چرخش دو عضو از گروه بی به سمت ایران؛ واقعی یا فریب؟
انگیزه و اهداف تغییر رفتار اخیر دو کشور منطقه ای یعنی امارات متحده عربی و عربستان نسبت به ایران، از سوی تحلیلگران سیاسی و رسانه ای با اما و اگرهایی همراه بوده است.
اشتراک گذاری :
دیاکو حسینی، تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری به روزنامه شرق گفت: بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی در آسمان ایران و احتیاط عاقلانه آمریکا در نشان‌دادن واکنش نظامی، همه محاسبات امارات و عربستان سعودی برهم خورد. این اتفاق نشان داد که اولا ایران برخلاف تصورات، واهمه‌ای از رویارویی با آمریکا ندارد ثانیا، آنها را به این نتیجه رساند که شاید پیش از این درباره اراده و توانایی آمریکا برای مقابله نظامی با ایران، مبالغه کرده‌اند. به همین ترتیب، جداشدن تدریجی منافع امارات و عربستان سعودی در یمن عامل دیگری است. با روشن‌شدن این واقعیت که عربستان تحت هیچ شرایطی از جمله از راه خلق یک بحران انسانی، قادر به پیروزی در یمن و سرکوب دائمی معترضان نخواهد بود، برای امارات عاقلانه‌تر است که راه خودش را از ریاض جدا کند یا حداقل به موازنه لازم در سیاست خارجی خود بازگردد. از طریق این موازنه و بازسازی روابط با ایران، امارات بهتر می‌تواند منافع بلندمدت خود را تضمین کند.
نصرت‌الله تاجیک، تحلیلگر سیاسی نیز در گفتگو با اعتماد تصریح کرد: سلسله تحولاتی که در منطقه رخ داد که اگر نخواهیم اضافه برآورد داشته باشیم، یعنی از ساقط شدن پهپاد امریکایی گرفته تا جریان نفتکش‌ها، همه آنها به نظر می‌رسد یک دلسردی از اقدامات ترامپ نسبت به ایران را به وجود آورده است. در حقیقت هم سعودی‌ها و هم اماراتی‌ها اینکه امریکا بخواهد از آنها در برابر جمهوری اسلامی محافظت کند، قدری مایوس شده‌اند و این رویکرد به وجود آمده که بهتر است خودمان مسائل‌مان را با ایران حل کنیم و به جای مواجهه امنیتی و نظامی به سمت مصالحه سیاسی حرکت کنیم. اکنون این احساس به وجود آمده که چنین فرمول‌بندی در منطقه در حال شکل گرفتن است.
علی اصغر خاجی، دستیار ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی بر مناسبات جمهوری اسلامی و کشورهای عرب حوزه خاورمیانه در گفتگو با روزنامه ایران : این دسته از کشورها از شکل نگرفتن یک جنگ نظامی میان ایران و امریکا ناراحت هستند زیرا حضور ترامپ را یک فرصت طلایی برای خود می‌دانستند اما نتوانستند از این فرصت استفاده کنند و او را به مرحله جنگ علیه ایران برسانند. به هر میزان که این کشورها از موفقیت پیگیری سیاست‌های خود ناامیدتر شوند زمینه تغییر مواضع تشنج آفرین آنها و بروز آرامش در منطقه بیشتر می‌شود... در این میان سرنگونی پهپاد امریکایی از سوی جمهوری اسلامی ایران نقطه عطفی در تحولات جاری بود؛ یعنی قبل از آن احساس می‌شد که سیاست امریکا بر این مبتنی است که اگر منافع امریکا یا متحدینش در منطقه مورد آسیب قرار گیرد، این کشور عکس‌العمل نشان می‌دهد؛ اما بعد از سرنگونی پهپاد که طرفین تا مرز درگیری پیش رفتند اما به خود درگیری نرسیدند، برخی کشورهای منطقه و متحدین عربی امریکا نگران و متوجه شدند که امکان تحقق خواسته‌های‌شان فراهم نمی‌باشد؛ بنابراین ضرورت یک بازبینی در رویکرد خود را احساس کردند.
تارنمای انتخاب در گزارشی به نقل از روزنامه واشینگتن‌پست نوشت: به نظر می‌رسد امارات متحده عربی، یکی از وفادارترین هم‌پیمانان آمریکا در خاورمیانه و از نیروهای محرک پشت رویکرد سختگیرانه دونالد ترامپ در قبال ایران، در حال گسست از واشینگتن است و این پرسش مطرح می‌شود که در صورت بروز جنگ میان ایران و آمریکا، آیا امارات متحده عربی هم‌پیمان مطمئنی برای آمریکا خواهد بود.
به نوشته این روزنامه به صورت کلی، امارات متحده عربی از هرگونه درگیری میان آمریکا و ایران به شدت هراس دارد و تلاش دارد با کم کردن اختلافات خود با ایران و فاصله گرفتن از آمریکا، از آسیب پذیری خود در هرگونه جنگ احتمالی جلوگیری کند.
تارنمای فرارو به نقل از دنیای اقتصاد از نشانه های تغییر رفتار امارات در برابر ایران نوشت: امارات‌متحده‌عربی اخیرا رویکرد متفاوتی در قبال ایران در پیش گرفته است و شاهد تحولات و نشانه‌هایی در روابط دو کشور هستیم که حداقل طی چند سال اخیر بی‌سابقه بوده است. امارات طی سال‌های گذشته همواره کشوری بوده که در کنار عربستان سعودی و در مقابل جمهوری اسلامی ایران قرار داشته است. اما تحولات روزها و هفته‌های اخیر، چهره دیگری از امارات را برای افکار عمومی و تحلیلگران منطقه آشکار ساخته و آنها را با این پرسش مواجه کرده که آیا سیاست خارجی و رفتار امارات در برابر ایران واقعا تغییر کرده یا خیر؟
بنا بر این تحلیل در خصوص دلایل تغییر موضع امارات‌متحده‌عربی در مقابل ایران می‌توان به دو تفسیر حداکثری و تفسیر حداقلی اشاره کرد. تفسیر حداکثری که خوشبینانه‌تر نیز است به تغییر موضع و نزدیکی ابوظبی به تهران اشاره دارد. در این تفسیر از روابط، کارشناسان معتقد هستند به دلایل گفته شده در برهه فعلی، امارات به سمت ایران چرخش موضع داشته است. اما یک تفسیر حداقلی نیز وجود دارد که مطابق آن، تحلیلگران این اقدامات امارات را نشانه تغییر موضع در برابر ایران نمی‌دانند بلکه آن را در راستای کاهش تنش در منطقه و تنها با هدف حفظ ثبات و امنیت این کشور تلقی می‌کنند. رویکرد ایران نسبت به کشورهای منطقه
اعتماد به نقل از نصرت‌الله تاجیک، تحلیلگر مسائل منطقه نوشت: واقعیت آن است ایران که به دلیل اینکه در منطقه‌ای توسعه نیافته حضور دارد، متاسفانه حل مشکلات ما با غرب در منطقه با ترجمه بدی ارایه می‌شود و از آن علیه خودمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کشورهای عربی این ترجمه بیان می‌شود که ایران قصد دارد با حل مشکلات خود به سمت یک هژمون شدن در منطقه پیش برود و موقعیت کشورهای عرب منطقه را با خطر مواجه کند. در ارایه این ترجمه بد به کشورهای عربی سعودی‌ها نقش بسیار زیادی داشتند.
آنها از زمان مذاکرات برجام سعی کردند از این فضا استفاده کنند و کشورهای کوچک‌تر را از ایران بترسانند و بعد از مذاکرات برجام و اجرایی شدن توافق آنها عنوان کردند ایران وارد دوره هژمونیک خود شده است و پس از حل مشکلات هسته‌ای با غرب، زمینه‌های سلطه خود را با کمک غرب بر منطقه فراهم می‌کند. ترویج این احساس کاذب و غلط بار سنگین دیپلماتیک و سیاسی برای کشور به وجود آورد... از همین‌رو دیپلماسی‌های دوجانبه با کشورهای کوچک منطقه موجب توضیح و تبیین جمهوری اسلامی ایران نسبت به مسائل منطقه و فرامنطقه‌ای و همچنین موضوعات اقتصادی خواهد شد. سفر آقای ظریف به کشور قطر و همچنین سایر کشورهای کوچک که زیر سلطه عربستان سعودی قرار دارند، می‌تواند به تبیین مواضع و تشریح دیدگاه‌های و اقدامات ما در منطقه کمک کند.
در این باره علی اصغر خاجی، دستیار ارشد وزیر امور خارجه به روزنامه ایران گفت: ما نمی‌خواهیم در گذشته بمانیم. معتقدیم حل سیاسی بحران یمن و اصلاح رویکرد امارات نسبت به ایران حتماً بر حل بقیه موضوعات منطقه‌ای تأثیر مثبت می‌گذارد. اگر امارات در پیگیری این روند جدی باشد که درگیری‌های نظامی را در یمن کاهش دهد و به سمت کمک به حل و فصل سیاسی بحران این کشور حرکت کند، ما از آن استقبال می‌کنیم.
وی در خصوص روابط با عربستان تاکد کرد باید با هم صحبت کنیم. نگرانی‌های عربستان باید از طرف ایران برطرف شود و متقابلاً نگرانی‌های ایران نیز باید توسط آنها برطرف شود...لازمه آن هم در درجه اول بازنگری سعودی‌ها در سیاست کنونی‌شان است. ما سیاست معقولی در پیش گرفتیم. اگر ایران نبود داعش عراق و سوریه را می‌گرفت، آیا ما اشتباه کردیم؟ آیا این اقدامات ایران به نفع خود عربستان هم نبود؟ این کشور نباید خود را در تقابل با ایران ببیند وگرنه ما نقش عربستان را به‌عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند منطقه قبول داریم ولی خیلی غیرواقع‌گرایانه است که عربستان سعودی به ایران بگوید نباید به تحولات عراق توجهی داشته باشد چون عراق یک کشور عربی است.
خبرآنلاین در یادداشتی می نویسد: آزاد شدن کشتی ایرانی در عربستان، اظهارات آشتی جویانه سفیر عربستان در واشنگتن، توافقات اولیه برای ازسرگیری حج عمره و همچنین برخورد دوستانه طرف عربستانی با حجاج ایرانی نشانه های تمایل عربستان برای آشتی با ایران قلمداد شده است. این تحولات، و همچنین تحولات مثبت روابط ایران و امارات در هفته های اخیر، بحث آشتی با عربستان را یکبار دیگر به بحث روز تبدیل نموده است. طرفداران این آشتی از ابعاد مثبت چنین تحولی می نویسند و مخالفان آن همچنان بر طبل دشمنی با عربستان می کوبند.
نگارنده در ادامه از در خصوص مخالفان این روابط افزود: در ایران نیروها و عواملی وجود دارد که مانع شکل گیری نگاهی واقع بینانه، عاقلانه و غیرمتعصبانه به روابط با عربستان است. برخی از این عوامل در سطح غیررسمی (جامعه) و برخی در سطح رسمی عمل می کنند. ملی گرایی افراطی عربهای عربستان را بزرگترین دشمن نژاد آریایی ایرانی بشمار می آورد. مذهب گرایی شیعی عربستان را بدترین دشمن شیعه می داند. این دو عامل در سطح اجتماع صاحب نفود و تاثیر می باشند. دو عامل دیگر، ایدئولوژی حکومت و سیاست صدور انقلاب، بیشتر در سطح حکومت عمل می کنند اما ریشه های اجتماعی نیز دارند. سفر منطقه ای ظریف
به گزارش ایسنا، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در گفتگو با شبکه الجزیره گفت: سال گذشته، آمریکا تسلیحاتی به ارزش پنجاه میلیارد دلار به منطقه فرستاد. برخی کشورهایی در منطقه‌مان نیز که حتی یک سوم جمعیت ما را ندارند، 87 میلیارد دلار را صرف خریداری تجهیزات نظامی کرده‌اند. ایران با اینکه تقریبا یک میلیون نیروی نظامی دارد سال گذشته تنها 16 میلیارد دلار را صرف تدارکات نظامی کرده است. امارات متحده عربی تنها با داشتن یک میلیون جمعیت، مبلغ 22 میلیارد دلار و عربستان نیز مبلغ 87 میلیارد دلار را صرف تدارکات نظامی کرده است.
وی در خصوص ناامنی‌های منطقه هم گفت: اگر داریم درباره تهدیدات در منطقه صحبت می‌کنیم، باید تصریح کنم که این تهدیدات تنها از سوی آمریکا و متحدانش می‌آیند که در حال تزریق تسلیحات به منطقه هستند. به این طریق بشکه باروت در شرف انفجار قرار می‌گیرد.
روزنامه شرق نیز در این باره می نویسد: محمدجواد ظریف بعد از تحریم‌شدن از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، در اولین سفرش به قطر رفت؛ سفر به کشوری که چندی پیش از سوی همسایگان عرب خود تحریم شد و فرصتی شد برای رفاقت بیشتر تهران- دوحه. حالا ظریف در چندمین سفر خود به قطر، از مناسبات سیاسی ایران و کشورهای منطقه می‌گوید و از اینکه قطر می‌تواند الگوی این رابطه باشد. این در حالی است که صحنه منازعه در یمن به شکل دیگری رخ کرده و چرخش‌هایی از سوی امارات متحده عربی مشاهده می‌شود. در همین حال، ایران همچنان به دنبال استفاده از ابزار دیپلماسی است تا مسائل منطقه‌ای را به نوعی حل و فصل کند.
به گزارش اعتماد محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در لیست تحریم‌های امریکا قرار گرفته اما دیپلماسی ایران نه تنها متوقف نشده، بلکه با سرعت بیشتری در جریان است. تهران طبق جدول مشخص و برنامه‌ریزی شده‌ای قدم برمی‌دارد... در بعد منطقه‌ای، دولت ایالات متحده امریکا به ریاست دونالد ترامپ تلاش برای شکل دادن به ائتلافی علیه ایران با بهانه قرار دادن تامین امنیت در تنگه هرمز را آغاز کرده اما همزمان دیپلماسی ایران در مسیر معکوس در حال حرکت است. تهران در این مقوله تمرکز را بر تاکید بر نقش‌آفرینی قدرت‌های منطقه‌ای و نفی حضور بازیگران خارجی قرار داده است. اقدامی که با استقبال کشورهای معقول منطقه از عراق تا قطر، از کویت تا عمان روبه‌رو شده است.
در ادامه این گزارش می خوانیم: به نظر می‌رسد که دست‌هایی از خارج از منطقه با حمایت برخی بازیگران منطقه‌ای در چندماه اخیر عمدا تلاش کرده‌اند با زیر سوال بردن امنیت و ثبات در تنگه هرمز، توجیهی برای حضور نظامی بیشتر بازیگران فرامنطقه‌ای پیرامون ایران پیدا کنند... بر همین اساس در حالی که امریکا تاکنون توانسته حمایت اسراییل و انگلیس را برای حضور در این ائتلاف جلب کند، ایران تلاش می‌کند توپ تامین امنیت منطقه خلیج‌فارس را در زمین بازیگران منطقه‌ای نگه دارد. تلاشی که البته با کارشکنی‌های بازیگران منطقه‌ای که تامین امنیت خود را برون سپاری کرده‌اند تاکنون به نتیجه ملموسی نرسیده اما توانسته فضا را به نفع ایران تا حدودی تغییر بدهد. روابط حسنه برخی کشورهای همسایه با ایران
عباس پرورده، کارشناس مسائل منطقه در گفتگو با شرق اظهار داشت: در بین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس قطر سیاست خارجی مستقلی دارد -البته نه با ذهنیت ما در مورد استقلال اما قطر باوجود ضعف‌های ژئوپلیتیکش، ساختار سیاسی و اقتصادی شبه‌مدرن‌تری دارد و حاکم این کشور نسبت به اعضای دیگر شورای همکاری خلیج‌فارس، استقلال تصمیم‌گیری بیشتری دارد. اگرچه به واسطه تحریم‌شدن از سوی عربستان و دیگر اعضا، فراز و فرودی در سال‌های اخیر تجربه کرده که با حمایت ایران و ترکیه توانست از آن بگذرد و به رابطه خوبی با ایران نیز دست پیدا کند. با این‌حال نمی‌توان انتظار داشت که به واسطه این رابطه، قطر به متحد منطقه‌ای ایران تبدیل شده باشد. به دنبال خروج آمریکا از برجام و دور جدید تحریم‌ها، دوحه نیز که تحریم را تجربه کرده، احساس نزدیکی با تهران پیدا کرده است.
با این اوصاف، این کارشناس منطقه، تأکید کرد که نباید از نظر دور داشت که آمریکا یک پایگاه نظامی بزرگ در قطر دارد و با اینکه عربستان و دیگر کشورهای همسایه آن را تحریم کردند، رویکرد متخاصمی با آنها در پیش نگرفت و نشان داد که سیاست و دیپلماسی صفر و صدی نیست. با این حال و در شرایطی که نگرانی از شعله‌کشیدن بحران در منطقه افزایش یافته کشوری مثل قطر تصمیم گرفته که به ایران نزدیک شود. این سفر نیز می‌تواند در همین راستا ارزیابی شود.
روزنامه ایران نیز در این باره و به نقل از دستیار ارشد ظریف در حوزه روابط ایران با کشورهای عرب خاورمیانه می نویسد: ما از همه ظرفیت‌های موجود استفاده کرده‌ایم. روابط ما با تمامی کشورهای منطقه دچار آسیب نشده است. ما با برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس روابط خوبی داریم. وزیر خارجه عمان دو هفته پیش در تهران بود و روابط رو به گسترش است. رابطه ما با قطر الان دربهترین وضعیت خود در سال‌های پس از انقلاب به سر می‌برد. با کویت رابطه بسیار خوبی داریم. مهم‌ترین اولویت ما کشورهای همسایه و خلیج فارس است و تا جایی که امکانش بوده است از فضای موجود استفاده کرده‌ایم. البته اگر واقع بینانه نگاه کنیم نمی‌توانیم تأثیر امریکا و عربستان را در روابط کشورهای جنوبی خلیج فارس نادیده بگیریم. با این حال ما از هر گونه حرکت جدید از سوی هر کشوری در منطقه از جمله امارات و عربستان نسبت به ایران حمایت می‌کنیم. ما همواره منعطف بوده و آمادگی گفت‌وگو را داریم. دخالت آمریکا در خلیج فارس
«شیرین هانتر» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه جورج تاون واشنگتن در پاسخ به این سوال ایلنا که چرا آمریکا از تامین امنیت خلیج‌فارس توسط ایران و کشورهای حاضر در منطقه ترس دارد، گفت: ایران قبل از انقلاب هم به دنبال آن بود تا با ابتکارهای دوجانبه و چندجانبه بتواند امنیت خلیج فارس را توسط خود و کشورهای منطقه تامین کند؛ اما باید بدانید که خلیج فارس برای بسیاری از قدرت‌ها به حدی اهمیت دارد که حاضر نخواهند بود امنیت این جغرافیا را به عهده نیروهای محلی بگذارند. از آن گذشته، کشورهای عربی به غرب وابسته هستند و بر اساس سیاست و نوع نگاهشان به ایران اعتماد ندارند. بنابراین بعید است که حاضر به همکاری نزدیک با ایران باشند.
