تواضع و اخلاق‌مداری ویژگی بارز علامه جعفری/علامه، مظهر عالم کامل بود
بزرگداشت علامه فقید محمدتقی جعفری شب گذشته، ۲۳ آبان ماه، به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد و جمعی از اساتید دانشگاه به ذکر خصوصیات اخلاقی و علمی ایشان در این مراسم پرداختند.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، مراسم بزرگداشت مقام علمی و اخلاقی مرحوم علامه محمدتقی جعفری، شامگاه چهارشنبه ۲۳ آبان‌ماه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و با حضور شخصیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی برگزار شد.
در این مراسم که چهره‌های شناخته شده‌ای همچون حجج اسلام سیدهادی خامنه‌ای، سیدمحمدعلی ابطحی، سیدمحمود دعایی، هادی غفاری حضور داشتند، در ابتدای این نشست پیام حسن روحانی درباره شخصیت علامه جعفری توسط حسن بلخاری قهی؛ رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی قرائت شد.
پس از آن بلخاری در سخنان کوتاهی با اشاره به بیش از ۱۵۰ کتاب، مقاله و سایر تألیفاتی که از این استاد فقید به یادگار مانده است، گفت: در میان این آثار و تألیفات، دو اثر از این فقید فرزانه بیشتر از سایرین می‌درخشند؛ یکی شرحی بر نهج‌البلاغه و دیگری شرحی بر مثنوی معنوی مولانا که اولی در ۲۷ مجلد و دومی در ۱۵ مجلد به رشته تحریر درآمده است.
وی گفت: شخصاً این ۴۲ مجلد به عنوان آثار درخشان علامه جعفری را به طور کامل نخوانده‌ام اما همواره با این پرسش نزد خودم مواجه شده‌ام که چه ارتباطی می‌تواند میان جان و جهان این دانشمند فقید با حضرت علی(ع) و مولانا محمد بلخی وجود داشته باشد که ایشان زمان زیادی از عمر شریف خود را به نگارش این دو مجموعه ارزشمند مصروف داشته است.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه تصریح کرد: البته مسئله مهمتری هم که برای من و بسیاری از شما به عنوان پرسش مطرح است اینکه چرا در نگارش این دو مجموعه، علامه ابتدا شرحی بر مثنوی معنوی را در اولویت قرار داده است و پس از سال‌ها اقدام به تألیف شرحی بر نهج‌البلاغه کرده است؟ در شرایطی که مشهور است دست به کار شدن استاد برای تألیف شرحی بر نهج‌البلاغه براساس رؤیای صادقه‌ای بوده است که گویا در آن این سعید فقید از شاگردان علامه امینی؛ مؤلف کتاب «الغدیر» شنیده است که ایشان در عالم رؤیا تأکید داشته‌اند که علامه جعفری نگارش این مجموعه را آغاز کند.
بلخاری افزود: به تأویل این بنده حقیر علت تقدم و تأخر استاد در تألیف این دو کتاب به ارتباط شگرفی مربوط می‌شود که مولوی در مثنوی خود دارد و نوع نگاهی سرشار از ارادت و خاکساری به ساحت اهل بیت(ع) و حضرت علی(ع) که به ویژه او در بخش مقدماتی مثنوی معنوی به آن اشاراتی داشته است.
وی در پایان سخنان خود گفت: به هر حال علامه فقید محمدتقی جعفری در عمر پر برکت خود و با استفاده از تواضع و فروتنی که در عین اشراف ایشان به علوم وجود داشت به عنوان پلی میان متفکران غرب و شرق مطرح بوده و هستند و باید گفت که در حوزه‌های گوناگون فقهی، فلسفی، عرفانی و علوم انسانی نظر صائبی داشتند.
در ادامه این مراسم مهدی محقق؛ رئیس هیئت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ایراد سخن پرداخت و گفت: نخستین بار که خدمت استاد رسیدم به دوران نوجوانی مربوط می‌شود زمانی که ایشان را در مجلسی که مرحوم پدرم شیخ عباسعلی محقق دایر کرده بود زیارت کردم و پس از آن سال ۴۸ در کنگره شیخ طوسی مجدد مفتخر به دیدار ایشان شدم.
وی ادامه داد: در این کنگره مطلبی که من ارائه کردم درباره تلخیص الشافی بود که البته ردی بر رساله‌ای به این نام اثر قاضی عبدالجبار همدانی که وی آن را در مسجد رامهرمز املاء کرده بود و توسط شاگردانش در بیست جلد به رشته تحریر درآمده بود که با توجه به اینکه این مجموعه بر این مسئله تکیه داشت که شیعیان اثنی‌عشری همواره در اثبات حقانیت خود شکست می‌خوردند و البته نخستین بار سیدمرتضی مسئله امامت را جنبه منطقی داد، مطلب من به نقد این مجموعه پرداخته بود که مورد توجه و تفقد علامه جعفری قرار گرفت.
محقق تصریح کرد: در باب اثبات حقانیت علی(ع) همین بس که جاهز؛ فخر ادبای عرب و صاحب کتبی چون «عثمانیه» معترف می‌شود که ای کاش به جای همه اشعار و مطالب ادبی من که موجب مباهات جامعه عرب است یکی از خطبه‌های نهج‌البلاغه علی(ع) به نام من بود.
وی در پایان سخنان خود گفت: به هر حال در آن کنگره باب آشنایی من با ایشان باز شد و باید بگویم که مرحوم جعفری جامع معقول و منقول بود و از جمله کسانی بود که به شکل اعجاب‌آوری علاقه‌مند به دانستن آرا و نظران دانشمندان اروپایی هم داشت در حالیکه این مسئله در میان علمای اسلامی چندان مسبوق به سابقه نبود، انسانی اخلاق‌مدار و متواضع که سرآمد و الگوی همه ما در اندیشه و بینش اسلامی باید باشد.
سخنران دیگر این مراسم مهدی گلشنی؛ استاد فلسفه بود که در سخنان کوتاهی با تشکر از برگزاری چنین محفلی، علامه محمدتقی جعفری را انسانی وارسته خطاب کرد که متأسفانه طی این سال‌ها کمتر به شخصیت او پرداخته شده و از این منظر در حقش ظلم روا داشته شده است.
وی علامه جعفری را واجد دو خصوصیت شخصیتی بارز دانست و گفت: تواضع فوق‌العاده ایشان که در برابر هر استدلال قانع کننده‌ای سر تعظیم فرو می‌آورد و آشنایی با مقتضیات زمان، این ویژگی بود که متأسفانه در روزگار کنونی در حوزه‌های علمیه فعلی کمتر می‌توان چنین روحیه‌ای را سراغ گرفت.
گلشنی ادامه داد: سعی و تلاش این استاد فرزانه در جهت وحدت میان حوزه و دانشگاه بود، حداقل هر دوهفته یک بار با مرحوم دکتر حسابی دیدار داشت و با ایشان در مورد مباحث فلسفی علوم گوناگون از جمله فیزیک مباحثه می‌کرد و همواره اعتقاد داشت که باید مقتضیات زمان رعایت شود و به حوزه‌ها این توصیه را داشتند که به نیازهای مردم توجه کنند که اگر اندیشه‌ها و تفکرات ایشان به خوبی عمل می‌شد اکنون در فرهنگ جامعه و دانشگاه دچار این آشوبی که اکنون شاهد آن هستیم، نبودیم.
این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود به اخلاق کم‌نظیر علامه جعفری اشاره کرد و گفت: آنچنان اخلاق اسلامی را رعایت می‌کرد که تمام دانشجویان و شاگردانش عاشق و شیفته رفتار او بودند، چیزی که اکنون متأسفانه شاهد آن نیستیم و بعضاً موضع اساتید با دانشجویانشان موضعی از بالا به پایین است که البته این مسئله نیز از منش دینی و اسلامی استاد ناشی بود.
وی تأکید کرد: باز هم می‌‌گویم که علامه جعفری تمرکز خود را نه بر فقه و اصول بلکه بر تمامی ساحت‌های علمی گذاشته بود و همچنان اصرار داشت که باید حوزه به علوم زمان خود ورود جدی داشته باشد.
گلشنی افزود: تأکید دیگر استاد بر مطالعه طبیعت بود و همواره می‌گفتند که قرآن کتاب انسان‌سازی است و این کتاب آسمانی می‌گوید که ابتدا خود طبیعت را بشناس و با هستی‌شناسی است که تو به مواهب الهی پی خواهی برد.
این استاد دانشگاه در پایان سخنرانی خود با اشاره به اینکه اصرار دیگر علامه جعفری بر این بود که براساس آموزه‌های وحیانی و اسلامی نمی‌توان همه سؤالات انسانی را با استفاده از علوم تجربی پاسخ گفت: این اندیشه روزگاری در غرب براساس تفکر پوزیتیویستی مرسوم بود که همه‌چیز را در قالب عالم محسوسات و قابل درک با حواس منطقی می‌خواند اما اکنون غرب نیز از آن عبور کرده است هر چند که ما در ایران همچنان درگیر این تفکر هستیم اما علامه جعفری از مدت‌ها پیش نسبت به این تفکر تذکر لازم را داده بودند.
در ادامه این مراسم منوچهر صدوقی سها؛ استاد دانشگاه و داماد علامه جعفری به ذکر دو مطلب درباره تشکیکی که نسبت به عقاید استاد ناظر بر دو اثر گرانسنگ ایشان به وجود آمده است، پرداخت و گفت: یکی اینکه گفته می‌شود یک عالم حوزی را با مثنوی معنوی چه کار؟ و اینکه استاد در سال‌های پایانی عمر شریفشان نسبت به اینکه زمان زیادی را صرف نگارش شرحی بر مثنوی معنوی کرده‌اند پشیمان و نادم بودند، ابتدا باید بگویم که چنین نبوده است و در ثانی اهتمام به مثنوی معنوی مسبوق به سابقه بوده و پیش از ایشان نیز از سوی بسیاری از علمای جلیل‌القدر شیعه نسبت به این اثر مولانا جلال‌الدین محمد بلخی حساسیت وجود داشته است.
وی ادامه داد: در شرح احوال شیخ انصاری، آیت الله بروجردی، آیت‌الله میلانی و آیت‌الله خوئی به روشنی می‌توان توجه و انسی که ایشان با مثنوی معنوی داشتند را مورد توجه قرار داد که البته به عنوان نمونه بارز از فرزند آیت‌الله خوئی نقل است که پدر خود پیگیر مجلدات جدید تفسیر مثنوی معنوی علامه بوده و توصیه کرده بودند که هر جلد جدید را که به طبع رسیده است برای ایشان نیز ارسال شود.
صدوقی سها افزود: از طرف دیگر علامه جعفری عضو شورای فتاوای آیت‌الله بروجردی نیز بوده‌اند و اتفاقاً در بسیاری از جلسات این شورا نظر ایشان صائب بوده است در نتیجه اگر کراهتی در پرداختن به مثنوی معنوی وجود داشت، خود ایشان تشخیص بهتری در این مورد می‌توانستند داشته باشند.
وی در بخشی دیگری از سخنان خود به جنبه‌های فلسفی علامه جعفری پرداخت و گفت: از جمله ایرادات دیگری که به این استاد فرزانه گرفته می‌شود استاد فلسفه بودن ایشان است که باید در این باره بگویم که میان استاد فلسفه بودند و فیلسوف بودن فرق بسیار زیادی وجود دارد کمااینکه خود استاد هم بارها اشاره داشتند که معلم خوبی برای فلسفه نیستند.
داماد علامه جعفری در پایان سخنان خود تأکید کرد: با این وجود از تورق دو اثر گران‌بهای ایشان در حوزه فلسفه یکی «نهایت الادراک» که هیچ گاه به چاپ نرسید و دیگری «ارتباط انسان و جهان» که تنها یکبار به چاپ رسید و مباحثی همچون وحدت و کثرت در علم، مواد ثلاث، وحدت وجود، مکاتب فلسفی و علمی، اختلاط فلسفه و علم که استاد آن‌ها را در سنین جوانی تألیف کرده‌اند، پر واضح است که چه ذهن دغدغه‌مندی از همان ابتدا به طرح مباحث فلسفی داشته‌اند.
سخنران آخر این مراسم علی جعفری؛ فرزند علامه فقید محمدتقی جعفری و مسئول مؤسسه تنظیم و نشر آثار این استاد فرزانه بود که در سخنان کوتاهی به ذکر خاطره‌ای از نقل قول ایشان در باب خوابی که مهر تأییدی بر نگارش تفسیر مثنوی معنوی است، پرداخت و گفت: ایشان البته به نقل قول از خودشان مولانا را در خواب می‌بینند که با هم روی یک نیمکتی نشسته‌اند و مولانا از فردی می‌خواهد که یک عکس دو نفره از آن‌ها بگیرد، علامه به ایشان عرضه می‌دارند که آیا از کاری که در حال انجام آن هستم راضی هستید و مولوی نه جواب مثبت می‌دهد و نه منفی و تنها یک نکته می‌گوید که اگر این کار را برای خدا انجام می‌دهی باید ببینی که او از کرده تو راضی است یا خیر.
وی به برخی مطالب کذبی که به ویژه در فضای مجازی پیرامون شخصیت علمی و حقیقی استاد نقل می‌شود اشاره کرد و گفت: مثلاً گفته می‌شود ایشان به ۱۷ زبان دنیا تسلط داشت که اصلاً اینگونه نیست و از دوستان به ویژه جوانان درخواست می‌کنم که در برابر این اطلاعات کمی تأمل کرده و هر چیزی را نپذیرند.
علی جعفری توصیه‌ای به مسئولان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی داشت و آن اینکه در کار مهمی که دارند مسئولیت پذیر باشند و گفت: به استاد عضویت در هیئت امنای این انجمن پیشنهاد شده بود و ایشان این مسئولیت را نپذیرفتند چرا که مشغله کاری زیادی داشتند و بعدها دوستان به ایشان خرده گرفتند که چه کسی از شما بهتر و علامه در پاسخ به آن‌ها گفته بود که این کار نیاز به وقت زیادی دارد که از توان من خارج است و کار به این مهمی را تنها نمی‌توان ماهی یک بار آن هم در یک جلسه که مواردی عرضه شده و تصویب شود به سرانجام رساند.
وی در پایان در مورد مؤسسه تنظیم و نشر آثار زاستاد نیز گفت: این مؤسسه با جدیت فعالیت خود را ادامه می‌دهد و برخی از آثار استاد همچون شرحی بر نهج‌البلاغه ایشان نیاز به تنظیم جدید دارد که به سرپرستی دکتر عبدالله نصیر این اتفاق در حال پیگیری است که ان‌شاء‌الله به محض آماده شدن به زیور طبع آراسته خواهد شد.
در پایان این مراسم نیز سپاسنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به علی جعفری به نمایندگی از بیت شریف علامه محمدتقی جعفری اهدا شد.
یادآور می شود، فردا جمعه ۲۵ آبان‌ماه بیستمین سالروز وفات علامه محمدتقی جعفری است.
