با نگاهی به تاریخچه و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی
از اسلامی سازی دانشگاه ها تا مدیریت کلان نهادهای فرهنگی
شورای عالی انقلاب فرهنگی، چه آن زمان که ستاد انقلاب فرهنگی بود و اسلامی سازی دانشگاه ها را پیگیری می کرد و چه امروز که به عنوان هماهنگ کننده، مدیریت کلان نهادهای فرهنگی را برعهده دارد، نهادی تاثیرگذار در نظام اسلامی به شمار می رود.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، 19 آذرماه سالروز تاسیس «شورای عالی انقلاب فرهنگی» است. ایده اولیه تاسیس «شورای عالی انقلاب فرهنگی» از همان موقع که امام خمینی(ره) در پیام نوروزی سال 59 خود بر لزوم «انقلاب اساسي در دانشگاههاي سراسر كشور»، «تصفيهى اساتيد مرتبط با شرق و غرب» و « تبديل دانشگاه به محيطي سالم براي تدوين علوم عالي اسلامي» تاکید کردند، جان گرفت.
هسته اولیه آن نیز در پی تعطیلی دانشگاه ها و با فرمان 23/3/59 امام شکل گرفت؛ فرمانی که ایشان در آن با ابراز نگرانی از تداوم وضعیت فرهنگی نظام شاهنشاهی در دانشگاه ها، نوشت: «مدتي است ضرورت انقلاب فرهنگي كه امري اسلامي است و خواست ملت مسلمان ميباشد، اعلام شده است و تاكنون اقدام مؤثري انجام نشده است و ملت اسلامي و خصوصاً دانشجويان با ايمان متعهد نگران آن هستند و نيز نگران اخلال توطئهگران كه هماكنون گاهگاه آثارش نمايان ميشود و ملت مسلمان و پايبند به اسلام خوف آن دارند كه خداي نخواسته فرصت از دست برود و كار مثبتي انجام نگيرد و فرهنگ همان باشد كه در طول مدت سلطه رژيم فاسد كارفرمايان بيفرهنگ، اين مركز مهم اساسي را در خدمت استعمارگران قرار داده بودند. ادامه اين فاجعه كه معالاسف خواست بعضي گروههاي وابسته به اجانب است، ضربهاي مهلك به انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي وارد خواهد كرد و تسامح در اين امر حياتي، خيانتي عظيم بر اسلام و كشور اسلامي است.»
«ستاد انقلاب فرهنگی» نام این نهاد تازه تاسیس بود که با حضور تعدادی از اساتید حوزه و دانشگاه می خواست براي برنامهريزي رشتههاي مختلف و خطمشي فرهنگي آينده دانشگاهها مبتنی بر فرهنگ اسلامي و انتخاب و آماده سازي اساتيد شايسته، متعهد و آگاه و ديگر امور مربوط به انقلاب آموزشي - اسلامي اقدام کند.
مهمترین وظایف ستاد در آن زمان این ها بود: «تربيت استاد و گزينش افراد شايسته براي تدريس در دانشگاهها»، «گزينش دانشجو» و «اسلامي كردن جو دانشگاهها و تغيير برنامههاي آموزشي دانشگاهها».
پس از گذشت مدتی از فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی لزوم ترمیم و تقویت ستاد و حضور مسئولان اجرایی در آن، بیش از پیش حس می شد؛ تا آن جا که در شهریور 62، امام(ره) به دنبال پیشنهاد رئیس جمهوری وقت(آیت الله خامنه ای) تعدادی از مسئولين اجرايي مثل نخست وزير، وزراي فرهنگ و آموزش عالي و فرهنگ و ارشاد اسلامي و دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهي را به تركيب ستاد اضافه کردند.
اما تغییر مهم در شاکله ستاد انقلاب فرهنگی در آذرماه سال 63 اتفاق افتاد؛ وقتی با بازگشایی دانشگاه ها، ستاد انقلاب فرهنگی به «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تبدیل شد و امام(ره) در فرمان ۱۹ آذر خود نوشت: «خروج از فرهنگ بدآموز غربي و نفوذ و جايگزين شدن فرهنگ آموزنده اسلامي، ملي و انقلاب فرهنگي در تمام زمينهها در سطح كشور آن چنان محتاج تلاش و كوشش است كه براي تحقق آن ساليان دراز بايد زحمت كشيد و با نفوذ عميق ريشهدار غرب مبارزه كرد. اينك با تشكر از زحمات ستاد انقلاب فرهنگي براي هر چه بارورتر شدن انقلاب در سطح كشور، تقويت اين نهاد را لازم ديدم بدين جهت علاوه بر كليه افراد ستاد انقلاب فرهنگي و رؤساي محترم سه قوه، حجج اسلام آقاي خامنهاي، آقاي اردبيلي و آقاي رفسنجاني و همچنين جناب حجتالاسلام آقاي مهدوي كني و آقايان سيدكاظم اكرمي وزير آموزش و پرورش و رضا داوري و نصرالله پورجوادي و محمدرضا هاشمي را به آنان اضافه نمودم.»
دوره بعدی فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 75 آغاز می شود. وقتی «حضرت آیت الله خامنه ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام 14 آذر خود ضمن تعیین ترکیب تازه شورا آوردند: «شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه با تدبير حكيمانه امام راحل عظيمالشأن به جاي ستاد انقلاب فرهنگي پديد آمد، نقش فعال و مؤثري را در عرصههاي امور فرهنگي كشور بهخصوص دانشگاهها ايفا كرد و بركات زيادي از خود بهجاي گذارد. اكنون با پيشرفت كشور در كار سازندگي و گسترش دامنه نياز به دانش و تخصص و لزوم فراگيري علوم و فنون و پرورش محققان و نوآوران و استادان و متخصصان كارآمد، اهميت اين بخش از مسائل فرهنگي تأكيد مضاعف يافته است. توسعه دانشگاهها و پژوهشگاهها و ديگر مراكز آموزش و آموزش عالي كه پاسخ طبيعي به آن نياز است و افزايش چشمگير كميت دانشجويي، بهنوبه خود تكاليف تازهيي را بر عهده مسئولان امور فرهنگي كشور ميگذارد كه برتر از همه آنها اولاً كيفيت بخشيدن به مايههاي علم و تحقيق در اين مراكز و ثانياً پرداختن به تربيت معنوي دانشجويان و هدايت فكر و عمل آنان است.»
رهبر معظم انقلاب در آن پیام رویکرد تازه ای نیز برای شورای عالی انقلاب فرهنگی طرح می کنند و با یادآوری تهاجم فرهنگی دشمنان می فرمایند: «همه اين حقايق مهم و هشدار دهنده، مسئولان فرهنگي كشور را به تدبيري برتر و اهتمامي بيشتر و تلاشي گستردهتر فرا ميخواند و به ويژه شوراي عالي انقلاب فرهنگي را كه در جهاد ملي با بيسوادي و عقبماندگي علمي و تبعيت فرهنگي، در حكم ستاد مركزي و اصلي است، به تحرك و نوآوري و همتگماري برميانگيزد.»
از آن سال تاکنون شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان قرارگاهی مرکزی با اهداف و راهبردهایی کلان تر به فعالیت مشغول است؛ چنان که رهبر انقلاب پس از آن نیز به کرات درباره این رویکرد سخن گفته اند: «يك جايي لازم است كه ما به فعاليتهاي فرهنگي متنوع و گوناگون و بسيار پراكنده و گسترده يك سمت و سو و جهت واحد بدهيم. مركز اين همين جا(شورای عالی انقلاب فرهنگی) است. آن مركزي كه شما به دنبال آن ميگرديد همين است. ما جاي ديگري نداريم. نميتوانيم هم جاي ديگري درست كنيم.»
یا این سخنان که در سال 1386 بیان شده است: «ضروري است سازوكارهاي لازم بهمنظور هماهنگي و مديريت كلان دستگاههاي فرهنگي از سوي شورا در اسرع وقت تدوين گردد.»
و علاوه بر آن بیانات ایشان در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 90 که می فرمایند: « مهم در عرصه تهاجم پيچيده و فراگير فرهنگ جبهه استكبار بر ضد نظام اسلامي، شوراي عالي انقلاب فرهنگي همچون يك قرارگاه اصلي، وظيفه سياستگذاري راهبردي و هدايت دستگاهها و مراكز تأثيرگذار فرهنگي و بخشهاي اجرايي را بر عهده دارد.»
از جمله مهمترین وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی می توان به «تدوين و تصويب اصول، اهداف، سياستها و برنامهريزي فرهنگي و علمي كشور، تدوين نقشه مهندسي فرهنگي كشور و روزآمد نمودن آن ها»، «تهيه و تدوين نقشه جامع علمي كشور»، «هدايت و ساماندهي مديريت كلان دستگاههاي فرهنگي، آموزشي و پژوهشي و رسانه هاي كشور»، «برنامهريزي براي مواجههى فعال و مبتكرانه با تهاجم فرهنگي دشمنان» و « رصد مستمر تحولات برنامههاي توسعه، فرهنگ، علم، پژوهش و فناوري كشور و ارائهى راهبردهاي مناسب» اشاره کرد.
به هر روی شورای عالی انقلاب فرهنگی، چه آن زمان که ستاد انقلاب فرهنگی بود و اسلامی سازی دانشگاه ها را پیگیری می کرد و چه امروز که به عنوان نهاد هماهنگ کننده و مدیریت کلان نهادهای فرهنگی فعالیت می کند، از مهمترین نهادهای نظام اسلامی به شمار می رود که با حضور اعضای تاثیرگذار حقوقی و حقیقی نبض بسیاری از تحولات فرهنگی جامعه را در دست دارد.