تعاریف رفتارمحور، دسته نخست تعاریف فرهنگ است/گزارشی از درس خارج فقه فرهنگ آيتالله اراكی
آیتالله اراکی در درس خارج فرهنگ خود در موسسه امام خمینی(ره) به ارائه تعارف مختلف از فرهنگ و نقد و بررسی آنها پرداخت.
اشتراک گذاری :
آیتالله محسن اراکی، رئیس مجمع جهانی تقریب مذاهب، در درس خارج فقه فرهنگ، در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، با اشاره به تعاریف فرهنگ، اظهار کرد: تعاریف رفتارمحور، دسته نخست تعاریف فرهنگ است؛ در این دسته یعنی فرهنگ، بر اساس رفتار و راههای زندگی جامعه تعریف میشود.
وی افزود: در این تعریف، دانشمندان در رشتههای مختلف جامعهشناسی و رفتارشناسی و... به ارائه نظریات پرداختهاند که از جمله آن تعاریف میتوان به تعریف «فرهنگ شامل کلیه رفتارهایی است که در زندگی اجتماعی مردم آمیخته شده و به نسل بعدی منتقل میشود»، اشاره کرد.
این استاد حوزه تصریح کرد: تعریف بعدی در حوزه فرهنگ، مربوط به باورگرایان است که از آن جمله، رونالد اینگل هارت تعریفی با این مضمون که فرهنگ، نظامی است از نگرشها، ارزشها و دانشی است که به طور گسترده در میان مردم مشترک است و از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود، ارائه داده است.
وی گفت: تعریف سوم از حوزه فرهنگ، به خصلتمحوری و ملکات نفسانی برمیگردد. این دیدگاه فرهنگ را در قالب ملکات نفسانی و مردم و جامعه تعریف میکند؛ تعریفی که تایلور ارایه میدهد، ناظر به این معنی است که فرهنگ یعنی، تواناییها و مهارتهایی که فرد به عنوان عضوی از جامعه کسب کرده است؛ فرهنگ در این تعریف یعنی پذیرشهای هنجار یافته در جامعه به این معنی که آحاد جامعه نسبت به اموری، شناخت پیدا کرده و آن را بپذیرند.
اراکی در رابطه با تعریف ترجیحی خود نیز اظهار کرد: عقلا، زمانی که میخواهند واژهای را برای معانی کلی وضع کنند، به خصوص در مواقعی که آن واژه در معانی متعددی به کار رفته است و معانی، جامع مشترک دارد، به اصل همان معنی جامع مشترک نگاه میکنند و مفهوم را برداشت میکنند.
رئیس مجمع جهانی تقریب مذاهب افزود: در قالب کلی و پس از این تعاریف، میتوانیم به یک تعریف واحد برسیم که همان نظام پذیرفته و مقبول ناشایستهها و شایستهها (منکرها و معروفها) در رفتارهای اختیاری فردی و اجتماعی و فردی درون اجتماعی است.
اراکی گفت: در این تعریف، انسانها، یک نظام پذیرفته شده شایستهها و ناشایستهها را بر رفتارهای خود مفروض میکنند. هر انسانی که رفتار ارادی دارد، حتماً بهوسیله یک نظام معروف و منکر، هدایت و کنترل و نظم و انسجام پیدا میکند.
وی عنوان کرد: انسان دوگونه رفتار دارد که به رفتارهای طبیعی و انسانی تقسیم میشوند؛ رفتار انسانی، همان رفتاری است که بر مبنای اراده و سنجش و گزینش انجام میگیرد.
این استاد حوزه با ذکر این مطلب که علوم انسانی به رفتارهای انسانی نظر دارد، اظهار کرد: رفتار انسانی ناشی از اراده انسان است که منتج از گزینش و سنجش آدمی در موقعیتهای مختلف است؛ تمام رفتارهای ارادی موضوع شکلگیری نظام ارزشی است که در این بین حتی خوراک نیز جزو این رفتارهاست که موضوع بسیار مهمی نیز در شناخت فرهنگی است.
آیتالله اراکی در پایان تصریح کرد: رفتارهای ارادی ناشی از سنجش و انتخاب در بین انسانها رواج دارد، ولی آنگونه هم نیست که هیچ حیوانی رفتاری ناشی از انتخاب نداشته باشد. همانگونه که در قرآن کریم نیز حضرت سلیمان خطاب به هدهد میفرماید: باید از سخن تو راستیآزمایی شود که نشان میدهد حیوانات نیز سطحی از این انتخاب را دارا هستند.