از «فاقه‌شکنی» تا «سبیل»؛ نگاهی به عزاداری غیر مسلمانان هند برای امام حسین(ع)+ عکس
در کنار شیعیان هند، دیگر ادیان و مذاهب نیز به عزاداری در ایام ماه محرم می‌پردازند. در این ایام، در کنار برپایی مراسم عزداری سالار و سروران شهیدان در حسینیه‌ها، مراسم‌های دیگری نیز برگزار می‌شود که مختص مردم هندوستان است.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، گروه بین‌المللی هند ایران همزمان با آغاز ماه محرم نشست بررسی عزاداری در هند را با حضور شاعران فارسی‌زبان از کشورهای ایران، هندوستان، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و ... برگزار کرد.
مهدی باقرخان، شاعر هندوستانی، در این مراسم با اشاره به عزاداری مردم هندوستان در روز عاشورا گفت: هندوستان یکی از متنوع‌ترین فرهنگ‌های دنیا را دارد. تنوع فرهنگی و آداب و رسوم هندوستان یکی از مهمترین جاذبه‌های این کشور است. یکی از مناسبت‌های دینی و فرهنگی مسلمانان به‌ویژه شیعیان، محرم و عاشوراست که مردم این کشور برای آن توجه ویژه‌ای نشان می‌دهند و با نظافت حسینیه‌ها به منظور برگزاری آیین بزرگداشت یاد سالار شهیدان و شهدای کربلا، از چند روز قبل از آغاز ماه محرم با شور و هیجان خاصی به استقبال این ایام و مناسبت‌های آن می‌روند. مردم در ایام مختلف سال، به ویژه در دهه محرم، با علاقه وصف‌ناشدنی برنامه‌های مختلفی را ویژه این ایام برگزار می‌کنند.
وی با بیان اینکه مردم برای ماه‌های محرم و صفر احترام خاصی قائل‌اند، به تغییر سبک زندگی مردم در این روزها اشاره و اضافه کرد: آنها برای تکریم و بزرگداشت این روزها و همچنین به منظور نشان دادن علاقه خود به خاندان رسول اکرم(ص)، همزمان با برپایی مراسم سوگواری برای سیدالشهدا(ع)، برخی از نکات را نیز در زندگی خود رعایت می‌کنند. به عنوان نمونه، تلاش دارند تا حتی‌المقدور مراسم شادی مانند جشن ازدواج و ... را در ماه‌های محرم و صفر برگزار نکنند یا لباس نو نخرند و حتی از برگزاری مراسمی مانند جشن تولد نیز خودداری می‌کنند.
این شاعر هندوستانی یادآور شد: زنان در این ایام از پوشیدن زینت خودداری می‌کنند. از سوی دیگر اگر کسی در این ایام تا اربعین از دنیا برود، به احترام امام حسین(ع) برای او مراسم چهلم برگزار نمی‌کنند و آن را به بعد از ماه صفر موکول می‌کنند.
وی با بیان اینکه کشور پهناور هند با بیش از یک میلیارد و 200 میلیون نفر جمعیت از تنوع قومی و فرهنگی بسیار گسترده‌ای برخوردار است و اقوام و مذاهب گوناگون در کنار هم، همزیستی مسالمت‌آمیزی دارند، گفت: به همین دلیل عاشورا یک تعطیلی رسمی در هند است و غیرمسلمانان و نیز اهل تسنن در کنار شیعیان در روز عاشورا در «امام باره‌ها» که همان حسینیه‌ها هستند، به عزاداری می‌پردازند. مراسم عاشورا تأثیر شگرفی بر مسلمانان اهل تسنن و فرهنگ و آداب آنها گذاشته است، به طوری که در ایام عزاداری، آنان نیز در امام باره‌ها شرکت می‌کنند و از جان و دل بر عزای سید مظلومان، اشک می‌ریزند؛ به همین دلیل پیوندهای اجتماعی فوق‌العاده‌ای میان برادران اهل سنت و شیعی مشاهده می‌شود.
همچنین در بین اهل تسنن نیز مراسمی شبیه روضه امام حسین(ع) وجود دارد که به آن «تعزیه و یا تعزیه‌داری» می‌گویند.
به گفته این شاعر؛ در تعداد چشمگیری از مناطق هند، هندوها و غیرمسلمانان با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی‌ها و مجالس عزا با مسلمانان، همراهی می‌کنند. عزاداری هندوها در ایّام محرّم، صرفاً مخصوص به شمال هند نیست، بلکه در نقاط متعدد این کشور در ایّام عاشورا به عزاداری می‌پردازند.
در هندوستان روضه‌‌خوان‌ها ومرثیه‌سراهای زیادی وجود دارند که مسلمان نیستند و پای‌بند مذهب دیگری هستند اما اگر در باب عاشورا از آنها سوال کنید نه تنها امام حسین(ع) را تحسین می‌کنند، بلکه شرکت در روضه‌خوانی و مراسم عزادری امام حسین(ع) را افتخار خود می‌دانند. در بعضی از شهرها برهمن‌ها نیز در ایام محرم و روز اربعین در مجالس عزا شرکت می‌کنند. از گذشته تا امروز نیز بسیاری از مهارجه‌های هند نیز در مراسم تعزیه شرکت می‌کنند. برگزاری این مراسم‌ها در کنار توزیع انواع نذری مرسوم است که به آن «سبیل» می‌گویند. توزیع شیر نذری نیز در روز نهم محرم به یاد حضرت علی اصغر(ع) مرسوم است.
وی به دیگر رسوم عزاداری ایام محرم در هند اشاره کرد و ادامه داد: «فاقه‌شکنی» از دیگر مراسم‌های ویژه این ایام است که نوعی نذری است که در آن مقداری نان و قیمه و یا غذایی شبیه عدس پلو و یا آش در میان عزداران و نیازمندان توزیع می‌کنند.
این شاعر در ادامه تازه‌ترین سروده خود را به شهدای دشت کربلا تقدیم کرد:
چیزی به جز دعا، دم مرگم، لبم نداشت
احساس رنج و غصه و درد و الم نداشت
هر کس که بود سینه او غرق کینه بود
من همچنان به غیر محبّت دلم نداشت
من همچنان کریم و عطا بخش و مهربان
او همچنان، لیاقت لطف و کرم نداشت
در رنج و غم، گذشت حیاتم و بعد مرگ
جسمم دریغ، قبر و حریم و حرم نداشت
آن مشک نا امید، چو افتاد بر زمین
قلبش پراز الم شد و دستش علم نداشت
آمد به سوی خیمه به دندان گرفته مشک
آمد به سوی خیمه ولی دست هم نداشت
اخلاق آهن، از دیگر شاعران هند، نیز در ادامه سخنان خود را با بیتی از بیدل آغاز کرد و گفت: « به هر کجا رگ ابری نشان دهند/ در ماتم حسین و حسن گریه می‌کند»؛ در هند مرثیه‌سرایی از قدیم رواج داشته است. در زمان صفویه بسیاری از شاعران از ایران به هند مهاجرت کردند، به همین دلیل توجه به مرثیه‌سرایی در این زمان بیشتر شد، پس از آن در بسیاری از مناطق مختلف و مراکز گوناگون شاعرانی را می‌بینیم که به این قضیه توجه کرده‌اند.
وی ادامه داد: مردم در سراسر هند در گوشه و کنار در ایام شهادت امام حسین(ع) تمام اهل بیت(ع) را یاد می‌کنند، روزه می‌گیرند، عبادت می‌کنند و قربانی می‌دهند و تصمیم می‌گیرند که از آن بزرگان پیروی کنند.
علی امام، دیگر شاعر هندوستانی بود که در ادامه این میزگرد مجازی به موضوع عزاداری زنان هند در ایام محرم پرداخت و گفت: عزاداری در سوگ امام حسین(ع) در کشور هندوستان پیشینه‌ای بیش از پنج قرن دارد. در ایام محرم زنان و مردان شیعه هندوستان سیاه‌پوش می‌شوند و برای سوگواری در امام باره‌ها (حسینیه‌ها) گردهم می‌آیند. زنان هند، یک روز قبل از محرم، مراسم عزاداری خود را آغاز می‌کنند.
این عزاداری بیش از دو ماه به طول می‌انجامد و تا هشتم ربیع الاول ادامه می‌یابد. زنان تا غروب روز شهادت امام حسن عسکری (علیه السلام) به عزاداری خود ادامه می‌دهند. پس از آن لباس‌های عزای خود را درمی‌آورند و لباس‌های مخصوص جشن و سرور را می‌پوشند.
وی ادامه داد: این زنان، در ایام سوگواری سالار شهیدان، بیش از دو ماه، از پوشیدن لباس‌هایی که نشانه زینت و شادمانی در خود دارند و یا به رنگ‌های سرخ، صورتی و زرد هستند، اجتناب می‌ورزند و به جای آن از لباس‌هایی به رنگ مشکی، سبز، آبی، سرمه‌ای و قهوه‌ای استفاده می‌کنند و همچنین به هنگام شروع ایام سوگواری محرم، زنان هندی زیور آلات و جواهرات خود را درمی‌آورند.
علی امام به آیین‌های عزداری اشاره و اضافه کرد: مراسم مجلس عزاداری زنانه که در حسینیه‌های زنان یا منازل اجرا می‌شود به این شکل است که ابتدا رسمی با نام "سلام" توسط یک خانم اجرا می‌شود. پس از اجرای سلام، برنامه "مرثیه" اجرا می‌شود، که با همخوانی حدود 4 تا 5 خانم، به انجام می‌رسد. پس از این مراسم، سخنران شروع به سخنرانی می‌کند و پیرامون مباحثی همچون فضائل حضرت رسول اکرم و اهل بیت اطهار (علیه السلام) و موضوعات عقیدتی و اخلاقی ایراد سخن می‌کند. زنان در هر روز از دهه محرم برای شخص خاصی از شهدایی کربلا عزاداری می‌کنند و هر روز از صبح تا شب به عزاداری برای همان شهید می‌پردازند؛ گرچه ممکن است روضه‌های دیگر هم خوانده شود اما محور روضه شهید مورد نظر است.
به گفته وی؛ رسم بر این است که معمولاً شب اول، برای قصد سفر کردن امام حسین (علیه السلام) و روضه خوانی برای دختر امام(ع) اختصاص دارد. روز دوم به جهت ورود امام(ع) به سرزمین کربلا عزاردای می‌کنند؛ در روز سوم حضرت مسلم(ع) محور روضه آنهاست؛ در روز چهارم موضوع عزاداری پسران حضرت زینب(س) و در روز پنجم نیز حبیب بن مظاهر و دیگر اصحاب موضوع مراسم است. روضه حضرت علی‌اکبر(ع)، روضه حضرت قاسم(ع)، روضه حضرت عباس(ع)، روضه حضرت علی‌اصغر(ع) و شهادت امام حسین(ع) موضوع مراسم روزهای ششم تا دهم محرم است.
علی امام یادآور شد: زنان هند تا عصر روز عاشورا چیزی نمی‌خورند؛ چون عزادار هستند. آنها روز عاشورا لب به هیچ چیز نمی‌زنند و عصر با غذایی ساده به اصطلاح «فاقه شکنی» می‌کنند. علاوه بر عزاداری در ایّام محرّم و صفر، زنان هند برای حضرت فاطمه زهرا (س) و امامان دیگر و به ویژه امام علی (ع) نیز مراسم عزاداری و سوگورای برگزار می‌کنند و حتی تابوت هم می‌آورند.
