کتاب حاضر به زندگی، آثار و افکار شیخ محمود شلتوت می پردازد. شیخ محمود شلتوت، اندیشمند و عالم برجسته مصری و رئیس دانشگاه الازهر بود. یکی از مهمترین اقدام وی در تاریخ زندگی اش را می توان صدور فتوا مبنی بر تعبد و پیروی از فقه مذاهب معتبری مثل شیعه دانست. شلتوت با این اقدام گام بسیار مهمی در راه تقریب مذاهب سنی و شیعه برداشت.
اشتراک گذاری :
این کتاب در صدد است شیخ محمود شلتوت را به عنوان اندیشمندی آزاداندیش و شجاع که با صدور فتوای تاریخی مبنی بر جواز پیروی از مذهب تشیع و تأسیس فقه مقارن در دانشگاه الازهر، به وحدت مسان مسلمانان خذمت کرد، معرفی کند. این نوشته در چهار فصل به نگارش در آمده است:
نویسنده در فصل اول و دوم به زندگی شلتوت می پردازد. نویسنده در فصل سوم وحدت اسلامی را از دیدگاه شیخ شلتوت مورد بررسی قرار می دهد و به نقش وی در دارالتقریب و ارتباطش با علمای شیعه اشاره می کند. شلتوت وحدت اسلامی را این گونه تعریف می کند:
برادری دینی بین قلوب مسلمین پیوندی برقرار می سازد که خانواده ای واحد می شوند. مسلمانان از خوشحالی مسلمانان، خوشحال و از ناراحتی او ناراحت می شود. هنگامی که گمراه شد او را هدایت و هنگامی که اغفال شد او را اراشد و هنگامی که ضعیف شد به او رحم می کند و در یک کلمه هر گونه به خود می پسندد با رفتار می کند.
از دیدگاه نویسنده کتاب، مهمترین اقدام شیخ محمود شلتوت در طول حایت زندگی اش، صدور فتوا مبنی بر جواز تعبد و پیروی از فقه مذاهب معتبری مثل شیعه است. شلتوت با این اقدام گام بسیار مهمی در را تقریب مذاهب اهل سنت و شیعه برداشت. نویسنده پس از توضیح کوتاهی درباره پیشینه فتوا، متن آن را می آورد که در اینجا نیز به دلیل اهمیت این فتوا در تقریب مذاهب، متن آن را می آوریم.
اين فتوا در سال ۱۳۷۸ هـجري قمري در هفدهم ربيع الاول، روز ميلاد امام همام جعفربن محمد الصادق (ع) بنيانگذار مكتب شيعه جعفري، در حضور نمايندگان مذهب شيعه امامي و شيعه زيدي و مذاهب شافعي،حنبلي، مالكي، حنفي، به دست شيخ محمود شلتوت رئيس فقيد دانشگاه الازهر صدور يافت.
از معظم له سؤال شد: عده اي از مردم معتقدند که هر فرد مسلمان براي آنکه عبادات و معاملاتش صحيح انجام گيرد، بايد تابع احکام يکي از مکتبهاي معروف چهارگانه باشد و در ميان اين مکتبهاي چهارگانه نامي از مکتب شيعه امامي و شيعه زيدي برده نشده است، آيا جنابعالي با اين نظر کاملا موافقيد که مثلا پيروي از مکتب شيعه اماميه اثني عشري مغايرتي با دين ندارد؟
آن جناب پاسخ دادند:
آيين اسلام هيچ يک از پيروان خود را ملزم به پيروي از مکتب معيني ننموده، بلکه هر مسلماني مي تواند از هر مکتبي که بطور صحيح نقل شده و احکام آن در کتب مخصوص به خود مدون گشته پيروي نمايد و کسي که مقلد يکي از اين مکتبهاي چهارگانه باشد مي تواند به مکتب ديگري (هر مکتبي که باشد) منتقل شود.
مکتب جعفري، معروف به مذهب امامي اثني عشري، مکتبي است که شرعا پيروي از آن مانند پيروي از مکتبهاي اهل سنت جايز مي باشد.
بنابراين سزاوار است که مسلمانان اين حقيقت را دريابند و از تعصب ناحق و ناروايي که نسبت به مکتب معيني دارند دوري گزينند ، زيرا دين خدا و شريعت او تابع مکتبي نبوده و در احتکار و انحصار مکتب معيني نخواهد بود. بلکه همه صاحب مذهبان، مجتهد بوده و اجتهادشان مورد قبول درگاه باري تعالي است و کساني که اهل نظر و اجتهاد نيستند، مي توانند از هر مکتبي که مورد نظرشان است تقليد نموده و از احکام فقه آن پيروي نمايند و در اين مورد فرقي ميان عبادات و معاملات نيست.
فعالیت های وحدت آفرین شیخ محمود شلتوت عبارت است از: 1. تأسیس کرسی فقه مقارن در دانشگاه الازهر؛ وی در مقایسۀ بین ادلۀ مذاهب مختلف، یک اصل را قبول داشت و آن این که هر دلیلی که قوی تر باشد بپذیرد؛ حال از مذهب خودش یا از مذهب دیگری. 2. نوشتن مقدمه ای بر تفسیر مجمع البیان، اثر مفسر بزرگ شیعه، علامه طبرسی است که عبدالمجید سلیم رئیس قبلی دانشگاه الازهر آن را به عنوان بهترین تفسیر به دارالتقریب پیشنهاد کرد و دارالتقریب با مقدمۀ شلتوت و پاورقی های علمای الازهر به چاپ رسید. 3. جمع قول اهل سنت و شیعه درباره حدیث ثقلین، که گامی دیگر در را تقریب این دو مذهب بود.
فصل پایانی کتاب، «اندیشه های» شیخ محمود شلتوت را در موضوعات مختلف زیر مورد بررسی قرار می دهد: ناامیدی، آفت امت ها؛ آیندۀ دین اسلام، فقه و اجتهاد از منظر شلتوت، انتقاد از وهابیت. در پایان نیز به جایگاه شلتوت از دیدگاه بزرگان پرداخته می شود.
مشخصات کتاب:
احمدی، علی (1386)، شیخ محمود شلتوت، آیت شجاعت، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
