در آستان مطهر حیدری, کتابخانه ای بسیار قدیمی وجود دارد که تاریخ بر پایی آن به پیش از قرن چهارم هجری باز می گردد و این موضوع, آنچه که تاریخ نگاران درباره توجه داشتن عضد دوله بویهی که در سال ۳۷۲ هجری در گذشت, به این کتابخانه باستانی ذکر کرده اند را تایید می کند.

جای تعجب نیست که آرشیو های این كتابخانه شامل کتابهای گرانبها و کمیابی است كه در جای دیگری یافت نمی شود؛ بسیاری از آنها به صورت دست نوشته های قدیمی از شخصیتهای برجسته جهان اسلام می باشد.

در میان این كتابها قرآن هایی دیده می شوند كه به دست خط مشهورترین خطاطان طلا کاری شده اند؛ این قرآن ها که با خط های مختلفی چون کوفی و اندلسی و یمانی نوشته شده اند، هدیه های پادشاهان و وزیران شیعه به این كتابخانه بوده اند.

در اواسط قرن هشتم هجری و در سال ۷۵۵ هجری آتشی کتابخانه را فراگرفت و بسیاری از این کتابها و گنجینه ها و چیزهای گرانبهای دیگر در این آتش سوختند از جمله آنها کتابی با سه مجلد به خط امام علی (علیه السلام) و بسیاری از دست نوشته های کمیاب دیگر حرم مطهر.

اما سید صدر الدین بن شرف الدین بن محمود ابن الحسن ابن خلیفه مکی که به نام آوی شناخته می شد با کمک گرفتن از فخر المحققین محمد ابن الحسن حلی ( متوفی ۷۷۱ هجری) به باز سازی کتابخانه امام همت گماشت و غنای علمی را به این کتابخانه باز گرداند تا اینکه کتابهای آن بالغ بر دهها هزار عنوان گشت و در آن زمان به نام خزانه علوی شناخته شد.

مسئولیت اداره کردن این کتابخانه بر عهده تعدادی از علماء و پژوهشگران بوده است كه از جمله آنان می توان به یحیی ابن علیار, یکی از سخنوران معروف قرن هفتم هجری، محمد ابن احمد ابن شهریار معروف به الخازن، علی ابن ابراهیم غطاوی از علماء قرن دهم هجری، محمد حسین کتابدار یکی از دانشمند زادگان و از علماء قرن یازدهم، عبد الرزاق کتابدار آستان حیدری از نویسندگان قرن دوازدهم هجری،علی ابن شیخ جعفر خضر کتابدار در قرن سیزدهم هجری و غیره اشاره كرد.

نكته ای كه در مورد این كتابخانه می توان ذكر كرد این است كه حتی در دورانی كه رونق چندانی نداشت، این کتابخانه مرکز توجه پژوهشگران و محققان باقی ماند.

بعضی از پژوهشگران می گویند که در كتابخانه نجف در حدود سال ۱۹۲۰ دهها هزار کتاب وجود داشته كه از جمله آنها تعداد فراوانی از نسخه های باستانی گرانبها از قرآن کریم, و بعضی از کتابهای دعا می باشد.

علاوه بر آن نسل بعدی پژوهشگران ذکر می کنند که قدیمی ترین قرآن موجود در كتابخانه که با خط کوفی نوشته شده به قرن اول هجری باز می گردد و بعضی اعتقاد دارند که این قرآن به خط امام علی (علیه السلام) می باشد و این اعتقاد با وجود جمله ای که در صفحه آخر نوشته شده که " علی ابن ابی طالب آن را نوشت" تایید می شود همچنین این نظریه بیشتر تایید شد در هنگامی که بعضی از کارشناسان به نجف اشرف آمدند و این قرآن دست نوشته را دیدند و بعد از بحث و پژوهش این را تایید کردند که این قرآن دست نوشته، در زمان خلفاء راشدین نوشته شده است.

در كتابخانه همچنین قرآنی که صفحه های اول آن از بین رفته و قرآنی دیگری که با خط کوفی قدیم بر روی پوست که به امام حسن ابن علی (علیه السلام) نسبت داده می شود, وجود دارد.

همچنین قرآن های دست نوشته دیگری نیز وجود دارد که به ائمه اهل البیت (علیهم السلام) نسبت داده می شود علاوه بر تعداد زیاد دیگری از دست نوشته ها که توسط نویسندگانشان به كتابخانه حرم امام علی(علیه السلام) اهدا شده اند.

شیخ جعفر محبوبه که در سال ۱۳۷۷ هجری در گذشت, درباره آنچه در این کتابخانه دیده است, می گوید: امروزه در این کتابخانه بعضی از کتابهای گرانبها درباره هنر نیز وجود دارد از جمله آنها کتاب (المسائل الشیرازیه) نوشته ابی علی الحسن ابن عبد الغفار الفارسی النحوی است و کتاب الحسن ابن احمد الفارسی (۳۶۳ هجری) و کتاب ( شرح الدریدیه ) نوشته ابن خالویه و بسیاری دیگر از کتابها را یافتم.

همچنین سید عبد اللطیف الشوشتری پژوهشگر و کارشناس نسخ خطی که بسیاری از آنها را در کتابخانه های زمانش در چندین کشور دیده بود به اهمیت این کتابخانه اشاره کرده است. وی در کتابش (تحفه العالم) به یاد می آورد که هنگامی در حدود سال ۱۲۰۰ هجری به نجف اشرف آمده بود با برجستگان و مراجع این شهر دیدار و ملاقات کرد, مانند سید مهدی بحر العلوم, و شیخ الکبیر نویسنده کتاب (کشف الغطاء) و ملا محمود ابن ملا صالح کلیدار .

شوشتری می گوید: کتابهای امیرمؤمنان که درباره علوم و دانشهای مختلفی بود را دیدم و همانند آنها را حتی در كتابخانه های بزرگ نیز نیافته بودم.


ادامه دارد....


//نمادهای فرهنگی نجف اشرف(بخش۱)//

//نمادهای فرهنگی نجف اشرف(بخش۲)//