ديدار ناگهاني دو روز پيش وزراي امور خارجه ايران و عربستان در حاشيه نشست فوقالعاده وزراي خارجه سازمان همکاري اسلامي در استانبول، در کنار ديگر پالسهاي عربستان به ايران، پس از به قدرترسيدن بن سلمان پسر جوان ملک سلمان، نشان از رويکرد جديد اين کشور در قبال ايران دارد. نکته مهم اتفاقات اخير اين است که دو کشور هنوز به بهترشدن روابط فيمابين اميد دارند. در همين حال واشنگتنپست هم در گزارشي به بن سلمان توصيه کرده که در برابر ايران از قدرت نرم بهره بگيرد.
پس از رويکارآمدن بن سلمان، وليعهد جوان عربستان که با آغاز سفر پادشاه عربستان به مراکش رسما بر تخت قدرت نشست، بسياري انتظار داشتند که رويکرد عربستان نسبت به ايران تند و خشنتر شود. پس از تيرهشدن روابط دو کشور از سال 94 ديدارهاي عادل الجبير و محمدجواد ظريف در نشست وين2 رويکرد مثبتي نداشت و پس از آن هم در حاشيه نشست سران کشورهاي اسلامي در جاکارتا، عادل الجبير از سمتي وارد سالن شد که با ظريف رودررو نشود و حتي هنگام عکس گرفتن هم سعي کرد در جايي بايستد که از وزير امور خارجه کشورمان دور باشد اما دو روز پيش در حاشيه نشست مجمع کشورهاي اسلامي در استانبول، عادل الجبير به سوي ظريف آمد، با او دست داد و گپ و گفت کوتاهي داشت.
ظريف درباره اين ديدار گفت: «چنين اتفاقاتي در جلسات بينالمللي طبيعي است که افرادي که آنجا حضور دارند با هم برخورد کنند. اين ديدار سلام و عليک معمولي بود.»
اما ظريف به اين نکته هم اشاره کرد که ايران گرچه با بسياري از سياستهاي عربستان مخالفت دارد اما همواره دنبال برقراري ارتباط خوب با همسايگان خود بوده است.
ظريف تأکيد کرد: «اگر کشورهاي همسايه به اين نکته که امنيت و ثبات منطقه هدف اصلي ماست، برسند و بپذيرند که تحقق اين امر درونزاست، آينده بهتري در منطقه خواهيم داشت.»
سخنان ظريف اشارهاي به اقدامات ماههاي اخير عربستان دارد که با متوسلشدن به دامان آمريکا سعي داشت، با هر نوع تلاشي عليه ايران، قدرت منطقهاي خود را بازيابد؛ قدرتي که با بيثباتي و تنش در منطقه همراه بود.
نصرالله تاجيک در گفتوگو با انتخاب درباره برخورد وزراي امور خارجه ايران و عربستان ميگويد: «اين ديدار چه برنامهريزيشده باشد، چه اتفاقي، نشان از آن دارد که هنوز ارادهای بين دو کشور براي کاهش تشنج و رفع سوءتفاهمات و برگرداندن مسائل از فاز نظامي و امنيتي به فاز سياسي وجود دارد. اين ماجرا براي قدم اول اتفاق خوبي است.»
همچنين عبدالباري عطوان، تحليلگر مسائل عرب در تحليلي در واکنش به اين موضوع نوشت: سفر مقتدي صدر به عربستان به دعوت محمد بن سلمان، وليعهد اين کشور و اقدام عادل الجبير به دستدادن با محمدجواد ظريف و حضور حجاج ايران در مناسک حج نشاندهنده تغيير در سياست رياض و تلاش براي بهبود روابط با ايران و همسايگان است.
عطوان در تحليلي که در روزنامه رأياليوم داشته، مينويسد: اگر پادشاهي عربستان در رياض به عادل الجبير چراغ سبز نشان نميداد و خواهان ازبينبردن تنشها با ايران نبود عادل الجبير در جلوي دوربينها با ظريف دست نميداد و هر کس چيزي جز اين ميگويد عربستان و چگونگي تصميمگيريهايش را نميداند.
اما سهشنبه گذشته نيز وزارت امور خارجه عربستان با مطرحکردن دوباره موضوع سفارت و البته ادعاي اينکه ايران اجازه ورود هيأتی ديپلماتيک براي بررسي اين ماجرا را نداده است، سعي کرد دوباره بحث روابط دو کشور را پيش بکشد.
سخنگوي وزارت امور خارجه ايران نيز در واکنش به اين بيانيه با لحني ملايم که نشان از رويکرد مثبت ايران در قبال رياض بود، اعلام کرد که ايران رواديد اين هيأت را صادر کرده و در اين مورد مشکلي ندارد.
اين چراغ سبزهاي عربستان به ايران در حالي آغاز شده که واشنگتنپست در گزارشي تحليلي به بن سلمان توصيه ميکند که رويکردش در قبال ايران را تغيير دهد. اين نشريه آمريکايي تأکيد کرده که نقطه آغاز هرگونه سياستي که محمد بن سلمان، وليعهد تازه عربستان بخواهد در قبال ايران اتخاذ کند، استوار بر فهم واقعيتهاست.
واشنگتنپست اشاره ميکند که اگر محمد بن سلمان سياستهاي درستي در مواجهه با حکومت اسلامي ايران اتخاذ کند نهتنها نام خود را در تاريخ بهعنوان رهبري که «مسئله ايران» را حل کرد، ثبت ميکند بلکه همچنين طليعهدار اقتصادي پويا در خاورميانه ميشود.
واشنگتنپست تأکيد ميکند که از نقطهنظر دوستي با ترامپ، هرگونه رويکرد تازه و چشمگير از سوي محمد بن سلمان در مواجهه با حکومت اسلامي در تهران با حمايت کامل رئيسجمهوري ايالاتمتحده و تيم امنيت ملي وي مواجه خواهد شد.
اين در حالي است که در سفر دونالد ترامپ به عربستان و ديدار او با ملک سلمان عربستان ادعاهاي خصمانه خود عليه ايران را با قدرت بيشتري اعلام کرده بود.
ملک سلمان اميد داشت که با حضور دونالد ترامپ در مسند قدرت آمريکا ميتواند از پشتوانه آمريکا براي مقابله با ايران استفاده کند.
به نظر ميرسد، دولت سعودي با وضعيت بياعتبار ترامپ و ناپایداري دولت وي، نسبت به تأثير دولت جديد آمريکا بر اوضاع منطقه به سود خود، نااميد شده و تغيير رويکرد را آرامآرام آغاز کرده است.
فياض زاهد، نويسنده و کارشناس مسائل بينالمللي درهمينراستا ميگويد که عربستان از فرصت ترامپ نهايت استفاده را عليه ايران ميکند اما اين کارشناس درحاليکه تأکيد ميکند که اختلافات ايران و عربستان ذاتي است، به قابلحلبودن اين اختلافات اشاره ميکند؛ به هرحال عربستان يا ديگر اميدي به آمريکا ندارد يا اينکه رويکرد جديدي در کنار همکاري با آمريکا براي مقابله با ايران اتخاذ کرده است.
شايد عربستان به اين نتيجه رسيده که داشتن منطقهاي قدرتمند بسيار بهتر از قدرت منطقهايبودن است. عربستان ميداند در شرايط فعلي هيچ اميدي براي اجماع عليه ايران وجود ندارد.
آنطور که ظريف نيز تأکيد دارد، معادلات منطقهاي بدون حضور ايران به جايي نميرسد.
براساس شواهد موجود، عربستان در پنج، 6 سال اخير اغلب شانسهاي منطقهاي خود را از دست داده، تلاشهايش در سوريه و عراق بيثمر مانده و آخرين اقداماتش براي افزايش فشار عليه ايران به تنش و دودستگي ميان شوراي همکاري خليجفارس انجاميده است.
عربستان در راه فشار به ايران از تحريم قطر يا فشار به کويت براي تغيير موضع در قبال ايران هم نگذشت اما هنوز به نتيجهاي در اين راه نرسيده است.
برخي تحليلگران غربي معتقد بودند که پس از انتقال قدرت در عربستان، رويکرد عربستان نسبت به ايران نظامي و تنشها بيشتر خواهد شد.
خريد 300 ميليارد دلاري سلاح از آمريکا هم صحهاي بر اين ماجرا بود اما اکنون عربستان با شاه جوان خود که هواي جاهطلبي و زيادهخواهي دارد و به راحتي ميتوانست از هر مسئلهاي در منطقه، داستاني براي جنگ با ايران بسازد و در کنار تمام ادعاهاي تند عليه ايران، روي خوش به ايران نشان ميدهد. اين در حالي است که حتي کشورهايي مانند کويت و عراق که براي ميانجيگري ميان تهران- رياض وارد عمل شده بودند، از سوي عربستان پذيرفته نشدند، درصورتي که ايران همواره از گفتوگو و مذاکره براي حل مشکلات منطقهاي استقبال کرده است.
اکنون ميتوان تلاش دوباره عربستان براي پيگيري ماجراي سفارت اين کشور در ايران و موضعگيري خوب و همکاري وزارت امور خارجه با اين کشور در اينباره، اعزام دوباره حجاج ايراني به عربستان و در نهايت دستدادن وزراي امور خارجه دو کشور را نشانههايي از تغيير رويکرد عربستان نسبت به ايران قلمداد کرد؛ البته شايد عربستان هنوز هم نقشههايي در سر دارد ولي ميداند که منطقه قدرتمند بهتر از حضور بيگانگان در خاورميانه خواهد بود.
احتمالا عربستان به نصيحت واشنگتنپست گوش داده باشد و تصميم دارد از راههاي نرم به مقابله با ايران بپردازد؛ راهي که به روي خوش و چراغ سبز به ايران ختم ميشود.
عربستان نميخواهد در منطقه تنها بماند.
سياستهاي سالهاي اخير رياض، اين کشور را تنها و ضعيف کرده اما جوانگرايي در ساختار عربستان، نگاه سعوديها براي ريسکپذيري بيشتر و تغيير رويکرد منطقهاي را راحتتر کرده است.
خبرگزاری تقریب تنها اقدام به انتشار مطلب بالا نموده و نسبت به صحت و سقم آن هیچگونه مسئولیتی را نمی پذیرد