رمضان ماه پربرکتی هست که همۀ در آن مشغول بندگی خداوند میباشند،بندگی و عبادت با روزه گرفتن و نماز خواندن و توبه در این ماه میتواند واقعا لذت بخش باشد. ساعتشان با ما ساعتها فاصله دارد! گاهی زمانیکه این جا نزدیک به اذان ظهر هست، آنجا صدای اذان وعده دیگری از روز را می شنوید و زمانی که کشور ما در خواب فرورفته، آنجا فعالیت آغاز شده هست.
همین تفاوت در زمان شاید دلیلی باشد برای این که احساس کنیم آداب و رسوممان نیز بسیار متفاوت هست،که هست. اما درمورد ماه مبارک رمضان، این طور نیست. با حضور مسلمانان در دو قاره آمریکای جنوبی واقیانوسیه نزدیکی فرهنگی از این نظر وجود دارد که به بررسی آن می پردازیم.
اسلام در آمریکای جنوبی
در مقایسه با سایر ادیان، دین اسلام در سالهاي جدید بیشترین میزان گسترش را در قاره آمریکای جنوبی داشته هست. مبلغین مذهبی مسلمان در کشور ونزوئلا از فرصت مغتنمی که در ماه مبارک رمضان بهدست می آید برای تبلیغ اسلام کمک میگیرند. در ونزوئلا حدود300 هزار مسلمان زندگی میکنند که اکثر از خاورمیانه به این کشور مهاجرت کردهاند.
مناسک ویژه رمضان مثل افطار دستهجمعی فرصت مناسبی هست که غیرمسلمانان کاراکاس پایتخت ونزوئلا جذب جوامع مسلمان شده و کنجکاوی خود را با گوش سپردن به آموزههاي نورانی اسلام سیراب کنند.
پاناما
کشور پاناما با دارا بودن جمعیتی بالغ بر 24هزار مسلمان بیشترین جمعیت مسلمانان را در حوزه آمریکای مرکزی در خود جای داده هست. نماز جمعه هر هفته در مرکز این کشور یعنی پاناماسیتی با حضور حدود 500نفر برگزار می شود.
هر هفته دو یا سه نفر تازه مسلمان به این جمع اضافه میشوند. با این حال جمعیت حال حاضر مسلمانان پاناما کمتر از یک درصد کل جمعیت این کشور را تشکیل میدهد. اولین مسلمانان در نیمه قرن شانزدهم بهعنوان کارگر توسط استعمارگران اسپانیایی به این مکان آورده شدند ولی بعدا مسلمانانی از کشورهای دیگر مثل لبنان،
فلسطین، مراکش، هند و پاکستان به این جمع اضافه شدند. مسجد بزرگ پاناماسیتی مکانی هست که ادارهکنندگان آن در ماه مبارک رمضان تمهیدات لازم را برای برگزاری مراسم افطاری دستهجمعی فراهم میكنند. این امر باعث میشود که مسلمانان از گوشه و کنار شهر در این مکان مقدس دور هم جمع شده
و اضافه بر اقامه نماز جماعت و صرف افطار، با سایر همدینان خود ملاقات و گفتوگو داشته و در نتیجه اساس برای همکاری و اتحاد اکثر بین این اقلیت دینی در این کشور کوچک فراهم شود.از نکات دیدنی دقت در این مراسم حضور غیرمسلمانان در آن هست که رنگ و بوی خاصی به آن بخشیده و بستری مناسب برای آشنایی اکثر غیرمسلمانان با دین اسلام فراهم میآورد.
مومنین متمول پاناماسیتی سفره افطار را فرصتی مغتنم برای نیکوکاری یافته و در پرداخت هزینههاي مرتبط با آن با یکدیگر رقابت می کنند. مرکز اسلامی پاناماسیتی اضافه بر برگزاری مراسم افطاری و کلاسهاي قرآن یک ایستگاه رادیویی نیز راهاندازی کرده که به اکران تلاوت آیاتی از قرآن کریم می پردازد.
آرژانتین
اکثر مسلمانان آرژانتین در پایتخت یعنی بوئنوس آیرس ساکن میباشند. این شهر سه مسجد دارد. مسجد الاحمد، التوحید و ریفهد که هر کدام به یکی از مذاهب اسلامی تعلق داشته ولی ورود هر مسلمانی به انها بلامانع هست. مسلمانان در کشور آرژانتین با آزادی کامل می توانند مراسم و مناسک دینی و مذهبی خود را ازجمله آیینهاي وابسته به ماه مبارک رمضان به جای آورند. در طول ماه رمضان، نماز صبح بهصورت جماعت در مسجد خوانده میشود.
اما در دیگر ماههاي سال این عرف وجود ندارد.در مسجد الاحمد اضافه بر برپایی نماز جماعت صبح، سحری نیز برای مردم تدارک دیده شده و سحری نیز به صورت جماعت صرف می شود. برنامه تلویزیونی نیز در کشور آرژانتین به همت نهادهای اسلامی اختصاص به اکران برنامههاي دینی مرتبط با ماه مبارک داشته و کسانی که به دلایل گوناگون فرصت حضور در مسجد را ندارند مراسم را از این طریق دنبال میکنند؛ برنامههایي شامل دعا،
نیایش و تلاوت قرآن کریم. در سالهاي جدید، بر فعالیتهاي آموزشی این مراکز دینی در ماه رمضان افزوده شده بهطوری که در این ماه جلسههاي پرسش و پاسخ مسائل دینی برگزار شده و متخصصانی از خارج از آرژانتین به این همایشها دعوت میشوند. روز عید فطر در زبان اسپانیایی که زبان متعارف در آرژانتین و اکثر کشورهای آمریکای جنوبی هست بعنوان «روز صبحانه» یا «اِل دیا دِ دسایونو» نامیده می شود.
در این روز نه تنها مسلمانان در مراکز اسلامی دور هم گردآمده بلکه تعداد زیادی از شخصیتهاي محلی، دولتی و پیشوایان سایر ادیان در جمع حضور بههم رسانده و جماعت مسلمانان شهر را در جشن دینیشان همراهی می کنند. رئیس جمهور کشور آرژانتین خانم کریستینا فرناندز در عید فطر سال 2010 میلادی در جمع مسلمان حاضر شده و با ارائه سخنرانی مسلمانان را در جشن عید فطر همراهی كردند.
سورینام
کشور کوچک سورینام در سواحل شمالشرقی آمریکای جنوبی با جمعیت حدود 560 هزار نفر دارای 13 درصد مسلمان هست. پیشینیان این مسلمانان اکثر از شبهقاره هند و جزایر اندونزی به این کشور مهاجرت کردهاند. در مراسم عید فطر مردان و زنان زیادی را در فضایی باز که روی زیراندازهای بزرگ نشستهاند، میتوان دید.
تعداد زیادی از آن ها لباسهاي محلی ساکنان اندونزی و مالزی را بر تن داشته و کلاههاي گرد و سوزندوزیشده آن ها با تزئینهاي جذاب، عکس هایي از جمعیتهاي جاوه و مالزی را در پیش چشم مجسم میکنند.جماعت این افراد مسلمان که زبان رسمی کشورشان آلمانی هست، با چهرهها و پوششهایي شرقی که در کلامشان هر از گاهی واژگانی عربی و اسلامی
از جمله امیدوارم و الحمدالله با زبان آلمانی آمیخته میشود حس و حالی خوشگل و عجیب از تلفیق فرهنگها و ادیان را مجسم می کند. مسجد کایزراشترات در پاراماریبو پایتخت سورینام در سال 1929 میلادی بنا نهاده شد و تاکنون بازسازیهاي متعددی بهویژه در سال 1984 روی آن انجام شده هست. این مسجد هر سال در ماه مبارک رمضان میزبان مراسم دینی مسلمانان این گوشه از جهان هست.
اولین مسلمانان
خالد بیضون؛ استادیار دانشگاه باری در کشور آمریکا معتقد هست که 15 الی 30درصد یا به عبارتی 600هزار تا یک میلیون و 200هزار نفر از بردگانی که پیش از جنگهاي داخلی ایالات امریکا توسط استعمارگران آمریکایی از سواحل غربی آفریقا بعنوان برده به اسارت گرفته شده و به کار اجباری در این سرزمین واداشته شدند
از مسلمانان بودند. بیضون در همین راستا میگوید که نشانههایي مبنی بر اینکه این مسلمانان در همان دوران اولیه اسارت در قاره جدید و تحت شرایط بردگی به انجام آداب دینی از جمله روزهداری مشغول بودند وجود دارد.بنابراین او و برخی از اندیشمندان این نظر راکه انجام اعمال و مناسک دینی اسلامی در قاره کشور آمریکا اتفاقی نو و مربوط به قرن قبل بوده رد کرده و بر قدمت اکثر این موضوع تکیه میکنند.خالد بیضون اضافه میکند
که با وجود اینکه در آموزههاي قرآنی شرایطی برای ترک روزه در شرایط سخت کاری یا دور بودن از محل اقامت ذکر شده، ولی این اولین مسلمانانی که به زور به آمریکای شمالی وارد شدند اصرار داشتند تا روزهشان را بهجای آورند. این مسلمانان تلاش می کردند تا بر خلاف قوانین سختی که از سوی بردهداران مبنی بر عدم تجمع وضع شده بود مراسم افطار را به هر شکل ممکن بهطور دستهجمعی صرف کنند.
این تلاشهاي مسلمین برده گاه با مخالفتهاي شدیدی از سوی بردهداران مواجه شده و در مواردی به وارد آمدن ضرب و جرح و حتی شهادت انها نیز منجر میشود.عمر بن سعید، روحانی مسلمانی بود که در سال 1810 پس از فرار از دست بردهداران دوباره بازداشت و به زندان افتاد. او بر دیوارههاي سلولش آیاتی از قرآن را نوشت
و در خاطراتی که از زندگیاش در سال 1831 نوشت اظهار كرد که پیش از اسارت علاقه وافری به قرائت قرآن داشت ولی پس از اسارت این حق از او گرفته شد.
چادرهای رمضان
پارک عمومی نیویورک همه ي ساله هنگام افطار شاهد برپایی چادرهایی از سوی مسلمانان هست که در آن غذای مجانی در اختیار عموم مردم از جمله مسلمانان روزهدار قرار می گیرد. در این چادرها میزهایی بلند با دو ردیف صندلی در طرفین آن ها امکانات خوبی را برای بهره گیریکنندگان فراهم میآورد.
این برنامه اساساي مناسب برای نزدیکی اکثر جامعه مسلمانان نیویورک با سایر شهروندان غیرمسلمان فراهم آورده و عاملی هست برای آشنایی هرچه اکثر غیرمسلمانان با آداب والای اسلامی. خوراکی که در این مراسم تهیه می شود اکثر از نوع غذا هاي ترکیهاي هست که بهعلت طعم ویژهشان باب طبع اکثر ذائقهها بوده و از انواع خوراک گوشتی به همراه باقلواهای استانبولی عطر و طعمی به یاد ماندنی برجای میگذارد.
جدای از نوع پذیرایی و غذا هاي ارائه شده ساختار چادر که پذیرایی در آن صورت می گیرد بسیار با نوع معماری چادرنشینی سنتی عربی همخوانی داشته و بر هماهنگی اکثر عناصر گوناگون این رخداد یاری میرساند. برپایی این قبیل چادرها به شهر نیویورک محدود نشده
بلکه نهادهای گوناگونی از جمله سایت اینترنتی «چادر رمضان» ramadantentproject.comپروژههاي کوچک و بزرگ مشابهی را به شیوهاي بسیار دقیق و مدون در شهرهای گوناگون جهان از جمله پلیموت، لندن، منچستر، استانبول و غیره اجرا میکنند.
فصل نیکوکاری
از برکات ماه مبارک رمضان یادآوری نیکوکاری و نوعدوستی و تشویق مومنان به دستگیری از نیازمندان و افراد گرفتار هست. این امر نه تنها به شیوهاي فردی یا دولتی بلکه توسط نهادهایی خودجوش و غیرانتفاعی در سراسر جهان صورت میگیرد. در جریان زمینلرزه شدید که در سال 2010 میلادی کشور هائیتی را لرزاند
و منجر به مرگ و ویرانی دهها هزار نفر شد سیل کمکهاي بینالمللی به این کشور سرازیر شد. در ماه مبارک رمضان نهادهای اسلامی در اقدامی تحسینبرانگیز اقدام به جمعآوری کمکها و تهیه بستههاي خوراکی كرده و این بستهها را در مسجد بلال، القدر، توحید و الفاتحه در بین نیازمندان تقسیم کردند.
در سال 2014 میلادی عدهاي از جوانان مسلمان در کشور کانادا در تشکیلاتی تحت عنوان «پروژه رمضان» کمکهاي مردمی را جمعآوری كرده و بستههاي خوراکی برای مصرف یک ماه خانوادههاي نیازمند کانادا تهیه کرده و در اختیار آن ها قرار دادند. از نکات دیدنی دقت این پروژه جدید آن بود که گزینه خانوادههاي نیازمند بدون درنظر گرفتن دین یا آیین انها صورت گرفت.
حرکات مشابهی در مناطق گوناگون آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی از سوی نهادهای نیکوکاری مسلمان در ماه مبارک رمضان از جمله در مناطقی از کشور بولیوی و گواتمالا صورت گرفته هست.
رمضان و هل
کشور گواتمالا در آمریکای مرکزی بزرگترین ساختکننده هل در جهان هست. کشورهای عربی و هندوستان از مصرفکنندگان بزرگ این ادویه خوش عطر و بو میباشند و در مواد خوراکی گوناگون بهویژه مواد خوراکی متعارف در ماه مبارک رمضان از آن بهره گیری میکنند. هر سال پیش از فرارسیدن ماه رمضان سفارشهاي زیادی از سوی
کشورهای اسلامی برای خرید هل روانه این کشور کوچک آمریکای مرکزی میشود ولی در چند سال جدید افزایش ساخت این گیاه در کشور هندوستان بازارهای گواتمالا را با کاهشی چشمگیر در تقاضا مواجه کرده هست.
یک آگهی تلویزیونی
اعمال غیراسلامی برخی از گروههاي تکفیری به نام اسلام عواقب ناگواری در راستای ایجاد ذهنیت منفی نسبت به آموزههاي والای اسلامی از سوی برخی از ناآگاهان در جوامع غربی به دنبال داشته هست. همین امر برخی از نهادهای اسلامی را بر آن داشته تا با تبلیغات گوناگون چهرهاي حقیقی از اسلام راکه در آن مهر، عطوفت و احترام به سایرین سرلوحه وظایف مسلمانان شمرده می شود به نمایش گذارند.
در همین راستا سال قبل گروهی از مسلمانان ساکن آمریکای شمالی در ماه رمضان یک آگهی تبلیغاتی با مضمون ماه مبارک رمضان سفارش دادند که توسط شبکه تلویزیونی کابلی اکران شد. قرارداد اکران این آگهی با کمپانی بزرگ کام کست بسته شد و آگهی مزبور از استاندارد متعارف در اکثر آگهیها یعنی مدت زمان 30 ثانیه پیروی کرده هست.
سفارشدهندگان این آگهی بر آن بودند تا زیباییهاي این ماه پربرکت را در معرض دید عموم مردم کشور آمریکا قرار داده و بر ارزشهاي انسانی آموزههاي اسلام تاکید ورزند. در این آگهی از یک خانواده سیاهپوست آمریکایی بهعنوان شخصیتهاي بازیگر بهره گیری شده تا بر گوناگونی و تنوع نژادی مسلمانان تاکید بیشتری صورت گیرد.
در سال 2015 این آگهی در منطقه میشیگان اکران شد و امسال این امید هست که اکثر مناطق کشور آمریکا از طریق شبکه کابلی آنرا دریافت كنند. مخارج لازم برای تهیه این آگهی نیز از راه جمعآوری کمکهاي داوطلبانه نیکوکاران مهیا شده هست.
کالیفرنیا
مسلمانان جنوب کالیفرنیا هر سال با فرارسیدن ماه مبارک رمضان برنامههاي گوناگونی را در راستای این ماه پربرکت تدارک میبینند. امسال پیش از ماه مبارک، مسابقهاي برای کودکان جهت حفظ بخشهایي از قرآن کریم ترتیب داده شده هست. این مسابقهها در سه گروه سنی 9-66 سال «آیات یک تا شش سوره شمس»،
13-10 سال «آیات یک تا پنج سوره الاعلی» و 18-14 سال «آیات یک تا نهم سوره الرحمن» ترتیب داده شد. نکته دیدنی این که از شرکتکنندگان خواسته میشد در کنار حفظ و قرائت سورهها به سوالهاي داوران درمورد سورههاي مزبور، مفاهیم و توضیحات جانبی وابسته به آن پاسخ دهند.
سیدنی
آکادمی ناشید «آواز» و هنرهای استرالیا در ماه مبارک رمضان برنامههاي هنری متنوعی را تدارک میبیند. یکی از این برنامهها، اجرای موسیقی کرال یا همخوانی کودکان و نوجوانان مسلمان هست که بهویژه در محیط چند فرهنگی این سرزمین با تنظیم متنهایي که تداعیکننده این ویژگی متنوع فرهنگی بوده
رنگ و بویی خاص به این مراسم میبخشد. برای مثال در بخشی از سرودهای انها این جملهها به گوش میرسد: «تو برادر منی و من خواهر تو. ما همگی اعضای یک خانواده بزرگ هستیم …». برنامه فرهنگی دیگری در مرکز اوریون اجرا می شود که در جریان آن کارهای دستی، کتاب، زیورآلات و محصولات بومی کشورهای اسلامی در معرض نمایش و فروش گذاشته میشوند.
این نمایشگاه یا بهعبارتی بازارچه هنری و فرهنگی، فرصتی مناسب برای شرکت اهالی شهر اعم از مسلمان و غیرمسلمان و رابطه مثبت فرهنگی اکثر بین آن ها می شود. در جریان این رخدادها مسابقات حفظ و قرائت قرآن کریم شور و هیجانی خاص در بین جوانان و نوجوانان مسلمان شهر ایجاد کرده و اساسهاي رقابتی سازنده
و خوب برایشان مهیا میکند. هنگام مغرب نیز اقامه نماز جماعت و پس از آن صرف افطار از سوی روزهداران و سایر شرکتکنندگان، زینتبخش این جمع معنوی در سرزمینی دور از مهد اسلام هست.
در حاشیه مثلث
کمی آنطرفتر از مثلثی شوم و اسرارآمیز جزیرهاي کوچک و جذاب در آرامشی ابدی با ساکنینی اندک بر سایه گذر ابرها و ضربههاي امواج نظارهگر ایستاده هست. این جا جزیره برمودا هست، با سواحلی از شنهاي صورتیرنگ که در اولین نگاه، انسان را مدهوش میکند. اما همین شنهاي خوشرنگ و سبزی تمام نشدنی
سطح جزیره رازی را از دوران دور در خود نگاه داشتهاند. چند قرن پیش از این استعمارگران دست به اقدامی غیرانسانی زده و عدهاي از انسانهاي بیگناه را از سواحل غرب آفریقا به اسارتی که مستحق آن نبوده درآوردند و در این جزیره نگاه داشتند تا در پی سوداگریشان از این جا به سرزمین موعودشان برده و بهکار بگمارند.
امروز با هم در سفر به این جزیره به تعداد اندکی مسلمان که جمعیت آن ها به هزار نفر نمیرسد برمیخوریم. آن ها مسجدی را در این جزیره بنا كرده و آداب دینیشان را در آن بهجای میآورند.در ماههاي مبارک رمضان در این مکان قرآن می خوانند، نماز جماعت بهجای میآورند و افطاریشان را با هم می خورند. پزشک یاسر قاضی ما را به جایی راهنمایی می کند
که پرده از رویدادهای تلخی در قبل برداشته و گوشهاي تاریک را به ما نشان می دهد که فجایع رخ داده در آن به تاریکی همان مکان مخوف هست. این جا جایی نیست مگر سازهاي عجیب در زیر همین مکانی که امروز مسجدی روی آن ساخته شده هست. این جا زمانی زندانی برای نگاهداری بردهها بوده با سقفی کوتاه با ورودیهاي تنگ و شرایط بسیار سخت.
پزشک قاضی به سختی همراه با گروه فیلم برداری گوشههاي مخوف این مکان را به ما نشان میدهد و پرده از این جنایت برمیدارد. او میگوید که حدود 200درصد از این بردگان مسلمان بودند. همین جا شاید بتوان درد دلهاي این مسلمانان بیگناه را در این شرایط سخت بشنویم. در گوشهاي تاریک که باقی ماندهاي زنگزده از غل و زنجیر برروی زمین برجای مانده هست
دیوارهای تیره و تاریک با ما سخن می گویند: او نمیدانست که به چه گناهی از سرزمینش بدین مکان ترسناک منتقل شده هست. او به یاد داشت که در ماه مبارک رمضان پیش از طلوع خورشید با خانوادهاش سحری را دورهم بر سر سفرهاي که همسرش مهیا کرده بود صرف میکرد، ولی این جا همۀ وقت} غروب هست، تاریکی و انگار هیچوقت خورشید قرار نیست طلوع کند.
فشار جمعیت چندان در این مکان تنگ به گونهاي هست که او حتی نمی تواند به راحتی نمازی به جای آورد، اگر هم پیروز شود باید نیم خیز بوده و تازه پس از همۀ این موارد حتی نمیداند که در کدامین سو قبله را بیابد، ولی از آنجا که خداوند را در همه ي جا حاضر میبیند چارهاي نیافته تا به صورتی تصادفی به سمتی روی کرده
و نیایش خود را در بارگاه پروردگارش به جای آورد. اینها داستان غمانگیز برده مسلمانی هست که در این تنگنا به دام افتاده بود. شاید بردهدارانی که این جنایتها را در این گوشه جهان در این مکان مخوف مرتکب میشدند باور نمی کردند که روزی داستانشان برملا شود و این زندان به مکانی برای عبادت پروردگار یکتا تبدیل خواهد شد، مسجدی در حاشیه مثلثی رمزآلود!
اوکلند
بیش از 40هزار نفر از مسلمانان ساکن نیوزلند هر سال خود را پیش از فرارسیدن ماه مبارک رمضان برای گرامیداشت این ماه پربرکت آماده میکنند. سال قبل پیش از رمضان بازارچهاي محلی در منطقه مونت راسکیل برپا شد که در این بازارچه موقتی شبانه بیش از 40 غرفه به عرضه کالاهای گوناگون از انواع غذا هاي شرقی
و سرزمینهاي اسلامی گرفته تا لباس، پارچه و زیورآلات مورد بهره گیری مسلمین را ارائه میداد. یکی از اعضای این بازارچه میگوید: «جمعیت مسلمان شهر بسیار پراکنده و از هم دور افتاده بودند.آن ها از سرزمینهاي اسلامی گوناگونی از سراسر جهان در این شهر سکونت دارند و از حال همدینان خود در شهر کمتر خبر دارند،
ولی این مکان فرصتی را برای همگی فراهم آورد تا دور هم جمع شده و مجالی برای آشنایی اکثر با هم پیدا کنند.» دراین بازارچه حضور غیرمسلمانان شهر بود که رنگ ویژهاي به این مکان داد. این رخداد فرصتی را برای ساکنان شهر فراهم آورد که جمعیت دوستداشتنی و مهربان مسلمانان را از نزدیک ببینند.
روایتی از سرزمینی جنوبی
هجدهم سپتامبر هر سال در شیلی روز ملی این کشور گرامی داشته میشود. در سال 2008 میلادی این روز با ماه مبارک رمضان مصادف شد و در کلیسای اعظم شهر سانتیاگو مراسمی ملی برگزار شد. در این روز نمایندگانی از فرهنگها و ادیان گوناگون که ساکنینی در این کشور داشته در کلیسای مزبور حاضر شده و برای حاضران که از عموم مردم و مقامات دولتی تشکیل شده بودند سخن گفتند.
خانم امل نهمه به نمایندگی از جامعه مسلمانان شیلی در این مراسم گفت: مسلمانان شیلی بسیار خرسند میباشند از اینکه امسال مراسم روز ملی در ماه مبارک رمضان با ماه صلح و بخشش مصادف شده هست. او با ذکر آیاتی از قرآن کریم بر تاکید کلام الهی مبنی بر برابری انسانها فارغ از رنگ و نژاد اشاره كرد. در این مراسم رئیس جمهور وقت کشور شیلی خانم میشل باچلت نیز در کنار نمایندگان مذاهب گوناگون ساکن کشور شیلی حضور داشتند.