در اندونزی داستان شهادت امام حسین(ع)، که در متن مالایی به نام «امیرحسین» یاد شده است، از زمان گسترش اسلام در این کشور در قرن‌های ۱۳ تا ۱۵ میلادی شناخته شده بود و در این قرون حکایت‌نویسی آن به زبان مالایی آغاز شد.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه بین الملل خبرگزلری تقریب، شهادت غم‌انگیز امام حسین(ع) با بدن خونین، دستان مقطوع و سر جدا از بدن در جهان اسلام شناخته شده است که همواره از سوی بسیاری از مسلمانان یاد می‌شود. به مناسبت روز شهادت آن حضرت در دهم محرم در بسیاری از کشورها، چه اکثریت آن اهل تسنن و چه شیعه، آیین‌هایی برگزار می‌شود. همه این‌ها نشان می‌دهد که حادثه کربلا معنای ویژه‌ای برای مسلمانان دارد.
در اندونزی داستان شهادت امام حسین(ع) که در متن مالایی به نام «امیرحسین» یاد شده است، از زمان گسترش اسلام در اندونزی در قرن‌های ۱۳ تا ۱۵ میلادی شناخته شده بود و در این قرون حکایت‌نویسی آن به زبان مالایی آغاز شد.
معروف‌ترین نسخه‌ها به عنوان منابع نسخه‌نویسی سایر آثار پس از این دوره دو نسخه «حکایت محمدعلی حنفیه» و «حکایت حضرت حسین» بوده است که اولی در قرن ۱۴ یا ۱۵ میلادی براساس منبع فارسی و دومی در حدود قرن ۱۷ میلادی در «آچه» نوشته شد.
بنا به اعلام رایزنی فرهنگی ایران در اندونزی، در این حکایت‌ها اهمیت مراسم دهم محرم و نیز نحوه اجرای آن توضیح داده شده است. اما در واقعیت خارجی دو اشکال مختلف از اجرای آن وجود داشته است. شکل اول عبارت است از مراسم ساده‌تر و انعطاف‌پذیرتر، همان‌گونه که در آچه، جزیره جاوا، مادورا و سولاوسی جنوبی برگزار می‌شود.
روز «حسن و حسین»
در آچه دهمین روز محرم به روز «حسن و حسین» معروف بوده و در جاوا و مادورا «روز شورا یا عاشورا» نامیده شده است. یک روز قبل از ۱۰ محرم، مردم روزه مستحبی می‌گیرند. روز بعد به تهیه فرنی می‌پردازند و آن را میان همسایگان یا بستگان توزیع می‌کنند. در شب مجالسی برگزار می‌کنند که در بیشتر آن حکایت تراژدی کربلا و جنگ محمدعلی حنفیه علیه یزید را گوش می‌کنند. برگزاری روز شورا یا روز حسن و حسین به اطلاعات موجود در حکایت محمد علی حنفیه برمی‌گردد.
دومین شکل، برگزاری مراسم شبیه به مراسم ۱۰ محرم در ایران و هند است. این شکل از مراسم در شهر بِنگکولو و غرب سوماترا مشاهده می‌شود که از پایان قرن هجدهم (زمانی که بریتانیایی‌ها شهر بنگکولو را تحت کنترل خود قرار دادند و بسیاری از شیعیان را از هند همراه خود آوردند) آغاز شد.
مراسم در شهرهای بنگکولو و پادانگ پریامن با رژه تابوت(تابوک) با اشکال مختلف به عنوان نماد شهادت حسین(ع) و ازدواج آن بزرگوار با شهربانو (دختر آخرین خسرو ایرانی یزدگرد دوم که پس از اسیر شدن از سوی سربازان اسلام، مسلمان شد) برگزار می‌شود. رژه با موسیقی درام همراه می‌شود. شرایط سربازان امام حسین(ع) که شجاعانه به میدان جنگ می‌رفتند، حکایت می‌شود. ۱۰ روز قبل از مراسم، آیین خاک‌گیری یا خاک‌برداری برگزار و در آن زمان تابوت‌های مختلف تهیه می‌شود.
براساس منابع، برای اولین بار مردم مهاجر جنوب هند، ساختن «تابوک» (تابوت) را برای برگزاری مراسم محرم به مردم بومی منطقه «پیدی» در اندونزی آموزش دادند. تابوک یا همان تابوت، یک سازه چوبی است شبیه حرم امام حسین(ع) كه با اوراق رنگارنگ تزئین می‌شود و مردم این مناطق در تمام روز دهم محرم بر دوش گذاشته و در كوچه و بازار می‌چرخانند و وقت غروب روز عاشورا، در دریا می‌اندازند.
آیین برگزاری عاشورا به متن حکایت محمدعلی حنفیه، که پیش‌تر به آن اشاره شد، برمی‌گردد. تهیه فرنی قرمزرنگ در بخش آغاز حکایت توصیه می‌شود، یعنی زمانی که جبرئیل ندا داد که «در دهم محرم به خاطر شهدا در سرزمین کربلا، غذا توزیع شود». اما سفارش روزه مستحب به سخنان جبرئیل در پاسخ به سؤال از اهمیت انجام آن برمی‌گردد که گفت «عاشقان خانه رسول خدا در سال یک‌بار در ۱۰ روز محرم روزه بگیرند».
معنای روز عاشورا
معنای روز عاشورا نیز بدین شکل ارائه شده است: «روز عاشورا بدین معنی است که برای ساکنان خانه رسول خدا گریه کنید و کسانی گریه می‌کنند که در برابر فرزندان و نوه‌های رسول خدا، قلبی با اخلاص و مهربان دارند.»
این همه نشان می‌دهد که داستان شهادت امام حسین نه تنها در اندونزی از محبوبیت برخوردار است، بلکه چگونگی شهادت ایشان معنایی عمیق در دل مسلمانان این مجمع‌الجزایر دارد.
از جمله معانی مهم آن، همدردی و همبستگی با امام حسین(ع) به خاطر ایثار و مبارزه آن حضرت علیه حاکمان ظالم است و اینکه حاکمان آن دوران که معاویه و پسرش یزید نمونه بارز آن‌ها بودند، سایه‌های شیطان بر روی زمین هستند.
این سؤال مطرح است که چه جذابیتی وجود داشت تا این حکایت که در اصل و ابتدای کار در زبان مالایی ظاهر شد، استقبال گسترده‌ای را در مجمع‌الجزایر اندونزی کسب کند و برای بیش از سه قرن در نسخه‌ها و زبان‌های این مجمع‌الجزایر مانند آچه، گایو، مینانگ کاباو، پالمبنگ، جاوا، سوندا، مادورا، ساساک، بانجر، بیما، بوگیس، ماکاسار و غیره بازنویسی شود؟
علاوه بر آن، چه ارتباط و یا مناسبتی وجود داشت که داستان شهادت امام حسین(ع) جایگاه ویژه‌ای را در میان اندونزیایی‌ها در مقایسه با سایر حماسه‌های اسلامی مانند حکایت «امیر حمزه» و حکایت «اسکندر ذوالقرنین» به دست آورد؟
برای پاسخ به این سؤال باید جنبه‌های مختلف تاریخی این متن (از جمله پس‌زمینه و انگیزه تألیف آن به عنوان داستان حماسه‌ای یا حکایت جنگی) را نگاه کرد و نیز اینکه این حکایت از روی کدام متن تاریخی در ادبیات مالایی و سایر ادبیات مجمع‌الجزایر اندونزی اقتباس شده است؟
