تاریخ انتشار۲۲ ارديبهشت ۱۴۰۰ ساعت ۱۹:۲۹
کد مطلب : 503523

یاداشت| زكات فطريه (سرفطره)

نویسنده: دکتر رحمن غریبی
دين مبارك اسلام براي هر چيزي زكاتي قرار داده تا به وسيله آن بتواند رشد و نمو را در آن ايجاد نمايد...
یاداشت| زكات فطريه (سرفطره)
حوزه استان های خبرگزاری تقریب:
ماموستا دکتر رحمن غریبی، محقق، پژوهشگر و معاون فرهنگی هنری مساجد کردستان در یادداشتی با عنوان زكات فطريه (سرفطره) نوشت: دين مبارك اسلام براي هر چيزي زكاتي قرار داده تا به وسيله آن بتواند رشد و نمو را در آن ايجاد نمايد، همانند درختي كه اگر هرس نشود براي سال بعد پربار و مثمر نمي‌شود، براساس آيات و روايات اسلامي براي هر چيزي زكاتي است از نوع خود، چرا كه بايد اين هرس كردن از سنخ موجود باشد و اين همان بازپس‌خواهي است كه خداوند به اندازه و قدر هر چيزي و هركس از روي طلب جواب و استعلام مي‌نمايد و بر وي تكليف مي‌باشد، مانند زكات علم كه همانا نشر آن است، زكات سلامتي فطريه و... آري، فطريه كه يكي از زكاتهاي واجب بر هر فرد مسلمان با واجد شرايط و ويژگيهاي خاص خود مي‌باشد كه در چند سطر جهت اداي هر چه بهتر اين حكم‌الهي خواهد آمد.
 
معناي لغوي و اصطلاحي زكات فطريه:
 
زكات فطريه از دو كلمه زكات و فطريه تشكيل شده است كه نسبت به هم مضاف مي‌باشند كه ذيلاً به تعاريف لغوي و اصطلاحي آنها مي‌پردازيم.
زكات در لغت به معني رشد و نموي كه از بركت الهي حاصل مي‌شود  و فطريه، صفت نسبي و مؤنث فطر بود كه از فطر به معناي باز شدن و شكافنده در طول مي‌باشد و احتمالاً چون در قديم قرن را يك دوره (سيكل) از رمضان به حساب مي‌آورده‌اند و آن معادل 36 سال بوده است، فطر را كه شكافنده و شكننده روزه بوده است و بين ماههاي رمضان و شوال شكاف ايجاد كرده است، آن را فطر گفته‌اند و نيز بعضي‌ها آن را منصوب به ذات و طبيعت انسان نموده‌اند و نيز چون در شب عيد فطر بايد ادا شود آن را فطريه گويند.
اما زكات فطر در اصطلاح به معني اداي واجبي كه طي حكمي شرعي و تشريفات خاص خود و مبني بر دادن زكات نفوس (سر) بر انسان.

دليل مشروعيت زكات:
 
زكات به موجب كتاب (قرآن)، سنت (روايات و احاديث) و اجماع، واجب شده و از واجبات دين اسلام و منكر وجوب آن كافر است. زكات فطريه در سال دوم هجري و قبل از زكات واجب شد.
 
زمان اداي زكات فطريه:
 
اصولاً فلسفه دادن زكات فطريه، بي‌نياز نمودن فقرا از قوت روز عيد فطر مي‌باشد، چرا كه ايشان ديگر از رفتن به اين در و آن در بي‌نياز شده و همپاي ساير مسلمانان به چشن و سرور بپردازند، لذا اگر قبل از نماز جشن (عيد) تأديه شود مقبول خواهد بود و آن كس كه بعد از نماز عيد پرداخت نمايد مثل ديگر صدقات خواهد بود حتي حرام بوده و بايد قضا گردد.
در اكثر احكامات شرعي در فقه شافعي (رض) يكي از شروط اداي آن حكم رسيدن به زمان لازم مي‌باشد، مانند نماز كه وقت آن بايد برود، روزه بايد به ماه صوم (رمضان) برسد و... اما يكي از استثنائات در اداي زكات فطريه مي‌باشد كه مي‌توان از اولين غروب روز اول ماه رمضان تا غروب روز آخر ادا شود، و اين اصلح است، چرا كه در شناسايي مستحقين زمان كافي بوده و دچار شك و شبه نمي‌شويم و به دست صاحب اصلي خود مي‌رسد.
 
مقدار زكات فطريه:
 
 براساس كليه روايات وارد شده از صحابه گرامي(رضی) زكات فطر براي يك نفر چه مرد، چه زن، چه بچه و ... يكسان بوده و معادل يك صاع كامل مي‌باشد و آن هم 3 و یک سوم 69 درهم يا 5 و یک سوم رطل بغدادي (عراقي) يا چهار مد مي‌باشد. اما به وزن وكيل ومعيار امروزي معادل دو كيلو و پنجاه و پنج مثقال و سه درهم مثقال معادل 275/2 گرم كه با درنظر گرفتن ضريب اطمينان‌هاي مربوطه (s.f) دو كيلو و نيم امروزي مي‌باشد.
 
نوع زكات فطريه:

زكات فطريه از قو‌تهايي پرداخت مي‌گردد كه زكات یک دهم  يا یک بیستم  در آن واجب است و معمول است كه از قوت شهرش باشد لذا چون قوت غالب اين منطقه (كردستان) گندم مي‌باشد، براساس گندم محاسبه و اداء مي‌گردد.

توجه:
1. وجه ضعيفي گفته است كه از قوتي كه خود مي‌خورد بدهد.
2. وجه ديگري گفته است هر قوتي كه در اختيار دارد و يا اختيار نمايد، يا حتي مانند اَقِط نيز درست است (پنيري است از شير مي‌سازند و خشك مي‌نمايند.
3. قوت بهتر به عوض قوت پايين‌تر درست است، عكس آن درست نيست، چرا كه رتبه بالاتر و بهتر به نفع فقراء است.
4. درست نيست زكات فطريه يك نفر از دو جنس باشد، و اگر چند قوت در يك شهر بود و هيچكدام در آن غالب نبودند، مخير است هر كدام را بدهد درست است و افضل آن است كه بهترين را بدهد.
5. اگر بنده‌اش در شهر ديگر باشد، بهتر است كه قوت شهري كه بنده‌اش در آن مي‌باشد معتبر است.
 
مبلغ نقدي زكات فطريه:
 
1. براساس ابلاغ اداره غله استان كردستان مبني بر خريد گندم بدون افت و عيب مبلغ 50/000 ريال معادل پنج هزار تومان براي هر كيلوگرم اعلام شده است. حال براساس مقدار آن كه معادل دو كيلو و دويست و هفتاد و پنج گرم مي‌باشد مبلغ كل زكات فطريه 1(يك) سال جهت اداء 11/375 تومان مي‌باشد، اما با در نظر گرفتن عواملي همچون مرغوبت نوع گندم، مقدار غش در گندم، حمل و نقل احتمالي، نداشتن مقياسهاي وزني معتبر، در نظر گرفتن افضليت مقدار زياد قوت و ... براي هر نفر در مجموع و با درنظر گرفتن ضريبهاي اطمينان لازمه (s.f) مبلغ یکصدوپنجاه هزار ريال معادل15  هزار تومان مي‌باشد (والله اعلم).
2. و چه ديگر محاسبه مبلغ زكات فطريه اينست كه با در نظر گرفتن خرج و مخارج سالانه و يا ماهانه (ارجح) و تقسيم نمودن آن به تعداد ماههاي سال و روزها و نيز تعداد نفوس خانوار مقداري كه بدست مي‌آيد مي‌تواند زكات فطريه باشد. اما در هر صورت نبايد از مقدار رديف يك كمتر باشد.
 
زكات فطريه بر چه كساني واجب است:
 
علاوه بر سه شرط اصلي اسلام، غروب آفتاب آخر روز ماه رمضان و دارایي بيشتر از قوت خود و عيالش باشد در آن روز، شرايط ديگري نيز هست كه ذيلاً و مختصراً به آنها اشاره مي‌شود.
1. بر هر كس كه اول شب عيد را درك كرده باشد (نوزاد تازه متولد شده)
2. بر هركس كه تا شب  عيد زنده بماند و سپس فوت نمايد (ما قبل شب عيد را درك كرده باشد)
3. بر مُكاتَب (بنده‌اي كه مالكش نامه به او دهد كه اگر از كسب خود تا وقت معين بهاي خود را ادا كند آزاد شود)
4. كسي كه نفقه اطرافياني بر او واجب است، اداي فطر آنها نيز بر وي واجب است.
5. كسي كه قسمتي از او حُر است لازم است زكات فطر آن سهم را بپردازد.
6. سيد (آقا) بايد زكات فطريه اَمَه (پرستار، كنيزه، خادمه) را ادا كند.
 
زكات فطريه بر چه كساني واجب نيست:
 
1. كسي كه پس از غروب تولد يافته است، واجب نيست.
2. بر فرد كافر واجب نيست.
3. بر فرد عيد واجب نيست.
4. بر فرد مُعَسر واجب نيست (كسي كه از قوت خود وقوت كساني كه نفقه‌‌شان در شب و روز عيد بر او واجب است، هيچ اضافه نداشت معسر است)
5. بر فردي كه عيد، خويشاوندان و زن كافر وي هر چند نفقشه‌ ايشان بر وي واجب است، زكات فطريه واجب نيست.
 
زكات فطريه به چه كساني تعلق مي‌گيرد:
 
زكات فطريه همانند زكات بايد به هشت صنفي كه در قرآن وارد شده است صرف شود:
1. فقير: آن است كه كسب و مال نداشته باشد.
2. مسكين: آن است كه مال و كسب دارد ولي كافي نيست.
3. عامل: آن است كه از طرف خليفه براي جمع زكاتها تعين شده باشد. داوطلب و بدون حقوق (بر وجهي تعلق نمي‌گيرد).
4. مؤلفه القلوب: كسي كه مسلمان شده است ولي ضعيف‌الايمان است. (بر وجهي تعلق نمي‌گيرد)
5. رقاب: بنده‌هايي هستند كه آقاي آنان تعهد كرده است كه در مقابل يك مقدار معلوم آنان را آزاد كند.
6. غارم: مقروضيكه نتواند وام خود را پرداخت كند.
7. في‌سبيل‌الله: جهاد كنندگان داوطلب كه از طرف دولت حقوقي نداشته باشند.
8. ابن السبيل: مسافري كه براي غرض ديني، مسافرت كرده باشد يا حداقل مسافرت او براي مصعيت نبوده باشد و از مملكت زكات دهنده عبور كند و مستحق باشد. هرگاه چند صنف از آنان وجود نداشته باشند بايد براي بقيه صرف شود. و اگر اصلاً از آنان كسي نباشد زكات را بايد نگهداري كرد تا موقعيكه همه آنان يا قسمتي از آنان پيدا مي‌شوند. بايد حداقل از هر صف سه نفر از اصناف بالا از زكات بهره‌مند شوند مگر عامل كه اگر يك نفر هم باشد، رواست بشرطيكه يك عامل بتواند زكات محل نامبرده را جمع‌آوري كند.
 
پرداخت و دادن زكات فطريه بر چه كساني روانيست:
 
پرداخت زكات فطريه به پنج صنف زير روا نيست.
1. ثروتمند (به مال يا به كسب)
2. برده (كسي كه خرج وي بر آقاست)
3. بني هاشم و بني عبدالمطلب (چه خمس به آنان داده شود و يا داده نشود)
4. كافر
5. اشخاصي‌ كه نفقه‌شان بر زكات دهنده باشد به اسم فقرا و مساكين پرداخت زكات به آنان روا نيست ولي به اسم جهاد كنندگان و غير روا است.
 
نکته1:
متاسفانه در چند سال اخیردر موسم ماه رمضان وادای زکات فطریه برای اداکنندگان (پرداخت کنندگان) زکات فطریه چند طبقه فقیر، غنی، بسیار غنی ویا همچنین صیغه هایی مشابهی را در جامعه مطرح نموده اند که این مهم کار ناثوابی محسوب می شود که به دلایل زیر با مبانی واصول پرداخت زکات فطریه علاوه بر اینکه منافات دارد باعث بدعت شده که قابل تامل می باشد:
1-ایجاد تضادطبقاتی درجامعه، همانطوریکه می دانیم ودر بالا نیز تقریبا به آن اشاره شد در پرداخت آن هیچ فرقی وتمایزی بین پرداخت کننده (واجبین در اداء) نیست ،لذا این امر باعث ایجاد طبقات مختلف اجتماعی ازجمله غنی فقیر ،دارا،ندار و...درجامعه شده که خود دلیل به وجود آمدن خودستایی،تکبر،فخر فروشی بردیگران و... درجامعه می شودوبه قول الله تعالی درسوره مبارکه حجرات، فقط تقوی می تواند باعث اکرمیت وگرامی بودن انسانها در نزد خداوند شود.(ان اکرمکم عندالله اتقاکم)(آیه مبارکه 13)
2-اگر فردی دارایی،توانایی مالی بالا،غنی و...باشدمی تواند شقه های دیگر خیرات که در اسلام به آنها اشاره شده است از جمله احسان،صدقات،نیکوکاری،ساخت خانه عالم،ساخت مدرسه، ساخت مساجد،برگزاری امورات اجتماعی،فرهنگی وجاری ازجمله تهیه جهیزیه نوعروسان،وسایل کمک آموزشی برای دانش آموزان محروم، ملزومات پزشکی ،ساخت خوابگاه های دانشجویی ودانش آموزی،مسایل ومستحدثات عمرانی مانند ساخت پل،جاده،ایجاد بسترهای مخابراتی برای مناطق کم برخوردارو..که حقیقتا نیاز اولیه وابتدایی منطقه می باشد هزینه نماید.
درست است که الاعمال بالنیات در دادن خیرات وصدقه وخیرات کار مار را سهل وساده می کند ،اما این امر باعث تداخل وایجاد خلط مبحث، مشابغه وسفسطه درامور دینی به ویژه فقهی می شود وبعضا عامل ایجاد طبقات در دهندگان زکات می شودودر درازای زمان باعث کج روی وبدعت می گردد .چراکه به قول الله تعالی درسوره فاطرکه می فرمایند:یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله والله هو الغنی الحمید(آیه مبارکه 15)
3-زکات فطریه از امورات مستحدثه در اسلام نیست،تا بتوانیم در ادای آن بدعت ونوآوری ایجاد نماییم وبگوییم که این مهم از پویایی ودینامیک بودن فقه است،چراکه مبانی،ارکان و...آن به صورت صریح بیان شده است.
 
نکته2:
قوت غالب در ادای زکات فطریه معمولا مقدار خوراک عامه مردم همان منطقه است که فرد مستحق به پرداخت زکات فطریه که در آن محل ومنطقه زندگی می کند می باشد،که در منطقه کردستانات قوت غالب گندم می باشد ،که متاسفانه در چند سال اخیر به سایر قوت ها وخوراکیها حمل وشیفت شده ] این یک عملناشایست وناثواب بوده که از جمله آنها تناول ومصرف برنج،مرغ و...می باشد،این عمل خود باعث بوجود آمدن عوامل بیان شده در نکته یک که در بالا به آنها اشاره شده ،می شود.
 
درقوت غالب باید :
اولا-قوت غالب منطقه را درنظر گرفت وقابل مقایسه با جاهای دیگر نیست .
ثانیا-قوت غالب سال را در نظر گرفت نه ایام خاصی از جمله تناول ومصرف در ماه رمضان و...
ثالثا-قوت غالب را باید برای همیشه باتوجه به تناول آن در مناطق در نظر گرفت ،اگر قوت غالب مردم که گندم می باشد همان گندم در نظر گرفته اندویا مثلا برای مناطق شمال ایران برنج،برای مناطق جنوب خرما ویا ماهی وبرای مناطق شمالی کره زمین مثلا قطب شمال برای اسکیموها (ساکنان قطب شمال)گوشت می باشد.
البته اکثر علما وفقها قوت غالب ساکنین کشور ایران را باتوجه به  مصرف یومیه آن در سبدمصرفی خانواده ها همان گندم را در نظر گرفته اند.
رابعا-قوت غالب ،مصرف روزانه ویومیه از نظر کمی برای منطقه است، مثلا در منطقه کردستانات از سه وعده غذایی که روزانه تناول ومصرف می شود،مصرف نان می باشد که ماده اولیه آن گندم است ،بنابراین در اولویت قوت ها می باشد.(والله اعلم)

انتهای پیام/
https://taghribnews.com/vdcf0mdtmw6dxta.igiw.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی