عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم گفت: بعد از پیروزی انقلاب تأثیرپذیری از قرآن در شعر و نثر شاعران و نویسندگان به وفور دیده میشود، حتی مضامین حماسی و مشاهده الطاف الهی بسامد بالایی دارد.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، حکیمه دبیران، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره تأثیر قرآن بر ادبیات فارسی گفت: بهره‌گیری مفاخر ادبی از معارف بلند انسان‌ساز قرآن موجب آفرینش آثار ارزنده عرفانی، حماسی، غنایی و در نتیجه موجب جهانی شدن متون ادب فارسی شده است. آشنایی و انس با قرآن یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیر قرآن و تجلی مضامین بلند آن در آثار ادبی است.
وی افزود: به نظر می‌رسد که وضعیت فرهنگی جامعه می‌تواند این امر را برای ادیب و شاعر معتقد فراهم کند، اما کاربرد آیات و احادیث برای بیان مضامین سیاسی و اجتماعی نیز بسیار دیده میشود.
دیباچه متون؛ تأثیرپذیرترین بخش آثار ادبی از قرآن
دبیران در ادامه گفت: از همان آغاز پذیرش اسلام و آشنایی شاعران و نویسندگان ایرانی با قرآن، تأثیرپذیری از قرآن و حدیث نیز در ادبیات دیده میشود که مطمئناً این امر مهم مدیون باور آن‌ها به اثربخشی تبیین آیات و بیان آن‌ها برای اصلاح امور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بوده است.
این عضو هیئت علمی با اشاره به صنایع ادبی مورد توجه شاعران و ادیبان، تصریح کرد: شاعر و نویسنده آگاه و خوش‌ذوق توانایی دارد که به مناسبت‌های گوناگون، جنبه‌های گوناگون آیات را مورد توجه قرار دهد. در آثار آن‌ها تلمیح و اشاره به داستان‌ها و امثال قرآن کریم درج شده و اقتباس بخشی از آیات یا تمام آن‌ها با تصویرآفرینی‌های خوب دیده میشود. برای مثال حافظ می‌فرماید؛ «صبا به خوش‌خبری هدهد سلیمان است/ که مژده طرب از گلشن سبا آورد».
وی ادامه داد: شروع کلام الهی با «بسم الله الرحمن الرحیم» در آغاز سوره‌ها این ادب را برای سخنوران و بزرگان ادبیات فارسی به میراث گذارده که هر یک با ذوق و تمسک به نامی از نام‌های پروردگار یا تهمید یا تقدیس، دیباچه سخن را بیارایند. در واقع پربهره‌ترین بخش آثار ادبی در تأثیرپذیری از آیات قرآن، دیباچه متون و ابیات آغازین دیوان‌هاست. مانند؛ «منت خدای را عز و جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزیت نعمت» و یا فردوسی می‌فرماید؛ «به نام خداوند جان و خرد/ کزین برتر اندیشه برنگذرد».
پژوهش‌های کم‌سو درباره اثرپذیری شعر انقلاب از قرآن
دبیران در پاسخ به اینکه آیا می‌توان تأثیرپذیری بیشتر برخی شاعران همچون حافظ، خاقانی و سنایی از قرآن را صرفاً نشانه اعتقاد بیشتر این گروه از شاعران به مسائل دینی ارزیابی کرد یا دلایل دیگری داشته است؛ بیان کرد: تأثیرپذیری از آیات و احادیث در آثار همه سخنوران بزرگ ایران چون فردوسی، سعدی، مولوی، حافظ عطار، سنایی و خاقانی دیده میشود. نشانه اعتقاد و باور صحیح هر یک از این بزرگان را باید در هدف آن‌ها در استفاده از آیات و احادیث جست‌وجو کرد. هر چه تأثیرپذیری از آیات و احادیث برای بیان حکمت‌های قرآنی و تبیین آن‌ها برای مخاطبان و تعالی آن‌ها باشد، بیشتر مورد تحسین است.
وی در ادامه درباره اینکه بعد از پیروزی انقلاب تاکنون این تأثیرپذیری فراز و نشیب‌هایی داشته است و به نظر می‌رسد در دوره اخیر کمرنگ‌تر شده است، گفت: بعد از پیروزی انقلاب هم تأثیرپذیری از قرآن در شعر و نثر شاعران و نویسندگان به وفور دیده میشود، حتی مضامین حماسی و مشاهده الطاف الهی بسامد بالایی دارد، اما هنوز درباره آن‌ها تحقیق شایسته‌ای انجام نشده است. به اجمال می‌توان گفت که اشعار بسیاری از شاعران معاصر مشحون از حکمت‌های قرآنی و تصویرآفرینی‌های شگفت‌انگیز است. البته بررسی نوع کاربرد و میزان آن نیازمند زمان است که خوشبختانه بسیاری از دانشجویان پژوهش‌های خود را در پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری به این امر اختصاص داده‌اند.
بازتاب حکمت و اخلاق قرآنی در آثار ادبا
دبیران تصریح کرد: نکته مهم درباره تأثیر قرآن در ادب فارسی بازتاب حکمت و اخلاق قرآنی و گسترش روحیه عشق و عبادت در آثار ادبا و عرفا بوده است، نه اینکه صرفاً با آوردن کلمات قرآنی یا اشاره به داستان‌های پیامبران از بیهودگی خلقت، پوچی زندگی یا یأس و ناامیدی سخن بگویند یا در مداحی‌های زننده این اشارات را به کار ببرند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم با بیان اینکه قرآن خودش مسئولیت خطیر شعرا را به صراحت روشن کرده است، اضافه کرد: خداوند در قرآن می‌فرماید: «از شعرا گمراهان تبعیت می‌کنند، به جز شاعران مؤمن و صالح و کسانی که ذکر خدا را بسیار می‌گویند». بنابراین با توجه به قدرت تأثیر شعر در جامعه شاعران به منزله خیرخواه و مصلح باید زمینه فکر صحیح، امید و پویایی و عشق و ایمان را در جامعه فراهم کنند.
وی در ادامه یادآور شد: استفاده درست از مفاهیم و مضامین قرآنی، شعر و نثر ادبی را متعالی و ماندگارتر می‌کند و هر چه انس با قرآن بیشتر باشد، حکمت‌های قرآنی بهتر و مناسب‌تر به ذهن شاعر و نویسنده باذوق متبادر میشود و تأثیر بیشتری می‌بخشد.
انتهای پیام
