معرفی کتاب «برسازی اجتماعی و ریشه ای تروریسم در خاورمیانه» اثر دکتر سیامک بهرامی

به گزارش خبرگزاری تقریب، به نقل از فراتاب، امروزه رهایی از مفهوم تروریسم چه در عرصه ذهنی و چه در عرصه عینی به یک معضل تبدیل شده است. تروریسم چیست چرا شکل گرفته است؟ چگونه شکل گرفته است؟ چه کسانی به آن فرم داده‌اند؟ و چه کسانی اصول و هنجارها و مبانی آن را تعریف می‌ کنند؟ آیا تروریسم یک انتخاب آگاهانه است و یا در بستری از الزام ‎های ساختاری شکل می‎گیرد؟ این الزام‎ های ساختاری چه هستند و چگونه به تروریسم فرم می‎ دهند؟ آیا تروریست ‎ها صرفاً تروریست هستند و با این هویت زاده می ‎شوند یا هویت‌ هایی غیر از تروریست بودن هم دارند این هویت ‎های دیگر، چگونه بر تروریست شدن یک تروریست تأثیر دارند؟ و خود این هویت ‎ها چرا شکل گرفته ‎اند؟ آیا از قبل و با پیش‎فرض می‎ توان تروریسم را به‌ عنوان یک پدیده مذموم محکوم کرد؟ آیا تروریسم پدیده ‎ای سیاسی است یا جنایی یا فراتر از آن‌ها پدیده ‎ای تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است؟ چه کسانی و چرا پیش فرض‎های تروریسم را به‌ عنوان عقلانیت غالب بر ما تحمیل کرده‌اند؟ و ....

در راستای پاسخ به سئوالات فوق اثر حاضر نگاهی جدید به تروریسم دارد. از نظر نگارنده تروریسم به عنوان پدیده‌ ای مدرن در تحلیل‌ های متکثر امروزین بیش از هر چیز به عنوان یک "نمود" مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است و در این چارچوب هم بیش از هر چیز تحت تاثیر فراروایت عقلانیت غربی به عنوان پدیده ای که انگل‌ های جهان متمدن به آن شکل داده و ساحت پاک مدرنیته را آلوده ساخته‌ اند شناخته شده است. در این میان انتقاداتی هم که بر این نحوه اندیشیدن در باب تروریسم از جانب متفکران انتقادی وارد شده است بیشتر در بعد معرفت‌ شناختی اندیشه غالب در باب تروریسم را به چالش کشیده  و کمتر به جنبه‌ های هستی‌ شناسانه آن توجه کرده است. کتاب حاضر سعی دارد از پنجره‌ ای هستی‌ شناسانه به تروریسم بنگرد و در این راستا برساخته شدن آن را با تمرکز بر تحولات خاورمیانه در یک فرایند اجتماعی، اقتصادی و هویتی نشان دهد. در واقع این کتاب سعی دارد از تروریسم به عنوان یک "نمود" در تفکر غالب به تروریسم به عنوان یک "بود" متمرکز شود و آن را مولود و نتیجه فرایندهای مدرنیته دانسته که در درون مدرنیته و متاثر از فرایندهای اصلی آن ایجاد شده است. تروریسم نه پدیده‌ای تحمیل شده از بیرون بر تمدن بشری یا مقدم بر مدرنیته، که ساخته و پرداخته پیشروترین فرایندهای مدرنیته است که از درون دیالکتیک تاریخی و اجتماعی آن رخ نموده است. تروریسم هویتی برآمده از تعاملاتی زیربنایی است که بدون آنها مدرنیته اساسا معنایی ندارد و موجودیتی نمی‌یابد. برای تغییر هویت‌ های تروریستی نه حذف فیزیکی آنها که تغییر در تعاملات و فرایندهای اساسی مدرنیته و قواعد بازی آن لازم و ضروری است.

در این راستا این کتاب در هشت فصل مختلف تنطیم شده است. فصل اول به بیان تعاریف و تاریخ تروریسم پرداخته است. در این فصل تروریسم برساخته‎ ای از فرایندهای اجتماعی تعریف شده است که در سلسله ‎مراتب تعارضات معمول اجتماعی جای می ‎گیرد. تروریسم نه مفهومی متفاوت از دیگر اشکال تعارض است و نه‎ اینکه در انحصار مذهب یا جامعه خاصی قرار دارد بلکه مفهومی است که در شرایط خاص اجتماعی احتمال وقوع آن در هر جامعه و با هر مذهبی وجود دارد. در عین ‎حال با توجه به تفاوت‎ های ساختاری و هویتی جوامع، هر جامعه‎ ای نگاه خاصی به‎ این مفهوم دارد. گروهی آن را مثبت و گروهی آن را منفی می‎ دانند اما فراتر از این دیدگاه ها تروریسم یک واقعیت اجتماعی است که بنا بر هویت هر جامعه تعریف حاصی از آن ارائه می ‎شود.

در فصل دوم چارچوب تئوریک کتاب حاضر بیان شده است. چارچوب تئوریکی نوین و ترکیبی که با بهره ‎گیری از نظریه سازه ‎انگاری اجتماعی و مباحث هویتی به تحلیل و تفسیر تروریسم در خاورمیانه می‎ پردازد. فصل سوم کتاب به صورت مستقیم وارد بحث خاورمیانه می‎ شود و با بیان خلاصه ‏ای از تاریخ خاورمیانه به بررسی منابع تعارض در این منطقه و نقش اسلام در شکل‌ گیری تعارض و رابطه آن با خشونت در این منطقه می‎ پردازد. در فصل چهارم تا فصل هشتم هم به صورت مفصل به ترتیب به برساخته شدن تروریسم در فلسطین، القاعده، لبنان، عراق و داعش در قالب مدل نظری پرداخته می‎ شود. در این کتاب  فقط شکل خاصی از تروریسم که همان تروریسم انتحاری است بررسی می ‎شود .تأکید بر تروریسم انتحاری از آن روست که ‎این نوع تروریسم به‌ عنوان بارزترین شکل ترور در تروریسم موج چهارم یا همان تروریسم خاورمیانه ‎ای مطرح شده است و به صورت عمده در انحصار این موج بوده است.

کتاب حاضر در سال 96 و در 426 صفحه توسط انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه به چاپ رسیده است و توسط این انتشارات و انتشارات وزارت امور خارجه در دسترس خوانندگان عزیز قرار گرفته است.