یادی از ۷ دهه تلاش عالمانه و کارنامه درخشان عبدالحسین زرینکوب
استاد عبدالحسین زرینکوب ۷ دهه از عمر پربرکت خود را صرف علوم مختلف کرد و کارنامه درخشان و زرینی از خود برجای گذاشت.
اشتراک گذاری :
به گزارش خبرگزاری تقریب، امروز ۲۴ شهریورماه، سالروز درگذشت، عبدالحسین زرین کوب، ادیب، مورخ، اسلامشناس، ایرانشناس، محقق و نویسنده بزرگ معاصر است. وی اواخر اسفند ۱۳۰۱ شمسی در بروجرد دیده به جهان گشود. در پنج سالگی به مکتب رفت و با قرآن آشنا شد. دوره ابتدایی را به مدرسه رفت و این دوره را در شهر خود سپری کرد، اما تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رساند.
همواره در خانهشان مجالس تلاوت قرآن و دعا برپا بود و اغلب علما و روضهخوانها به این مجلس آمد و شد داشتند و مجالس تفسیر قرآن نیز در ایام خاص مانند ماه رمضان برپا میکردند؛ از این رو پدرش به شرطی با ادامه تحصیلش در دوره متوسطه رضایت داد، که به موازات آن، در مدرسه طلاب هم حضور یابد.
در هجده سالگی معلم شد و به تدریس تاریخ و ادبیات فارسی پرداخت. در بیست و دو سالگی اولین کتابش با عنوان «فلسفه شعر» چاپ شد. همزمان مطالعه تاریخ را نیز پی گرفت، از اساتیدش میتوان به مرحوم حاج شیخ ابوالحسن شعرانی و آقا میرزا عبدالوهاب فرید تنکابنی اشاره کرد که با راهنماییهای استاد شعرانی به فلسفه مسیحی اروپایی علاقهمند شد و دوره فلسفه لاهر را که به زبان فرانسوی بود، با دقت دنبال کرد.
در ورود به دانشکده ادبیات در سال ۱۳۲۴، تحت راهنمایی استاد عبدالعظیم قریب و استاد بدیع الزمان فروزانفر و احمد بهمنیار به بررسی در متون نظم و نثر فارسی تشویق شد. در همان ایام به تدریس در برخی مدارس متوسطه تهران نیز اشتغال داشت و سردبیر چندین روزنامه فرهنگی بود. همچنین در کتابخانه مجلس شورای ملی و کتابخانه ملی و ملک قسمتی از اوقاتش را به بررسی نسخههای خطی نادر صرف کرد، اما علاقهای به تصحیح متون پیدا نکرد.
در مجلات و روزنامههای طهران، گاهی اوقات مقالات و اشعارش چاپ میشد و به نقد ادبی و مسائل تاریخی و فلسفی میپرداخت. در دوره دکتری ادبیات از اساتیدی چون سعید نفیسی، ملک الشعرای بهار و ابراهیم پورداوود بهره برد و به تدریج به تاریخ اسلام، تصوف اسلامی و الهیات فلسفه علاقهمند شد و رساله دکتریاش را درباره نقد ادبی نوشت و به همین دلیل بر روی ادبیات عرب، اروپایی و تطبیقی تحقیقات بسیاری کرد و همین امر سبب شد بعد از گذراندن دوره دکتری، برای تدریس تاریخ علم کلام و تاریخ مشاجرات فرق به دانشکده معقول و منقول دعوت شد. در همین دانشکده با اساتیدی چون سیدحسن تقیزاده، شیخ محمد عبده، محمود شهابی خراسانی آشنا شد و همکاری طولانی با مجتبی مینوی، الهی قمشهای، علی اکبر فیاض، سیدفخرالدین شادمان و مهدی حمیدی داشت.
بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹ در آمریکا به عنوان استاد میهمان در دانشگاههای کالیفرنیا و پرنیستون به تدریس علوم انسانی پرداخت، سپس به دانشگاه تهران انتقال یافت و در دو گروه تاریخ و ادبیات مشغول به کار شد. سفرهای علمی متعدد استاد به اروپا، امریکا، جمهوریهای شوروی(سابق)، هند، پاکستان و کشورهای عربی، در دیدار از کتابخانهها، موزهها و موسسات علمی و تهیه عکس از بعضی نسخههای خطی فارسی و عربی گذشته است. طی همین سفرها وی با جمعی از دانشمندان و نویسندگان بزرگ ایرانی و خارجی آشنایی نزدیک یافت.
«با کاروان حله»، «شعر بىدروغ»، «شعر بىنقاب»، «از کوچه رندان»، «سیرى در شعر فارسى»، «سر نى»، «بحر در کوزه»، «پله پله تا ملاقات خدا»، «پیر گنجه در جستوجوى ناکجاآباد»، «از نىنامه»(برگزیده مثنوى معنوى)، «دو قرن سکوت»، «تاریخ ایران بعد از اسلام»، «فتح عرب در ایران» (به زبان انگلیسى در تاریخ ایران کمبریج)، «تاریخ مردم ایران» (دو جلد)، «روزگاران ایران»، «دنباله روزگاران ایران»، «روزگاران دیگر»، «ارزش میراث صوفیه»، «فرار از مدرسه»، «جستوجو در تصوف ایران»، «دنباله جستوجو در تصوف ایران»، «در قلمرو وجدان»، «شعله طور» (درباره زندگى حلاج)، «بنیاد شعر فارسى»، «ادبیات فرانسه در قرون وسطى»، «ادبیات فرانسه در دوره رنسانس»، «متافیزیک»، «شرح قصیده ترساییه خاقانى»، «فن شعر ارسطو»، «ارسطو و فن شعر» و ... از جمله آثار استاد زرینکوب است.
مصطفی ملکیان یکی از پژوهشگران عرصه فلسفه درباره وی میگوید؛ «با ضرس قاطع میگویم کسانی که امروز به عنوان استادان تراز اول زبان و ادبیات فارسی مشهورند تا به حال یک پاراگراف مثل دکتر «زرینکوب» ننوشتهاند نه به لحاظ اتقان علمی و نه به لحاظ بلاغت و فصاحتی که او در نگارش داشت.
استاد زرینکوب با وجود شهرتی که داشت باز هم مجهولالقدر ماند و من از این فرصت استفاده میکنم و به دوستان جوانم توصیه میکنم کسانی که میخواهند فرهنگ ما را بخوبی بشناسند حتماً باید یک دوره از مجموعه آثار زرینکوب را بخوانند و هیچ نکتهای را بهسادگی رد نکنند که زرینکوب تأمل کرده و حاصل تأمل خود را ارائه کردهاست، حال بعد از تأمل ممکن است سخن او را بپذیریم یا نپذیریم اما نباید سخن او را سبک یا نادیدهگرفت.»
در نهایت باید گفت؛ کارنامه زرینکوب، واقعاً کارنامه درخشانی است و متأسفانه آنچنان که باید به آثار او توجه نمیشود.
روحش شاد و یادش گرامی