رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی، نوشت: دهه کرامت، دهه بازگشت به خود و مرور کتاب زندگی است؛این ایام بهترین فرصت برای ایجاد ائتلاف میان عقل و احساس و کرامت است.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین مختاری رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی به مناسبت آغاز دهه کرامت در یادداشتی نوشت، جشنهای دهه کرامت در سراسر ایران و دیگر کشورهای اسلامی، فرصت خوبی برای مرور تعالیم روحبخش اهل بیت (علیهمالسلام) است. از اینرو، با توجه به نامگذاری این ایام به دهه کرامت که مزیّن به تولد حضرت معصومه و امام رضا (علیهماالسلام) است، نگاه کوتاهی به موضوع کرامت میاندازیم.
کرامت چیست؟
«کرامت انسان» یکی از موضوعات بسیار مهم حقوقی، فلسفی، اخلاقی و عرفانی است؛ زیرا این مسأله مبنای حقوق، امتیازات و تکالیف انسانی است. ازاینرو، کرامت انسانی، مجموعهای از حقوق غیرقابل سلب و انتقال است که محور حقوق بشر اسلامی نیز قرار گرفته است. «کرامت» به معنای ارزش، بزرگی، عزت، حرمت، شرافت، انسانیت، شأن، مقام، موقعیت، درجه، رتبه، جایگاه، منزلت، دوری از پستی، پاکی از آلودگی، احسان و بخشش و جوانمردی و سخاوت آمده است[1] چنانکه در جای دیگر، به عنايت و توجّه ویژه حق‌تعالی بر بندگان تعریف شده است.[2]
چگونه میتوان در مسیر کرامت گام برداشت؟
اگرچه کرامت انسان انکار ناپذیر است و هر کس با رجوع به خود، به بزرگی نفسش اقرار میکند، اما منش حقیرانه برخی افراد نشان میدهد که کرامت قابل فروش و اسقاط است چنانکه قرآن کریم در جریان بَلعم باعورا با اشاره به جدال «کرامت» و «لئامت» بیان میکند که در آن نزاع، پستی و لئامت بر کرامت غلبه کرد و بَلعم کرامتش را به بهای اندکی فروخت.[3] این جریان گویای آن است که بقای کرامت نفس، در گرو بر هم کُنش صحیح کرامت با عقل و احساس است. به عبارت دیگر، کریمانه زیستن و رسیدن به کامیابی حقیقی در گرو ایجاد ائتلاف میان کرامت با عقل و احساس است.
از سویی، تا این دو عنصر را نشناسیم نمیتوانیم میان آنها با کرامت تعادل برقرار کنیم، بنابراین لازم است تا به طور مختصر به بحث تقابل عقل و احساس و رابطه آن با کرامت نفس اشاره نمایم.
جدال عقل و احساس از گذشته تاکنون محور گفتگوها بوده است. عدهای عقل را برگزیدهاند و عدهای احساس را انتخاب کردهاند. اما ظاهراً تقابل عقل و احساس بد معنی شده است؛ زیرا نه عقل به معنی بی احساسی است و نه احساس به معنی بی عقلی است؛ بلکه عقل و احساس دو بال پرواز به سوی کامیابی هستند. انسانهای موفق کسانی هستند که در این جدال به یک سمت متمایل نشوند بلکه سعی کنند تا در تعاملات زندگیشان میان عقل و احساس توازن و هم آوایی بر قرار نمایند همانگونه که حضرت سید الشهداء (علیهالسلام) در جریان حادثه عاشورا به خوبی در تمام صحنهها میان این دو عنصرِ به ظاهر متضاد اتحاد و همسویی بر قرار کرد و اشک و عقل را در جام خون ریخت تا کرامت انسان زنده بماند.
کرامت و رواج روحیه کریمانه چه تاثیری بر سبک زندگی اسلامی دارد؟
بر اساس آنچه گفته شد، ائتلاف میان سه عنصر کرامت، عقل و احساس، چشم انسان را نافذ میکند و به او نیرو میبخشد تا روح بزرگ خود را اسیر غل و زنجیر شهوات و لذایذ مادی نکند چونانکه امیر مؤمنان علی (علیهالسلام) فرمود: «مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَيْهِ شَهْوَتُهُ؛ هر کس که بزرگ نفس باشد، شهوات در نظرش خوار و ناچیز آید».[4] از این رو، انسان کریم النفس در تقابل «لذت باطنی» با «لذت حسّی» كه ديگران براى آن سر و دست مىشكنند، میان عقل و احساس جمع نموده و برای حفظ کرامت خود لذت باطنی را بر میگزیند چونانکه انسان کریم، تشنگی را بجان میخرد تا عزّتش لگد مال نشود، اما انسان ضعیف النفس در مثل شرایط و یا حتی کمتر از آن، چوب حراج به کرامتش میزند تا صباحی در جهنم سوزان دنیا خوش باشد.[5]
واضح است که نادیده گرفتن لذت حسّی به معنی بی احساسی نیست بلکه حاصل تعامل صحیح عقل و احساس است.از این رو، انسان کریم نیز که زیست کریمانه را بر میگزیند و از شهوات مادی چشم میپوشد، بی احساس و بی عاطفه نیست؛ بلکه از تن آسایی میگذرد تا کرامتش حفظ شود.
با این بیان، دهه کرامت، دهه بازگشت به خود و مرور کتاب زندگی است. این ایام بهترین فرصت برای ایجاد ائتلاف میان عقل و احساس و کرامت است. خوب است در این روزهای مبارک با حضرت رضا و حضرت معصومه (علیهماالسلام) عهد ببندیم و از آنان بخواهیم که ما را یاری کنند تا در جدال ظاهر و باطن، عزت و کرامت خود را به بهایی کمتر از بهشت نفروشیم.
[1]. دهخدا، لغت نامه دهخدا، ص16070. [2]. امام خمینی، (1388ش)، شرح دعاء السحر، تهران، نشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام (ره)، دوم، ص169. [3]. «وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْض» (اعراف، 176) [4]. نهج البلاغه، (1414ق)، حکمتها، ش 449، قم، نشر هجرت، اول [5]. ابن سینا، (1375ش)، اشارات و تنبیهات، نمط هشتم، قم، نشر نهج البلاغه، اول، ص 136-137.
