاومت گفت: اين رفتارها امر تازه‌اي نيست و سابقه آن در جنگ‌هاي 33‌روزه، 22‌روزه، هشت‌روزه و 51‌روزه وجود داشت که برخي از کشورهاي عربي به جاي حمايت از فلسطين در کنار رژيم صهيونيستي قرار گرفتند و اعلام کردند هزينه‌هاي اين حملات را مي‌پردازند. کشورهاي عربي از جمله عربستان باوجود خريد ميلياردها دلار تسليحات، هيچ کمکي به فلسطين نمي‌کنند. اين کشورها آشکار و پنهان به دنبال مقابله با فلسطين هستند. تحليلگر مسائل غرب آسيا با تأکيد بر تحولات کنوني در منطقه اشاره کرد: ادعاهاي عربستان عليه قطر و شروط آن از جمله لزوم جدايي از ايران، جبهه مقاومت، مسئله فلسطين و مقامات حماس، تجاوز رژيم صهيونيستي به غزه، اتهامات ليبي عليه حماس و متهم‌کردن اين جنبش به دست داشتن در ناآرامي کشورها و اقدامات آمريکا و کشورهاي غربي عليه جبهه مقاومت و غزه نشان مي‌دهد زنجيره‌اي از تحرکات عليه مقاومت فلسطين در حال انجام است. وي با اشاره به مواضع اخير مقامات رژيم صهيونيستي تأکيد کرد: هماهنگي‌هاي رژيم صهيونيستي در رابطه با تحولات منطقه و امنيت آن نشان‌دهنده اين است که اين رژيم و کشورهاي عربي با همکاري آمريکايي‌ها به دنبال مسئله طرح روند سازش جديد هستند. رژيم صهيونيستي بعد از اينکه ساختار سياسي جديد حماس شکل گرفت و اساسنامه اين جنبش مطرح شد، اعلام کرد که حماس تغييري در رفتارهاي خود نداده است و همان مسير گذشته را طي مي‌کند. صهيونيست‌ها اعلام کردند که پذيرنده اين نوع رفتارها نيستند. تحليلگر مسائل غرب آسيا با توجه به نشست اخير صهيونيست‌ها در قاهره گفت: مقامات رژيم صهيونيستي اخيرا مواضع تندي عليه غزه و حماس اتخاذ کردند. نشست مصر برگرفته از همان فشارها بر جبهه مقاومت است. رژيم صهيونيستي و هم‌پيمانان اين رژيم در مسئله سوريه و عراق نتوانستند دستاوردي داشته باشند اما با توجه به ارتقاي جايگاه مقاومت در منطقه و ميان افکار عمومي جهان به‌عنوان پيشگام مقابله با رژيم صهيونيستي، شرايط سختي پيش روي صهيونيست‌ها قرار دارد. وي با تأکيد بر اينکه صهيونيست‌ها به دنبال برخي از دستاوردهاي حداقلي هستند، افزود: تحرکاتي که عليه غزه انجام مي‌شود، نتيجه شکست‌هاي آنها در منطقه است. صهيونيست‌ها سعي مي‌کنند حماس را وادار کنند که وارد عرصه مذاکرات سازش شود و برخي از امتيازات را براي آنها در نظر بگيرد. صهيونيست‌ها با ادعاي اينکه ارتباطي بين رژيم صهيونيستي و کشورهاي عربي عليه جبهه مقاومت وجود دارد، سعي مي‌کنند وانمود کنند جبهه مقاومت در اقليت است و اين رژيم مي‌تواند هر برنامه‌اي را در رابطه با مقاومت اجرا کند. غفوري با اشاره به اينکه مقامات ارشد رژيم صهيونيستي اعلام کرده‌اند توان آغاز يک جنگ جديد با فلسطيني‌ها و غزه ندارند، تأکيد کرد: نشست‌هايي چون نشست مصر زمينه‌سازي‌هاي مقدماتي است که عربستان‌سعودي بتواند به‌واسطه آنها ابعاد جديدي از خيانت‌هاي خود را عليه فلسطين اجرايي کند.
وقایع اتفاقیه