جریان­ های افراطی نظیر داعش و النصره به لحاظ فکری و تشکیلاتی از طالبان و القاعده تاثیر پذیرفته ­اند.

به گزارش خبرنگار حوزه دفاعی امنیتی گروه سیاسی خبرگزاری تقریب؛ تشکیل جریان­ های نوظهور افراطی در عراق و سوریه با توجه به تحولات منطقه ای در سال­ های اخیر سرعت بیشتری گرفت و گروه های تروریستی که مهم­ ترین آن ها دولت اسلامی عراق و شام با نام اختصاری داعش بود، تشکیل شدند. فعالیت گروه­ های افراطی و تروریستی نوظهور که دامنه فعالیت آن­ها بخش بسیار وسیعی از منطقه را تحت تاثیر قرار داده، از نظر نوع نگرش، نحوه جذب و عضوگیری و انجام عملیات­ های تروریستی و انتحاری، دارای شیوه ­های خاص، جدید و متفاوتی است و در مدت کوتاه فعالیت خود توانسته اند با حمایت سیاسی، نظامی و اقتصادی برخی از کشورهای منطقه­ ای و فرامنطقه ­ای به سرعت حوزه عمل جغرافیایی خود را گسترش دهند.

جریان­ های نوظهور افراطی نظیر داعش و النصره هر چند به لحاظ فکری و تشکیلاتی از جریان­ های سنتی چون طالبان و القاعده تاثیر پذیرفته ­اند و از جنبه­ هایی با آن­ها شباهت فکری و عملی دارند، اما در عین حال به لحاظ عقیدتی و شیوه عمل دارای تفاوت­ های قابل توجهی با یکدیگر هستند.

داعش نسخه ای به روز شده از طالبان است
جریان افراطی داعش از نظر نوع جهان بینی و رویکرد عملی به جریان القاعده، نزدیک­تر است، اما در مقابل میان داعش و طالبان تفاوت های مهمی مشاهده می­ شود. به لحاظ عقیدتی و بنیان های فکری، داعش ریشه در سلفی­ گری و جریان وهابی خاورمیانه دارد، اما جریان طالبان از اندیشه دیوبندی شبه قاره تاثیر پذیرفته است. همچنین در ترکیب طالبان، گروه های قومی متعددی مانند ازبک ها و تاجیک ها حضور دارند، اما طالبان یک جریان قومی به محوریت قوم پشتون است که به شدت تحت تاثیر شرایط اجتماعی و اقتصادی مناطق مختلف افغانستان و پاکستان قرار دارد و به همین دلیل از طالبان افغان و طالبان پاکستان نام برده می­ شود.


ولی در مقابل ترکیب نیروهای القاعده و داعش، چند ملیتی بوده و  محدود و منحصر به یک قوم خاص نیست و فقط در ترکیب نیروهای داعش در عراق و سوریه بین 70 تا 100 ملیت از سراسر جهان حضور دارند که ویژگی خاص و چندملیتی به این جریان افراطی و تروریستی بخشیده است. اما نکته مهم این است که از دیدگاه اکثریت افغان ها، داعش یک پدیده کاملا پاکستانی و غیر بومی در افغانستان است که با توجه به تضعیف طالبان، پاکستان با هدف حفظ فشار علیه افغانستان قصد جایگزینی آن را با نیروی جدیدی به نام داعش دارد.

افغانستان قلمرو مطلق طالبان
طالبان، افغانستان را قلمروی خود می داند و ورود گروه تروریستی داعش به این سرزمین را تجاوز به این قلمرو تلقی می کند، همچنانکه همزمان با جنگ علیه دولت ، به مقابله با حضور عناصر این گروه در افغانستان پرداخته و با اندوخته های بیش از دو دهه نبرد در مناطق کوهستانی، توانسته است تا حدودی این گروه تازه وارد را به عقب براند. طالبان مدعی است که پس از بی ثمر بودن توصیه ها و تلاش فراوان علمای محلی برای بازداشتن داعش از اقدام های ظالمانه و مرتد خواندن طالبان، به عنوان آخرین راه حل، عملیات نظامی دقیقی، با استفاده از ورزیده ترین نیروهای این گروه تدارک دیده شد تا با کمترین تلفات، این فتنه در منطقه دفع شود. آگاهان به مسائل افغانستان معتقدند که داعش برای ادامه حضور در افغانستان با چالش مواجه است و برخلاف تصور همگان، افکار سلفی در عامه مردم این کشور ریشه ندارد و افکار سلفی، تنها در میان عده ای از پشتون های مکتب «دیوبندی» وجود دارد که از پاکستان به افغانستان، منتقل شده اند.


طالبان معتقد به دولت؛ داعش قائل به خلافت!
کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل ناامن کردن محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران را یکی از اهداف حامیان داعش می داند و معتقد است که داعش نمی‌تواند در افغانستان پرچم خلافت را بالا ببرد و به دنبال این است که بتواند از نزدیک‌ترین نقطه به جمهوری اسلامی ایران نزدیک شود و مرزهای کشورمان با افغانستان را مورد تهدید قرار دهد، همچنان که آمریکا می‌خواهد با توسعه داعش در صحنه جغرافیای افغانستان، ریشه‌ تفکر این گروه تروریستی را به سمت آسیای مرکزی و روسیه توسعه دهد تا بتواند از آن‌ برای مقاصدش علیه کشورهای رقیب در این مناطق بهره ببرد.

سیدرضا صدرالحسینی معتقد است که باید میان میزان تهدید داعش و طالبان تفکیک قائل شد، چراکه یک اختلاف ماهوی میان تفکر طالبان با تفکر داعش وجود دارد که طبق آن داعش به «خلافت» اعتقاد دارد، اما در مقابل طالبان قائل به «دولت» است و به همین دلیل شاهدیم که طالبان در جریان تشکیل داعش، هیچ کمکی به آن ها نکرد. ولی ممکن است برخی از ریزش‌های گروه طالبان به داعش بپیوندند، اما این موضوع به هیچ‌وجه طالبان را مجبور به حمایت از داعش نمی کند. 

داعش در سودای خراسان
وحید مژده کارشناس سیاسی دیگر معتقد است که داعش در افغانستان با یک مشکل مواجه است و رهبری داعش برای «خراسان » برنامه دارد که از نظر آنان خراسان، شامل کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، و بخشی از چین، است و نام آن را خراسان قدیم گذاشته اند، و معتقد است، افرادی که در حمایت از داعش در استان ننگرهار افغانستان می جنگند، براساس قوم و قبیله می جنگند و مبارزه آنان اعتقادی نیست، لذا ادعای خلافت اسلامی داعش، در افغانستان، از درون یک قوم بیرون می آید که این چالش داعش در افغانستان است. وی همچنین تاکید می کند که داعش توان کنار زدن طالبان را ندارد، چراکه طالبان در افغانستان قوی است و تا زمانی که طالبان در افغانستان هست داعش شانسی برای قدرت گرفتن در این کشور ندارد، مگر اینکه طالبان به چند گروه تقسیم شود که در آن صورت، معادله تغییر خواهد کرد.

طالبان معتقد به دولت؛ داعش قائل به خلافت!

سناریویی جدید؛ کارگردانان قدیمی
افغانستان اما امروز تبدیل به کارزاری برای جنگ قدرت ها شده و به صورت های مستقیم و غیر مستقیم به حمایت از گروه ها و جریان ها تندرو می پردازند، همچنانکه شورای عالی صلح در افغانستان از قدرت ‎های بزرگ جهان می ‎خواهد تا این کشور را به میدان رقابت‎ های سیاسی شان مبدل نکنند. یک عضو این شورا می‎ گوید که افغانستان در حال حاضر تحمل عملی شدن پروژه ‎های دیگر روسیه و آمریکا را ندارد. با این حال،‌ این شورا عقیده دارد که هدف حمایت روسیه از طالبان، جلوگیری از گسترش ناامنی‎ های افغانستان به سوی آن کشور است.

حاجی دین محمد؛ از اعضای این شورا معتقد است که روسیه در مورد برقراری امنیت و صلح افغانستان، نسبت به تلاش‎ های آمریکا تردید دارد، به همین دلیل حرکت ‎هایی را به خاطر حمایت از طالبان آغاز کرده ‎است و تاکید می کند که قدرت‎ های بزرگ جهان می‎ توانند رقابت‎ های سیاسی شان را از راه‎ های دیپلماتیک حل کنند و افغانستان را به میدان رقابت شان مبدل نسازند. این اظهارات در حالی صورت می ‎گیرد که روسیه دیروز بار دیگر مدعی شد که طالبان در مبارزه با گروه داعش در افغانستان، نقش یک دیوار دفاعی را دارد. پاکستان هم در گسیل کردن نیروهای داعش به خاک افغانستان بی‌تقصیر نیست، به گونه‌ای که «ظاهر قدیر» معاون اول مجلس نمایندگان افغانستان در نشست عمومی پارلمان افغانستان به صراحت اعلام کرد که حکومت پاکستان می‌خواهد با از بین بردن طالبان در شهرستان «شینوار» ولایت «ننگرهار» عناصر داعش را در این منطقه ساکن کند و همین موضوع باعث می‌شود تا افغانستان از ناحیه سیاست خارجی آسیب پذیر شود و اوضاع داخل این کشور در آتش جنگ‌های داخلی بسوزد.

طالبان معتقد به دولت؛ داعش قائل به خلافت!

ملازهی کارشناس برجسته افغانستان و شبه قاره در مورد احتمال حمایت های خارجی از داعش در افغانستان معتقد است که ممکن است پاکستان در حمایت از داعش در افغانستان نقش داشته باشد، چرا که آن ها پیشینه حمایت از گروه‌های تندرو در جهت تامین منافع بلند مدت خود به عنوان یک ابزار را دارند. ملازهی می گوید که عربستان ، اردن، امارات و ترکیه برای نفوذ خود در منطقه می‌توانند حمایت کننده داعش باشند و در جنگ‌های گذشته هم شاهد حمایت این کشورها از داعش بودیم. وی به نقش ترکیه در حمایت از داعش اشاره می کند و معتقد است که اکثریت نیروهای داعش از افغانستان و آسیای مرکزی از طریق ترکیه به داعش پیوسته‌اند و هم‌اکنون دوباره از همین مسیر داعش به افغانستان و آسیای مرکزی منتقل خواهد شد و در نهایت شواهد نشان می‌دهد که بازی بزرگ جدیدی در منطقه و افغانستان با حضور داعش ایجاد خواهد شد که البته هنوز این بازی بزرگ شکل نگرفته است.

هدف جدید آمریکا بی ثباتی منطقه است
الیگ استولپوسکی کارشناس مسائل امنیتی منطقه می گوید که احتمالا حامیان داعش و تروریسم بین المللی اقدام به اعزام جنگجویان با تجربه به افغانستان خواهند کرد تا حضور این گروه تروریستی در افغانستان پررنگ تر شود و در این میان روی اقوام غیر پشتون که عمدتا در مناطق هم مرز با آسیای مرکزی سکونت دارند حساب ویژه ای می کنند و معتقد است که  بروز جزایر داعشی و اردوگاه های آماده سازی تروریست ها در مناطق شمالی افغانستان بعید نخواهد بود، ولی در عین حال حضور داعش در افغانستان اهداف مختلفی از جمله اعمال فشارهای روزافزون علیه روسیه، چین، ایران و کشورهای آسیای مرکزی را دنبال می کند و در چنین شرایطی تشدید همکاری های امنیتی کشورهای منطقه و همسایه های افغانستان می‌تواند مانع نفوذ تروریسم به آسیای مرکزی و فراتر از آن شود.

طالبان معتقد به دولت؛ داعش قائل به خلافت!

داعش بدون تردید در صدد پایه‌ریزی پایگاهی قدرتمند برای خود در افغانستان است، ولی باید توجه کنیم که دولت‌های مختلف جهان در دهه‌های گذشته مدل‌های گوناگونی از مبارزه با تروریسم را پیش گرفته‌اند، به صورتی که عده‌ای از این دولت‌ها مستقیما وارد پروسه مقابله با تروریسم شدند و دسته دیگر اقدام به تجهیز و پایه‌گذاری گروه‌های مختلف جهت کلید زدن جنگ نیابتی کردند  و از طرفی با توجه به ضربات سنگینی که گروه تروریستی تکفیری داعش در عراق و سوریه متحمل شد، به طور حتم این مسئله از نگاه ناظران سیاسی و امنیتی به دور نبود که احتمال دارد بازماندگان داعش توسط هلی‌برن از مناطقی که تحت محاصره بودند به یک منطقه نامعلومی جابجا شوند و این یعنی ایالات متحده تصمیم دارد تا در صورت نیاز برای تأمین منافع خودش دوباره از آن‌ها استفاده کند.

ناامن کردن محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، یکی از اهداف حامیان داعش است که آمریکا به شدت برای این ناامنی تلاش می کند و در نهایت با حضور داعشی ها در افغانستان نتیجه می گیریم آن ها برای ناامنی منطقه از تروریست‌ها، استفاده ابزاری می‌کنند و حاضر هستند امنیت کشورها را فدای منافع ملی خود کنند.