«دوباره در اوج/ بایسته های تمدن اسلامی از نگاه شهید مطهری» عنوان کتابی است درباره اندیشه‌های شهید مطهری که به قلم محمد طیب صحرایی (از اساتید دانشگاه امام صادق) به نگارش در آمده است. این کتاب توسط نشر آرما و به همت خانه مشروطیت اصفهان منتشر گردید.
در بخش نخست این کتاب به مرور کلیات بایسته های تمدن اسلامی در آثار شهید مطهری پرداخته شده است و در ادامه با اشاره به تعریف تمدن در منظومه فکری استاد آورده شده است: «آنچه امروز تمدن نامیده میشود یعنی یک سلسله علوم و فنون که برای بهبود این زندگی مؤثر و مفید است و یک سلسله آداب و مراسم که لازمه بهتر زیستن اجتماعی است.»
همچنین استاد از فرهنگ به منزله «روح جامعه» یاد می کنند و به عبارتی فرهنگ را بعد نرم افزاری ساخت تمدن اسلامی می دانند.
از اینرو مشخص می شود که اسلام نیز فرهنگ خاص خود را دارد:
«مذهب “آن هم مذهبی مانند اسلام” بزرگترین رسالتش دادن یک جهان بینی بر اساس شناخت صحیح از نظام کلی وجود بر محور توحید و ساختن شخصیت روحی و اخلاقی انسان ها بر اساس همان جهان بینی و پرورش افراد و جامعه بر این اساس است که لازمه اش پایه گذاری فرهنگی نوین است که فرهنگ بشری است نه فرهنگ ملی. اینکه اسلام فرهنگی به جهان عرضه کرد که امروز به نام «فرهنگ اسلامی» شناخته می شود، نه از آن جهت بود که هر مذهبی کم و بیش با فرهنگ موجود مردم خود درمی آمیزد، از آن متأثر می شود و بیش و کم آن را تحت تأثیر خود قرار می دهد، بلکه از آن جهت بود که فرهنگ سازی در متن رسالت این مذهب قرار گرفته است. رسالت اسلام بر تخلیه انسان هاست از فرهنگ هایی که دارند و نباید داشته باشند و تحلیه آنها به آنچه ندارند و باید داشته باشند و تثبیت آنها در آنچه دارند و باید هم داشته باشند. مذهبی که کاری به فرهنگ های گوناگون ملت ها نداشته باشد و با همه فرهنگ های گوناگون سازگار باشد، مذهبی است که فقط به درد هفته ای یک نوبت کلیسا می خورد و بس.»
نویسنده در ادامه به مقدمات و مقومات تمدن از دیدگاه استاد می پردازد و تأکید می کند: «در منظومه فکری استاد با توجه به آنچه گفته شد از جمله تعریف تمدن و فرهنگ و به ویژه تأکید بر مفاهیمی مانند هویتمندی خود جامعه و عدم تقلیل آن به صرف مبحث حاکمیت و امثال آن، بحث از تمدن اسلامی با مؤلفه های خاص آن جایگاه می یابد. به عبارت دیگر در این دیدگاه تمدن اسلامی:از ثمرات اسلام است نه مترادف آن؛ یعنی اجرای آموزه های دینی دارای نتایج مادی و معنوی خاص خود است که حتی عمل به وجوهی از آن می تواند جامعه مؤمن و عامل را به مراتب متناسبی از علو و برتری برساند.
برآیندی از جامعه مسلمانان است نه تک گروه هایی از آنان؛ یعنی برآیند مذکور لزوما نمی تواند با معیارهای مادی و کمیتی مورد محاسبه قرار گیرد و چه بسا در جامعه ای که امام معصوم ظهور دارند، در ذیل اثرگذاری عام و شمول هدایت ایشان، برخی از اعمال خلیفه ظالم وقت نیز در خدمت روند کلان و رو به رشد جامعه اسلامی قرار گیرد بدون اینکه خودش بداند یا بخواهد.
ماهیتی مشکک و دارای مراتب مختلف دارد و بنابراین نیازی به نگاه مطلقگرایانه آن نیست؛ یعنی با توجه به نکات پیشین، به هر میزان که جامعه اسلامی در پرتو تعالیم دینی زندگی کند طعم وفور و رفاه مادی و تعالی و کمال معنوی را خواهد چشید. ضمن آنکه تمدن نهایی اسلام فقط با ظهور امام معصوم و پیروی آگاهانه و جدی مسلمان شکل خواهد گرفت.»شهید مطهری با اشاره به آیه 29 سوره فتح این آیه را ناظر به برکت و رشد مؤمنان و جامعه اسلامی می دانند.
نویسنده با اشاره به مطالعات قریب به بیست ساله استاد مطهری در زمینه علل سقوط و انحطاط تمدن اسلامی و همچنین با برشمردن موجبات سبب رکود و توقف مسلمین، دلیل اصلی زوال تمدن اسلامی در عین بقای اسلام را در درون جامعه اسلامی و خود مسلمانان جستجو می کند.
چهار عامل بی عدالتی، تفرقه، ترک امر به معروف و نهی از منکر و فسق و فجور و فساد اخلاقی از دلایل سقوط تمدن اسلامی در دستگاه فکری استاد مطهری خوانده شده است.
تمدن غربی و وام های آن از تمدن اسلامی و همچنین ارتباط تمدن ها و در نهایت به بایسته های تمدن الهی در آثار شهید مطهری از دیگر بخش های کتاب است.
به نظر می رسد نگاهی جامع به آثار شهید مطهری و تسلط نویسنده به این متون سبب ارائه چارچوبی مستند در مورد بایسته های تمدن اسلامی در آثار شهید مطهری به مخاطب شده است.
منبع: صاحب نیوز
در بخش نخست این کتاب به مرور کلیات بایسته های تمدن اسلامی در آثار شهید مطهری پرداخته شده است و در ادامه با اشاره به تعریف تمدن در منظومه فکری استاد آورده شده است: «آنچه امروز تمدن نامیده میشود یعنی یک سلسله علوم و فنون که برای بهبود این زندگی مؤثر و مفید است و یک سلسله آداب و مراسم که لازمه بهتر زیستن اجتماعی است.»
همچنین استاد از فرهنگ به منزله «روح جامعه» یاد می کنند و به عبارتی فرهنگ را بعد نرم افزاری ساخت تمدن اسلامی می دانند.
از اینرو مشخص می شود که اسلام نیز فرهنگ خاص خود را دارد:
«مذهب “آن هم مذهبی مانند اسلام” بزرگترین رسالتش دادن یک جهان بینی بر اساس شناخت صحیح از نظام کلی وجود بر محور توحید و ساختن شخصیت روحی و اخلاقی انسان ها بر اساس همان جهان بینی و پرورش افراد و جامعه بر این اساس است که لازمه اش پایه گذاری فرهنگی نوین است که فرهنگ بشری است نه فرهنگ ملی. اینکه اسلام فرهنگی به جهان عرضه کرد که امروز به نام «فرهنگ اسلامی» شناخته می شود، نه از آن جهت بود که هر مذهبی کم و بیش با فرهنگ موجود مردم خود درمی آمیزد، از آن متأثر می شود و بیش و کم آن را تحت تأثیر خود قرار می دهد، بلکه از آن جهت بود که فرهنگ سازی در متن رسالت این مذهب قرار گرفته است. رسالت اسلام بر تخلیه انسان هاست از فرهنگ هایی که دارند و نباید داشته باشند و تحلیه آنها به آنچه ندارند و باید داشته باشند و تثبیت آنها در آنچه دارند و باید هم داشته باشند. مذهبی که کاری به فرهنگ های گوناگون ملت ها نداشته باشد و با همه فرهنگ های گوناگون سازگار باشد، مذهبی است که فقط به درد هفته ای یک نوبت کلیسا می خورد و بس.»
نویسنده در ادامه به مقدمات و مقومات تمدن از دیدگاه استاد می پردازد و تأکید می کند: «در منظومه فکری استاد با توجه به آنچه گفته شد از جمله تعریف تمدن و فرهنگ و به ویژه تأکید بر مفاهیمی مانند هویتمندی خود جامعه و عدم تقلیل آن به صرف مبحث حاکمیت و امثال آن، بحث از تمدن اسلامی با مؤلفه های خاص آن جایگاه می یابد. به عبارت دیگر در این دیدگاه تمدن اسلامی:از ثمرات اسلام است نه مترادف آن؛ یعنی اجرای آموزه های دینی دارای نتایج مادی و معنوی خاص خود است که حتی عمل به وجوهی از آن می تواند جامعه مؤمن و عامل را به مراتب متناسبی از علو و برتری برساند.
برآیندی از جامعه مسلمانان است نه تک گروه هایی از آنان؛ یعنی برآیند مذکور لزوما نمی تواند با معیارهای مادی و کمیتی مورد محاسبه قرار گیرد و چه بسا در جامعه ای که امام معصوم ظهور دارند، در ذیل اثرگذاری عام و شمول هدایت ایشان، برخی از اعمال خلیفه ظالم وقت نیز در خدمت روند کلان و رو به رشد جامعه اسلامی قرار گیرد بدون اینکه خودش بداند یا بخواهد.
ماهیتی مشکک و دارای مراتب مختلف دارد و بنابراین نیازی به نگاه مطلقگرایانه آن نیست؛ یعنی با توجه به نکات پیشین، به هر میزان که جامعه اسلامی در پرتو تعالیم دینی زندگی کند طعم وفور و رفاه مادی و تعالی و کمال معنوی را خواهد چشید. ضمن آنکه تمدن نهایی اسلام فقط با ظهور امام معصوم و پیروی آگاهانه و جدی مسلمان شکل خواهد گرفت.»شهید مطهری با اشاره به آیه 29 سوره فتح این آیه را ناظر به برکت و رشد مؤمنان و جامعه اسلامی می دانند.
نویسنده با اشاره به مطالعات قریب به بیست ساله استاد مطهری در زمینه علل سقوط و انحطاط تمدن اسلامی و همچنین با برشمردن موجبات سبب رکود و توقف مسلمین، دلیل اصلی زوال تمدن اسلامی در عین بقای اسلام را در درون جامعه اسلامی و خود مسلمانان جستجو می کند.
چهار عامل بی عدالتی، تفرقه، ترک امر به معروف و نهی از منکر و فسق و فجور و فساد اخلاقی از دلایل سقوط تمدن اسلامی در دستگاه فکری استاد مطهری خوانده شده است.
تمدن غربی و وام های آن از تمدن اسلامی و همچنین ارتباط تمدن ها و در نهایت به بایسته های تمدن الهی در آثار شهید مطهری از دیگر بخش های کتاب است.
به نظر می رسد نگاهی جامع به آثار شهید مطهری و تسلط نویسنده به این متون سبب ارائه چارچوبی مستند در مورد بایسته های تمدن اسلامی در آثار شهید مطهری به مخاطب شده است.
منبع: صاحب نیوز