به طور کلی بیداری اسلامی در ایران را می‌توان به چهار موج تقسیم کرد: دو موج نخست، به دوران قبل و بعد از مشروطیت؛ موج سوم، هم‌زمان با روی کار آمدن رضاخان و نظام پهلوی؛ و موج چهارم، هم‌زمان با به وجود آمدن انقلاب اسلامی، ایجاد شد. موج چهارم که همان بیداری اسلامی است، حدود دو قرن است که بانگ هویت‌بخشی و حرکت را در دنیای اسلام سر داده است.

بیداری اسلامی در آغاز، خیزش پراکنده‌ای از ناحیه مسلمانان کشورهای اسلامی، در مواجهه با غرب و مدرنیته بود. بنابراین، پیشینه این جریان را باید به نخستین سال‌های این مواجهه ـ یعنی هنگام حمله ناپلئون به مصر ـ بازگرداند. البته، پایه بیداری اسلامی با نفوذ بیش‌تر مدرنیته در کشورهای اسلامی ابعاد تازه‌ای به خود گرفت؛ همان‌طور که در ایران از دوره جنگ‌های ایران و روس با شکل خاصی از بیداری روبه‌رو می‌شویم. به طور کلی بیداری اسلامی در ایران را می‌توان به چهار موج تقسیم کرد: دو موج نخست، به دوران قبل و بعد از مشروطیت؛ موج سوم، هم‌زمان با روی کار آمدن رضاخان و نظام پهلوی؛ و موج چهارم، هم‌زمان با به وجود آمدن انقلاب اسلامی، ایجاد شد. موج چهارم که همان بیداری اسلامی است، حدود دو قرن است که بانگ هویت‌بخشی و حرکت را در دنیای اسلام سر داده است.

  كتاب «انقلاب فرا مدرن و تمدن اسلامي؛ موج چهارم بيداري اسلامي»، چهار موج بيداري اسلامي را در چهار بخش مطرح و در باره آنها بحث و اظهار نظر مي كند. در هر يك از اين چهار بخش، بيداري اسلامي در گستره تاريخ ايران، نظريه پردازي و انقلاب اسلامي ايران، فلسفه مدني ايران و تمدن اسلامي، به ابعاد مختلف و مراحل گوناگون بيداري اسلامي پرداخته مي شود. مولف در بخش نخست كه با عنوان «بيداري اسلامي در گستره تاريخ ايران» آمده است به انديشه سياسي در نهضت هاي اسلامي تاريخ معاصر ايران و قيام تنباكو پرداخته است و با نگاهي به مشروطيت از فراز تاريخ، تمدن اسلامي و تلاقي آن را با سه دوره تاريخي غرب بررسي كرده است. تلاقي سنت و تجدد، عدالتخواهي به عنوان اساس نهضت مشروطه و جنبش ملي در همين بخش آمده است.

بخش دوم را به نظريه پردازي ها درباره انقلاب اسلامي اختصاص داده است. وي ابتدا با طرح پرسش از غرب در ساحت بيداري اسلامي فلسفه قيام عاشورا را با فلسفه انقلاب اسلامي مقايسه مي كند و سپس انقلاب اسلامي را به عنوان بنياد شالوده شكني در نظريه پردازي غرب مطرح مي كند. در بخش سوم كه با نام فلسفه مدني ايران آمده است ابتدا جوهره سياست مقدس و فلسفه مدني اسلامي مرور مي شود و سپس شهرسازي و مدنيت اسلامي و نسبت آن با هويت ملي مقايسه مي گردد. تكوين هويت ملي ايرانيان و ذات اين هويت و نيز بررسي انديشه محافظه كاري در ايران مباحث پاياني اين بخش را تشكيل داده است. نجفي در تمدن اسلامي به عنوان بخش پاياني، به راهكارها و چالش هاي پيش روي تمدن سازي اشاره كرده است و وضع تمدن اسلامي را بررسي مي كند.مباحث ديگر اين بخش «نقدي به نظريه استنفورد در فلسفه تاريخ و مباني روش تحقيق در علوم اجتماعي» و نيز «انقلاب فرا مدرن» هستند.

 كتاب «انقلاب فرا مدرن و تمدن اسلامي (موج چهارم بيداري اسلامي)» را موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران در 307 صفحه، با شمارگان 2000 نسخه منتشر كرده است.

منبع: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران