بررسی اجمالی دیدگاه فریقین در تعیین رهبری امت

به گزارش خبرگزاری تقریب امت اسلامی که از دو فرقه شیعه و سنی تشکیل شده مركب است، در اصول و کلیات دین؛ یعنی: توحید، نبوت، معاد و آنچه پیغمبر آورده است با یکدیگر اختلاف ندارند و اختلافشان در جزئیات معارف اسلامی است؛ مثلا برخی صفات خدا را عین ذات و برخی دیگر زائد بر ذات می دانند و....
نقطه اصلی اختلاف بین شیعه و سنی، در بحث امامت است و اینکه رهبری دینی و دنیایی جامعه اسلامی را پس از پیغمبرا چه کسی و با چه شرایطی به عهده بگیرد.
هر چند، هر دو گروه، امامت را قبول دارند اما اهل سنت آن را در حاکمیت سیاسی منحصر می دانند و میگویند:وظیفه حاکم، تلاش در جهت تحقق عدالت و گردش امور اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است .
اما از نظر شیعه حاکمیت و رهبری جامعه فقط یکی از شؤون امام است. علاوه بر آن، تمام اختیارات پیامبر جز وحی تشریعی را نیز دارد.
در این نگاه، پیامبر که مقام نبوت و نیز امامت را دارد به دستور خداوند جانشینان پس از خود را به مردم معرفی کرده است.آنان که مانند خود پیامبر معصوم‌اند، رهبری امور دنیوی و دینی مردم را بر عهده دارند.
دستورات جانشینان پیامبران همانند قرآن است و بطلان در آن راه ندارد و مردم باید از آنها پیروی کنند.(۱)
حال می توان پرسید: مصداق چنین مقامی را چه کسی مشخص می کند؟ به باور شیعه این کار، جنبۀ الهی دارد و خداوند توسط پیامبر و امام را منصوب می کند و آن حضرت امامان پس از خود را به مردم معرفی کرده است.(۲)
ولی اهل سنت، امامت را صرف مقامی سیاسی میدانند.
آنان بر اساس جریان سقیفه تعیین خلیفه مسلمانان و به عبارت دیگر امامت سیاسی جامعه اسلامی را وظیفه مردم می شمارند.
قرآن کریم فرماید: "الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا"
امروز دینتان را برای شما کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام ساختم و خشنود شدم که اسلام دینتان باشد.
شیعه بر اساس این آیه اتمام و اکمال دین را امت و ولایت میداند و معتقد است امامت و جانشینی نبی، انتصابی است و باید از جانب خدا و توسط نبی صورت گیرد و مردم پس از نبی ، طبق آیات قرآن، موظفند از ولی امر پیروی کنند.
قرآن کریم در جای دیگر می فرماید: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنكُمْ" از خدا پیروی کنید و مطيع رسول و صاحبان امر باشید و نیز می فرماید: "إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ" ، ولی شما خدا و رسول خدا و مؤمنانی هستند که نماز می خوانند و در حال رکوع زکات می دهند.
شیعه و سنی شأن نزول آیه اخیر را، على (ع) می دانند که در مسجد به نماز مشغول بود، نیازمندی آمد و از او یاری خواست و آن حضرت انگشتر خود را به او داد.

بنابراین، اختلاف اصلی این دو گروه در بحث امامت تفسیر آن و تعیین مصداق آن است.
اهل سنت در امور دینی، به صحابه رجوع میکنند و آموزه‌های دینی را از آنان می‌گیرند و همگی آنان را عادل میدانند ولی شیعیان اهل بیت پیغمبر را مرجع علمی، دینی و سیاسی خود می‌دانند.

منابع:
1- روایت اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتی اهل بیتی...» من دو چیز گرانبها را در بین شمامی گذارم کتاب خدا و عترتم را، که شیعه و سنی آن را نقل کرده اند، در اینکه حضرت فرمود: این دو هم جدا شدنی نیستند تا در کنار حوض به من برسند بدین معناست که همه خصوصیتی که کتاب دارد عترت هم دارد، مانند عدم خطاپذیری، ماندگاری، وجوب تمسک به آن و نقش هدایتگری و..." مسلم، ج ۴، ص ۱۸۳، ش ۲۴۰۸، چاپ عبدالباقی، سنن دارمی، ج ۲، ص ۲۳۹، وسائل الشيعة، ج ۲۷، ص ۱۳۴ نشر آل البيت قم، و مسند احمد، ج ۳، ص 14،سنن دارمی، ج ۲، ص ۲۳۱-۲۳۲
2- تحقیق سید علی میلانی، ص ۹۷، تأليف محمد سعید موسوی الصاحب عبقات،نشر مكتبة نينوى الحديثية، کربلا، ۱۹۳۹ (می)، و اعلام الوری، ص ۱۳۹۷
3-سوره مائده، (۵) آیه ۳.
4-سبح الحويزي، تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۵۸۷، نشر اسماعیلیان، قم، ۱۴۱۲ (م ق)، و شواهد التنزیل،ج ۱، ص
۲۰۰-۲۰۷-۲۵۱، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، تحقیق محمدباقر محمدی
5. سوره نساء، (۴) آیة ۵۹.
6. سوره مائده، (۵) آیه ۵۵.