به گزارش خبرنگار حوزه جامعه
خبرگزاری تقریب، هفتم تیر 1360 و شهادت آیت الله دکتر سید محمد حسینی بهشتی به همران یارانش در دفتر حزب جمهوری اسلامی، در تقویم به نام یکی از تلخ ترین روزهای انقلاب نام گرفته است. روزی که عالمی نواندیش به شهادت رسید.
به همین مناسبت
خبرگزاری تقریب، بهانه‌ای برای شناخت شخصیت، سیر زندگی و آثار و اندیشه‌های وحدت گرایانه شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی به عنوان یکی از نظریه‌پردازان جمهوری اسلامی ایران پرداخته است که در ادامه می آید:
آیت‌الله دکتر سید محمد حسینی بهشتی، در سال 1307، در محلة لومبان اصفهان به دنیا آمد. وی به خاطر علاقه شدیدی که به علوم اسلامی داشت به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و دروس دینی را تا اواخر سطوح عالیه در همان حوزه خواند و سپس راهی حوزه علمیه قم گردید. آیت‌الله بهشتی در حوزه قم پس از طی یک سلسله آموزش‌ها و استفاده از محضر اساتید و مراجع، بویژه از دروس خارج فقه و اصول امام (س) و آیت‌الله داماد و آیت‌الله العظمی بروجردی، توانست به درجه اجتهاد برسد.
شهید بهشتی توانست همزمان با دروس حوزه، دوره لیسانس دانشکده الهیات و معارف اسلامی و دوره دکترای این دانشکده را به پایان برساند. ایشان علاوه بر تدریس در دبیرستان‌ها(قم)، دبیرستان دین و دانش قم را پایه‌ریزی کرد. از جمله خدمات فرهنگی ارزنده این شهید، می‌توان از ایجاد امکانات آموزش زبان و علوم روز برای طلاب حوزه علمیة قم نام برد. همچنین کانون اسلامی دانش‌آموزان و فرهنگیان قم را پایه‌گذاری کرد. شهید بهشتی در سال 1342، مدرسه علمیّه حقانی را تأسیس کرد و به کمک جمعی از فضلای حوزه اقدام به تشکیل گروه تحقیقاتی پیرامون حکومت در اسلام نمود.
شهید بهشتی پس از آنکه به آلمان عزیمت کرد توانست در آنجا علاوه بر یک سلسله آموزش‌ها و حرکت‌ها که به طور طبیعی ناشی از اصالت فکری و عمق مغز ایدئولوژیک وی بود، به بنیانگذاری گروه فارسی زبان در انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا اقدام نماید. کنفرانس‌های آموزشی و آگاهی‌دهنده‌ای را که از سال 1344 تا 1349، در مجامع دانشگاهی و کلیسایی آلمان برگزار می‌کرد، از جمله اصیل‌ترین فعالیت‌های اسلامی وی به حساب می‌آید.
شهید بهشتی در سال 1349، به تهران بازگشت و جلسات تفسیر قرآن را ایجاد کرد و با همکاری شهید دکتر باهنر و دیگران مشغول تهیه کتب تعلیمات دینی دبیرستانی شدند. در آذرماه 1357، تلاش گسترده‌ای جهت ایجاد تشکیلات ظاهری روحانیت مبارز تهران به اتفاق شهید استاد مطهری و شهید دکتر محمد مفتح و آیات عظام مهدوی کنی و امامی کاشانی آغاز کرد و جمعی دیگر از علمای مبارز در سراسر ایران به عنوان یک هسته اساسی از آن حمایت نمودند و سرانجام جامعه روحانیت مبارز را تأسیس کردند و حضرات آیات عظام سیّدعلی خامنه‌ای، مشکینی، ربانی املشی، واعظ طبسی و هاشمی‌نژاد نیز به آن پیوستند. بویژه از آغاز قیام امام خمینی (س) در سال 1341، به همکاری با جمعیت‌های مؤتلفه اسلامی برخاست و به عضویت شورای روحانیت آن انتخاب گردید.
آشنایی شهید بهشتی با حضرت امام
سابقه شناخت شهید بهشتی از طرف امام خمینی به فرموده خود امام و در زمان شهادت این شهید به حدود بیست سال قبل از شهادت وی یعنی از سالهای 1340 به بعد و مصادف با زمان دعوت امام به تشکیل نیرو در شهر قم جهت مبارزه با طاغوت برمی گشت. ایشان به ویژگیهای وی، همچون مراتب فضل و تعبدش پی برده و به آن آگاه شده بودند و به همین دلیل در برابر تمامی تهمتهایی که به او می زدند، حضرت امام در مقابل از وی به عنوان فردی متعهد، مجتهد، متعهدِ متدین، علاقمند به ملت و اسلام و بدردبخور برای جامعه ما یاد می کردند و بدین وسیله توطئه های بدخواهان انقلاب را خنثی کرده و حرمت شهید بهشتی نیز حفظ می گردید. شهید بهشتی نیز در گفته های خویش، بارها و بارها از این زمان، به عنوان سرنوشت سازترین روزهای حیاتشان برای انقلاب یاد کرده اند.
شهید بهشتی پیش از پیروزی انقلاب
پس از قیام امام خمینی(س) مبارزات شهید بهشتی به طور رسمی و به صورت سازمان‌یافته، با تکیه بر رهبری امام که خود تربیت یافتة مکتب ایشان بود، در ابعاد گوناگون آغازشد. مبارزات عقیدتی وی بر این اساس بود که در مجامع روشنفکران راجع به مسائل اسلامی، آرا و نظرات نوینی اظهار می‌کرد که با طرز تفکر قشریون سنتی وفق نمی‌داد و لهذا برخی از آنان با وی به نزاع می‌پرداختند و بیش از دیگر یاران امام و انقلاب، او را هدف تیرهای تهمت و افترا قرار می‌دادند.
هنگامی که امام در پاریس بودند، برای تبادل نظر با امام (ره) به آنجا رفت و سپس به فرمان امام به عضویت شورای انقلاب اسلامی ایران برگزیده شد. نقش مؤثر و رهبری‌کننده ایشان در آن زمان کاملاً محسوس بود.
رابطه و سابقه آشنایی ایشان با امام خمینی(س) و اعتماد کامل امام به ایشان، شهید بهشتی را در سالهای مبارزه به صورت یکی از صاحبان سر ّامام و رازدار انقلاب درآورده بود و وی نقش خود را در این رهگذر به خوبی ایفا می‌کرد. بویژه در کارهای انقلابی، مانند اعتصاب‌ها، را‌هپیمایی‌ها، نوشتن اعلامیه‌ها، جبهه‌گیری‌ها و برخوردها صاحب‌نظر و قطب ارشاد و مرجع و تصمیم‌گیرنده بود. وی در انجام کارهای حساس، همواره از دوستان نزدیک و باوفای خویش مدد می‌گرفت و این جهات بود که، دشمنان انقلاب اسلامی سرانجام حزب جمهوری را مورد هدف قرار دادند، و اولین هدفشان از میان برداشتن رهبر حزب یعنی شهید بهشتی بود.
شهید بهشتی پس از پیروزی انقلاب
شهید مظلوم آیت الله بهشتی در پرتو جامعیت بی نظیری که داشت توانست علیرغم همه فشارهائی که بر او وارد می شد در مدت کوتاهی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرصت خدمت به اسلام و ملت را یافته بود، بزرگترین خدمات را به انقلاب اسلامی بعمل آورد و آثار ارزشمندی از خود بجا گذاشت که از جمله عوامل تضمین کننده راه آینده این حرکت عظیم اسلامی می باشند.
حضور فعال و موثر در شورای انقلاب اسلامی و تلاش مستمر برای جلوگیری از انحراف این شورا توسط غرب باوران، مدیریت مجلس خبرگان قانون اساسی و تنظیم قانون اساسی جمهوری اسلامی که اساس و پایه نظام موجود است، ایفای نقش حیاتی از طریق حزب جمهوری اسلامی در تشکیل مجلس شورای اسلامی اول از اکثریت معتقد به خط اصیل اسلام، تلاش پی گیر برای ریختن شالوده ای اسلامی جهت ایجاد یک دستگاه فضائی اسلامی و مستقل و پیاده کردن احکام اسلام، کوشش مستمر برای تشکیل دولت مکتبی شهید رجائی و مبارزات اصولی با جریان آمریکائی که بنی صدر در راس آن قرار داشت تا برکناری بنی صدر از ریاست جمهوری که بمعنای انزوای کامل گرایشات آمریکائی و غربی در انقلاب بود از خدمات فراموش نشدنی شهید مظلوم آیت الله بهشتی است که برکات آن برای همیشه همراه باتاریخ انقلاب شکوهمند اسلامی باقی خواهد ماند و هر چه زمان بگذرد بارورتر خواهد شد.
راز پایداری انقلاب بعد از حادثه هفتم تیرماه
شهید آیت‌الله بهشتی هنگام شهادت علاوه بر رهبریت حزب جمهوری اسلامی و عضویت شورای انقلاب اسلامی، رئیس دیوان عالی کشور نیز بود. وی سرانجام در حین انجام وظیفه در این سمت بود که در شامگاه 7 تیر سال 1360 در حین سخنرانی در تالار حزب جمهوری اسلامی بر اثر انفجار ساختمان حزب توسط منافقین به همراه کاروان 72 نفره خود به فیض عظیم شهات نائل آمد.
اما آنچه که در این مورد بسیار قابل تامل و بررسی است، رمز پایداری انقلاب اسلامی بعد از جریان 7 تیر است که می توان آن را در در چند نکته نهفته دانست. مورد اول؛ نقش اقتدار وجودی حضرت امام خمینی(س) و محوریت حاکمیت دینی در جامعه اسلامی ما است. با اینکه اول انقلاب بود و مسائل زیادی برای انقلاب پیش آمده بود اما نقش محوری حضرت امام (س) در تمام عرصه ها، همه توطئه ها را خنثی می کرد.
نکته دوم؛ وجود روحانیون دلسوز و علاقه مند به انقلاب است که نقش اساسی آنها پیشتازی و پشگامی در مبارزات سیاسی است. روحانیت با تمام عیار حرکت خود در صحنه داخلی و بین المللی حضور داشته است. در حقیقت مرد سیاست و مبارزه بوده است . لذا روحانیون در سنگرهای منابر و سایر سنگرهای دیگر قدرت اطلاع رسانی به توده مردم در جهت ارتقای فهم سیاسی جامعه نقش اساسی داشته اند. نکته سوم؛ پشتیبانی مردم از حضرت امام و تکیه برقدرت امت بزرگ اسلامی است که نقش اساسی در پایداری انقلاب اسلامی داشته و امروز هم دارد.
امام و مظلومیت شهید بهشتی
امام خمینی درباره مظلومیت شهید بهشتی عبارات زیبا و پرمعنایی دارد. امام پس از شهادت آن شهید سعید گفت:«بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار چشم دشمنان بود» (صحیفه امام، ج15، ص 3) شاید یکی از بزرگترین دلایل مظلومیت بهشتی، اصرار و پافشاری او بر دفاع از خط امام در برابر خط نفاق بود. به همین خاطر بود که انواع و اقسام تهمت و افترا را به او نسبت می‌دادند، اما هرگز کسی ندید که بهشتی زبانش را بخاطر اعتراض و پاسخگویی به آن اتهامات بگشاید. به بهشتی گفتند: «این روزها حملات دشمنان به شما بسیار شدید شده است. تبلیغات زیادی برای متهم کردن و زیر سوال قرار دادن شما به راه افتاده است، برای مقابله با این توطئه‌ها اقدامی بکنید» خندید و گفت: «حیف است وقتمان را صرف این چیزها بکنیم. بالاخره یک روز ملت همه چیز را خواهد فهمید…».
در همین راستا به بازخوانی اندیشه وحدت گرایانه و رویکرد تقریبی شهید بهشتی از منظر حجت الاسلام والمسلمین محمد‌حسین مختاری رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی می‌پردازیم:
وحدت به مثابه استراتژي در سايه نفي رويكرد تاكتيكي
واكاوي رفتار و گفتار شهيد بهشتي نشان مي دهد آن عالم شجاع، به مولفه وحدت نه به عنوان يك مساله معمول بلكه به عنوان يك نياز مبرم مي نگريست، از اين رو نگاه خاص ايشان كه با كادرسازي و ايجاد تشكيلات منظم توأم مي شد در عمل به ايجاد شبكه هاي دوستانه و برادرانه با برادران اهل سنت تبديل شد. لذا ايمان راسخ آيت الله بهشتي به مقوله وحدت، نه به عنوان تاكتيك بلكه در راستاي تداوم حيات امت اسلامي قابل توجه است.
همچنين اهتمام روز افزون شهيد بهشتي به مباني فكري و نظري فقهاي فريقين در راستاي ارتقاي تقريب اسلامي در جاي خود مثال زدني است؛ لذا از ديدگاه آن يار وفادار امام خميني(ره) بسياري از اختلافات رايج در ميان مسلمانان منبعث از جهل و نا آگاهي است.
احياي فرهنگ گفت و گو و ارتقاي همگرايي جهان اسلام
ترويج مطالعات ميان مذهبي و انجام ديدارهاي فراوان با علماي اهل سنت در فضايي كاملا دوستانه و برادرانه و نيز تلاش بي وقفه ايشان در مركز اسلامي شهر هامبورگ به عنوان امام جماعت به مدت پنج سال، حاكي از عمق دغدغه مندي آيت الله بهشتي به مقولۀ وحدت امت اسلامي است؛ بلكه عامل كليدي حضور تبليغي شهيد بهشتي در عرصه هاي بين المللي به ويژه در مركز اسلامي هامبورگ، بر مبناي تقريب مذاهب اسلامي بنا شده است.
اينگونه است كه آيت الله بهشتي، روز قدس را روز احياي همبستگي جميع مسلمين بر مي‌شمرد و از آنجا كه ايشان در ابتداي پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي، به عنوان نايب رئيس مجلس خبرگان قانون اساسي، با استناد به آيه كريمه «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ» كه تصريح مي كند به اين كه مسلمين يك امت واحد هستند، ماده 11قانون اساسي جمهوري اسلامي را تصويب مي كند كه از عمق وحدت گرايي و نهايت تلاش ايشان در صيانت از وحدت امت اسلامي حكايت دارد.
تأكيد بر اشتراكات ميان شيعه و سني از راهبردهاي ثابت شهيد بهشتي است
بدين ترتيب تاكيد بر اشتراكات فراوان ميان شيعه و سني از جمله راهبردهاي ثابت و غير قابل تغيير شهيد آيت الله بهشتي بوده است، به عنوان نمونه در تعابير ايشان از كاركردهاي بي بديل قبله آمده است «مردمي كه ايدئولوژي واحد، آنها را به هم پيوسته و اين ايدئولوژي بر زندگيشان تسلط كامل دارد، تشكيل دهنده جامعه جهاني اسلام هستند.
اگر به سوي كعبه به نماز بايستيم در حالي كه دل‌هايمان، جان‌هايمان، زندگي‌هايمان، مصلحت‌هايمان و سرنوشتهايمان از هم جدا باشد، آيا باز هم چنين قبله واحدي مي تواند شعار اسلام باشد؟ هرگز.»
همچنين ايشان با تاكيد بر همگرايي و هم‌نوايي امت اسلامي اينگونه معتقد بود كه «اي مسلمان! لازمه جدايي ناپذير مسلمان بودن اين است كه خود را در سرنوشت با همه مسلمانان جهان سهيم، شريك و يكي بداني (سهيم بودن كم است؛ بلكه بايد يكي بداني)».
در انديشه متعالي آيت الله بهشتي «كساني كه به هر عنوان مي كوشند تا اين به هم پيوستگي در سرنوشت را متزلزل كنند، منحرفان از اسلام هستند، هر چند به سوي كعبه به نماز بايستند.»
پرهيز از تفرقه و تاكيد بر اشتراكات، نقشه راه شهيد بهشتي در تقويت وحدت اسلامي
اهتمام بي بديل ايشان به اختلاف زدايي ميان مسلمانان و تقويت وحدت اسلامي به گونه اي است كه در بخشي از سخنان ايشان در مركز اسلامي هامبورگ مي خوانيم؛ «اگر به راستي ميسر بود كه اينگونه اختلافات جزئي در ميان مسلمانان برطرف شود كه همه يك روز را به عنوان ميلاد پيغمبر جشن بگيرند و همه يك روز را به عنوان وفات پيغمبر سوگواري كنند، بسيار بهتر بود و هيچ جاي ترديد نيست».
همگرايي در ارتباطات ميان مذهبي به وضوح در بيانات و سيره نظري ايشان به خوبي منعكس شده است.
شهيد بهشتي درباره اختلافات جزئي ميان شيعه و سني از قبيل اختلاف جزئي بر سر تاريخ دقيق ميلاد با سعادت پيامبر اعظم (ص)(هفتۀ وحدت) معتقد بود «عده اي از بزرگان اسلام چه از شيعه، چه از سني، از مذاهب گوناگون بر اين عقيده اند كه بهتر است ما اينگونه اختلافات را اصلاً اختلاف تلقي نكنيم.
به جاي اينكه بياييم بكوشيم و بگوييم كه همه حتماً بايد فلان روز را جشن بگيرند اين مهم نيست. دسته اي روز دوازدهم جشن گرفتند و دسته اي روز هفدهم جشن گرفتند به دليل اينكه در تواريخ ما هر دو روز ذكر شده است. دسته اي هم ممكن است روز هشتم جشن بگيرند، دسته اي هم روز دهم، بعضي هم ممكن است روز دوم جشن بگيرند.
اما مساله مهم روز جشن نيست. يعني هر كدام از ما هر روزي كه مي خواهيم را جشن بگيريم چراكه همه ما پيروان اسلام، دوستان محمد(ص) و پيروان راه ايشان هستيم. اين همان فكري است كه از التقريب بين المذاهب اسلامي به صورتي رسمي در يكي از كشورهاي اسلامي شروع و در همه بلاد اسلامي از آن حمايت شد.
از جمله يكي از بزرگان و دانشمندان اهل سنت مرحوم علامه شيخ محمود شلتوت، مفتي بزرگ و رئيس دانشگاه الازهر مصر و در همان عصر مرحوم آيت الله بروجردي، عالم بزرگ و مرجع تقليد و رئيس جامعه اسلامي شيعي كه در عصر و زمان خود زعيم ديني و علمي و فقهي شيعه و اهل سنت بودند اين فكر را با كمال خلوص دنبال كردند.
با تأمل در كلام وحدت بخش آيت الله شهيد بهشتي مي توان دريافت كه اختلافات جزئي بايد صرفاً در حيطه مسائل فرعي مورد توجه قرار گيرد، لذا اختلاف در مسائل جزئي نبايد موجبات تفرقه در اصول كليدي آموزه هاي اسلامي را موجب شود. لذا شهيد بهشتي در فرازي بيان كردند هرگز معني ندارد كه اختلاف در يك مسئله فرعي، ما را در اصول از يكديگر جدا كند.
لذا ما همه بايد اين اصل را اتخاذ كنيم يعني اين اصل كه همه ما به حكم اينكه به خداي يكتا معتقديم، به حكم اينكه به روز پاداش و كيفر معتقديم و به حكم اينكه همه ما به يك پيغمبر و يك كتاب آسماني معتقد هستيم، همه ما مسلمانيم عمل كنيم و پايبند باشيم. اما اختلاف در آراي فقهي، اختلاف حتي در مساله خلافت و ولايت حرام است و نبايد پيوند وحدت اسلامي مسلمانان را بر هم بزند و صف متحد اسلامي را بشكند. كما اينكه خود علي (ع) تاكيد داشتند كه مبادا مساله امامت و خلافت به صورتي مطرح شود كه اجتماع و اتحاد مسلمين دچار شكست و تزلزل گردد.
شهيد بهشتي؛ اسلام شناس و احياگر هويت اسلامي
بي شك امروزه جريانات تكفيري و افراطي همچون داعش و سلفيها، نمونه هايي از گروه هاي متحجر حمايت شده از طرف استكبار جهاني است كه لازم است علماي اسلام براي جلوگيري از نفوذ بيشتر آن در جوامع اسلامي چاره اي اساسي بينديشند.
از اين رو مراكز آموزشي و تربيتي ايجاد شده توسط استكبار تحت عنوان اسلام شناسي، شستشوي مغزي جوانان مسلمان به ويژه در غرب را هدف قرار داده است. اما نبايد فراموش كرد كه اين گونه افكار التقاطي و جامد در همه دوره هاي تاريخي وجود داشته و در دوران معاصر، حمايت هاي فكري و مالي كشورهاي مستكبر از دلايل فعاليت و بروز و ظهور مجدد آنها به شمار مي رود.
لذا در شرايطي كه در اروپا زمينه براي رونق هر چه بيشتر اين گونه افكار و انديشه هاي باطل وجود داشت شهيد بهشتي به عنوان بزرگترين احياگر افكار ديني در دوران معاصر با تأسي از انديشه هاي امام خميني (ره) به خوبي توانست از دين اسلام در مقابل انديشه هاي فاسد دفاع كند.
لذا بدون ترديد شهيد بهشتي زنده كننده هويت اسلامي و مذهبي است و توانست با بهره مندي صحيح از ظرفيت دين اسلام در غرب دين ستيز، به بسياري از شبهات جامعه اروپا پاسخ دهد.
آشنايي بسياري از جوانان اروپايي و غربي با اسلام راستين و ناب يكي از نتايج و بركات فعاليت هاي شهيد بهشتي در اروپا و مركز آموزشي هامبورگ به شمار مي آيد. آري با تأمل در رويكردها و افكار وحدت آفرين آيت الله شهيد بهشتي (ره) مي توان به اوج شخصيت فكري و عملي اين عالم شهيد پي برد. آن شهيد بزرگوار كه به تعبير امام خميني (ره) «يك ملت بود براي ملت ما»، در عمل نيز شكوه وحدت ميان امت اسلامي و بازشناسي اسلام اصيل را به بهترين وجه ممكن به منصۀ ظهور رساند و اينچنين توطئه هاي قدرت هاي استكباري در اختلاف افكني، اسلام هراسي و اسلام ستيزي را نقش بر آب نمود.
انتهای پیام/
