تاریخ انتشار۱۲ تير ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۱۵
کد مطلب : 339966

معرفی مقاله «برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی»

نظر به شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام در چند قرن اخیر، توجه به وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، یکی از مهم ترین دغدغه های ذهنی اندیشمندان مسلمان شده است. در این میان، رویکردهای متفاوت اندیشوران وحدت نگر و تقریب گرا خود یکی از اساسی ترین موضوعات قابل بحث در عرصه مباحث تقریبی تلقی می شود. با توجه به این مهم، در این مقاله، رویکردهای مختلف منادیان تقریب به تقریب مذاهب اسلامی در قالب دیدگاه های سیاسی، تبیینی و تفکیکی مورد بحث قرار گرفته و رویکردهای تبیینی و تفکیکی به عنوان مکمل یکدیگر از جمله بهترین برداشت از تقریب مذاهب اسلامی و مهم ترین راهکار تقریب پذیرفته شده است.
معرفی مقاله «برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی»
داخلی و هجوم گسترده و همه جانبه استعمار غربی به جهان اسلام در قرون اخیر، در مسئله محوری و عمده، با ابعاد و آثار فکری، فرهنگی، سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی بود که گروه های گوناگون جوامع مسلمان اعم از سیاستمداران، روشنفکران، متفکران و مصلحان را به واکنش واداشت. از این رو، رویکرد احیا و تجدید حیات اسلام و بیداری مسلمانان و یا بازسازی تفکر دینی، با طرح اتحاد اسلامی و تقریب مذاهب، در دو سه قرن اخیر از طرف رهبران، مصلحان و متفکران دینی جهان اسلام به منظور حل و رفع مسئله عقب ماندگی و انحطاط داخلی و نیز برخورد با هجوم فرهنگ و تمدن غرب دنبال شد. از این روی، در مقالۀ حاضر، برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد.
 
رویکرد سیاست گرا
برخی از متفکران و مصلحان مسلمان به دلیل شرایط خاصی که در جهان اسلام حاکم بود، بسیاری از فعالیتها و تلاش هایشان را بر محور ویژه و خاصی متمرکز نموده و بر آن تأکید ورزیده اند. یکی از این محورها، مسئله سیاست است که توجه آنان را به خود جلب کرده است. صاحبان رویکرد سیاست جویانه تلاش کرده اند تا در اثر تشکیل اتحاد حاکمان و حکومت های کشورهای اسلامی، سد و دژ محکم و نیرومندی را در قبال هجوم استعمارگران غربی ایجاد نمایند و مجد و عظمت اسلام و مسلمانان را احیا کنند. یکی از مهمترین طرفدران این دیدگاه سید جمال الدین اسدآبادی بوده است.
 
رویکرد تبیین گرا
در رویکرد تبیین گرا افراد شاخصی نظیر شیخ عبدالمجید سلیم، شیخ محمود شلتوت، شرف الدین عاملی، محمدحسین کاشف الغطاء، سید محسن امین و شیخ محمدرضا مظفر یافت می شوند. عبدالمجيد سليم، رئیس اسبق دانشگاه الازهر و نایب رئیس دارالتقريب اسلامی، از منادیان خستگی ناپذیر تقریب مذاهب اسلامی به شمار می آید. نقش وی در توضیح حقایق و شناساندن مذهب شیعه در جهان اسلام در اثر گفت وگوی مذهبی با شرف الدين بر هیچ مسلمان منصفی پوشیده نیست. پرسشهای جست و جوگرانه و حقیقت جویانه او سبب گردید تا شرف الدین پاسخ های حق شناسانه، عالمانه و روشن بینانه را پیرامون «رهبری مذهبی و رهبری عمومی» مطرح کند، و المراجعات را برای همه مسلمانان حقیقت جو و تکاپو گر به یادگار بگذارد.
 
رویکرد تفکیک گرا
در رویکرد تفکیک گرا متفکرانی نظیر آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره)، سید محمدباقر صدر، شهید مطهری و مقام معظم رهبری حضور دارند. بسیاری از متفکران معاصر شیعه با توجه به نقش اختلافات مذهبی در عقب ماندگی سیاسی، اقتصادی و نظامی مسلمانان و کاهش اختلافات مذهبی، نگاه نعطاف گرایانه را در مسئله امامت و خلافت مطرح کردند و رویکرد تفکیک گرایانه را پیرامون ساخته های وظایف امام اتخاذ نمودند و بیان احکام دین را به عنوان مقام امامت مطرح ساختند. آیت الله بروجردی در حقیقت از پیشگامان و منادیان پر تلاش تقریب مذاهب اسلامی است که همواره بر تحقق آن اصرار ورزیده و آن را پیگیری کرده است. وی معتقد بود که سامان بخشیدن به «تقریب مذاهب» از وظایف حیاتی هر عالم شیعی است و باید در تحقق آن کوشید. ایشان حتی به توصیه و سفارش دیگران و ارتباط صمیمی داشتن با شخصیت هایی چون سلیم و شلتوت و تبادل نامه ها و پیام ها بسنده نکرد، بلکه خود در این راه فراتر از تصور معمول اندیشمندان شیعه و با رویکرد تفکیک گرایانه در قلمرو فعالیت های امام، نظریه جدید «مرجعیت علمی اهل بیت عاليه» را برای حسن تفاهم مذاهب اسلامی و کاهش اختلافات مذهبی در جهان اسلام ارائه کرد.

نویسنده در پایان مقاله تأکید می کند که با توجه به مقایسه رویکردهای سه گانه و ویژگی های هر یک از آنها، می توان رویکردهای تبیینی و تفکیکی را به عنوان بهترین راهکار وحدت و تقریب مذاهب اسلامی برشمرد و آنها را مکمل یکدیگر دانست و فتوای تاریخی شلتوت مبنی بر جواز پیروی از مذهب جعفری را در ازهر، پیامد آن دو نوع نگرش به مسائل اختلافی تلقی کرد.
 
مشخصات مقاله:
محمد طاهر، اقبالی (1387)، برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شمار 26، صص 113-130.
 
https://taghribnews.com/vdcd9n0s9yt0sn6.2a2y.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی