در سال ۲۰۱۱ تصور نمی‌کردیم ترکیه از پشت خنجر بزند/ کردها از روز اول بهانه تجاوز آنکارا به سوریه بودند

بحران سوریه وارد هفتمین سال خود شده است اما همچنان ذهن‌خوانی و نیت بازیگران دخیل در این پرونده مشخص نیست؛ چراکه تا به امروز کشورهایی مانند ترکیه، عربستان، آمریکا و سایر دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با طرح سناریوهای جدید صفحه جدید در بهم‌ریختگی سوریه ورق می‌زنند که در حالت فعلی هم شاهد پیاده‌سازی پروژه‌ای جدید از سوی آنکارا در عفرین و مناطق‌ کرد‌نشین هستیم.

برای تحلیل این روند لازم است که کمی به عقب برگردیم و چگونگی کلید خوردن این بحران را مرور کنیم. چراکه برخی‌ها معتقدند عل
یرغم ساکت بودن کشورهایی مانند عربستان یا هیاهوی ترکیه، برخی از مولفه‌هایی وجود دارد که می تواند راهبرد کشورها را تا حدودی مشخص کند. به عنوان مثال از چند روز پیش که حمله ترکیه به عفرین آغاز شده رسانه‌های این کشور به همراه برخی رسانه‌های عربی برای پوشش اقدامات خود به سال‌های ۲۰۱۰ رجوع کرده‌اند و شروع کننده این بحران را دولت سوریه معرفی کرده‌اند.

حتی در برخی از سرخط‌های خبری؛ ترکیه باز هم به ادعاهای تاریخی در خصوص مناطق تحت مخاصمه مسلحانه روی آورده و باز هم کردها را دلیل اصلی تجاوز نظامی اخیر خود خطاب کرده است. از این جهت برای روشن شدن ادعاهای مطرح شده در طول روزهای اخیر به گفت‌وگو با «حسین راغب الحسین» نماینده پارلمان سوریه پرداختیم که مشروح آن به شرح ذیل از نظر می‌گذرد.

تنا: از سال ۲۰۱۱ که بحران سوریه با محوریت داعش شروع شد برخی از موضوعات مبهم مانده است. به عنوان مثال تا به امروز در بسیاری از تحلیل‌ها، همچنان تاکید بر این است که اقدام نادرست ارتش سوریه شروع کننده بهم‌ریختگی در سوریه بود و عده‌ای دیگر نفوذی‌ها و ستون پنجم حاضر در بدنه ارتش را مقصر می‌دانند. به عنوان نماینده پارلمان سوریه تا چه حد این داده‌ها را درست می‌دانید؟
راغب الحسین: اگر به بازه زمانی مشخص، یعنی از سال ۲۰۰۰ که بشار اسد به ریاست جمهوری سوریه نائل آمد تا سال ۲۰۱۰ که قبل از بحران سوریه به حساب می‌آید، مردم سوریه در وضعیت اقتصادی و امنیتی خوبی به سر می‌بردند و از امکانات رفاهی مطلوبی برخوردار بودند. در این دوره انقلاب اقتصادی و اجتماعی به وقوع پیوست و آزادی‌های متناسب و زیادی به مردم داده شد؛ اما این باعث نمی‌شود که بگوییم کمبودهایی وجود نداشته و نباید انتقاد صورت بگیرد. به گونه‌ای که من هم به عنوان نماینده مردم «فوعه و کفریا» در پارلمان سوریه انتقادهایی به برخی از کمبودها و عملکردها داشته و دارم و معتقدم که انتقاد می‌تواند وضعیت را بهبود ببخشد.

در بسیاری از تجمعات و تظاهرات‌های اعتراضی که در ان سال‌ها در سوریه صورت گرفت، دولت بسیاری از معترضان و منتقدان را درک و از آنها حمایت کرد و حتی به حرف مخالفان و جناح‌های سیاسی گوش داد و مذاکراتی با آنها صورت داده شد و این تجمعات به پایان رسید. اما بعد از مدتی که این تظاهرات فروکش کرد، شاهد فاز جدید از انتقادها بودیم که به خیابان کشیده شد و اتفاقاً نیروهای امنیتی در این جریان مورد هدف قرار گرفتند؛ به عبارتی دیگر ما با یک سری از تجمعاتی روبرو شدیم که نه تنها مسالمت‌آمیز نبود بلکه در آنها از سلاح گرم بر علیه نیروهای دولتی و امنیتی استفاده شد.
 

برای مثال در تظاهراتی که در «جثر الشغور» صورت گرفت، ۷۰ نفر از نیروهای امنیتی که اتفاقاً فاقد سلاح گرم بودند توسط معترضان مورد هدف قرار گرفتند و کشته شدند. همچنین در استان «حماء» شاهد بودیم که تعدادی از نیروهای امنیتی پس از آنکه کشته شدند، بدن آنها مُثله شده و جنازه‌های آنها به دریا انداخته می‌شود. پس از آن شاهد بودیم که شعارهای نژادپرستانه نمایان می‌شود؛ به گونه‌ای که تفکیک فرقه‌ها به تصویر کشیده شد. مثلاً آنها اعلام می‌کردند که علوی‌ها و مسیحی‌ها در جهنم قرار دارند و خود را در بهشت می‌دیدند.

تنا: آیا ماهیت این طیف از معترضان که دست به سلاح و تکفیر دیگران در همان ابتدای بحران سوریه زده بودند مشخص بود؟
راغب الحسین: در مقطعی به یکباره می‌بینیم که کشتار مردم آرام آرام شروع می‌شود که جامعه هدف آنها اکثر فرقه‌ها و طیف‌ها را در بر گرفت. آنها افرادی بودند که به صورت مستقیم و در همان ابتدا از سوی عربستان و ترکیه مورد حمایت قرار می‌گرفتند و به موازات این وضعیت شاهد آن هستیم که ترکیه در مرز خود با سوریه اقدام به تاسیس پایگاه و اردوگاه‌هایی می‌کند که در آن زمان دلیل تاسیس این استحکامات مشخص نبود.

اما نکته‌ای که به سوال شما مربوط می‌شود و شاید برای اولین بار باشد که به آن اشاره می‌شود، این است که در اواخر سال‌ ۲۰۱۰ نزدیک به ۳هزار نفر از اتباع سوری که در عربستان ساکن بودند، در بازه زمانی غیر مشخص و چند ماهه و در پوشش‌های مختلف به خاک سوریه بازگشتند اما ما نمی‌دانستیم که چه سناریویی در پس آن طراحی شده است.

تنا: یعنی نهادهای اطلاعاتی سوریه نمی‌دانستند که چه اتفاقی در مرزهای این کشور در حال رخ دادن است یا عملاً توان تشخیص این تحرکات را نداشتند؟
راغب الحسین: خیر، چنین تحلیلی درست نیست. واقعیت این است که تا به آن زمان، روابط ترکیه و روسیه مناسب بود و هیچ درگیری سیاسی، امنیتی و نظامی میان دمشق و آنکارا وجود نداشت و اصلاً فکر نمی‌کردیم که ترکیه دست به چنین کاری بزند. از سوی دیگر نیروهای امنیتی ما درگیر برخی از تهدیدهای دیگر بودند. نکته دیگر این است هیچ تحرکی بر علیه سوریه از آن ناحیه ترکیه رخ نداده بود که ما بخواهیم واکنش نشان دهیم اما به هر جهت پس از مدتی مشخص شد که آنکارا دقیقاً در راستای براندازی دمشق در حال فعالیت بوده است.
 

از این منظر اگر به سوال اول برگردیم، باید بگویم که هیچگاه اقدامی از سوی دولت بر علیه مردم صورت نگرفت. در انتخابات اخیر ریاست جمهوری هم شاهد بودیم که مردم پای صندوق آمدند و به بشار اسد رای دادند. نمونه آنرا می‌توان در لبنان و زمانی که پناهجویان سوری برای انداختن رای خود به صندوق به کنسولگری سوریه هجوم آوردند مشاهده کرد.

تمامی این امور دقیقاً در جلوی دیدگان دوربین‌های رسانه‌های بین المللی ضبط و پخش شد اما نکته اینجاست که برخی جریان‌های ضد سوری در لبنان که با عربستان و اسرائیل در ارتباط بودند سعی داشتند که پناهجویان به بشار اسد رای ندهند که البته مردم به خلاف آن عمل کردند؛ تا جایی که می‌بینیم مردم سوریه در زیر بمباران به محل اخذ رای رفتند و رای خود را به صندوق انداختند.

تنا: نقش رسانه‌های خارجی در پوشش اخبار سوریه طی بحران این کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
راغب الحسین: به نکته خوبی اشاره کردید؛ پاسخ بخشی از سوال ابتدایی شما در همین موضوع نهفته است. رسانه‌هایی مانند «العربیه و الجزیره» از روز اول بحران سوریه تا به امروز بسیاری از اخبار را وارونه و غلط جلوه دادند. به عنوان مثال یکی از موضوعاتی که مطرح بود بمباران غیرنظامیان و مردم توسط بالگردهای ارتش سوریه بود که دقیقاً این موضوع کذب محض بود. بلکه آنها مواضع گروه‌هایی که به مخالفان مسلح در ابتدای جنگ بر علیه دولت تبدیل شده بودند و شهروندان را مورد هدف قرار می‌دادند حمله کرد. اما رسانه‌های عربی منطقه بعلاوه آژانس‌های خبری خارجی دقیقاً موضوع را برعکس جلوه دادند که این فرآیند تا به امروز ادامه دارد. 
 

 
تنا: در سخنان خود به روابط خوب دمشق و آنکارا قبل از بحران سوریه اشاره کردید. دلیل اینکه ترکیه به دشمن دمشق تبدیل می‌شود و در راستای سیاست‌های عربستان و سایر کشورها بر علیه سوریه قیام می‌کند چیست؟
راغب الحسین: در ظاهر امر همیشه این موضوع مطرح بود که روابط ترکیه و سوریه مطلوب ارزیابی شده اما در بطن این موضوع خلاف این ادعا مطرح است. دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه حامی قوی اخوان المسلمین است و از این منظر آنکارا از دیرباز بر اساس ادعاهای تاریخ به سوریه نظر داشته است. از سوی دیگر رقابت تجاری میان دو کشور دارای سابقه طولانی است و نباید از این موضوع مهم چشم‌پوشی کرد. مساله دیگر این است که اردوغان به دنبال یک تفاهم پنهان با اسرائیل در منطقه و خصوصاً سوریه بوده و در آینده هم به دنبال آن خواهد بود.   
تنا: به عنوان آخرین سوال، آیا مساله کردها در مناقشه میان ترکیه و سوریه تاثیری نداشته است؟
راغب‌الحسین: مساله کردها اخیراً و در جریان بحران سوریه برجسته شد؛ دولت سوریه به خوبی می‌دانست که ترکیه کردها را تهدید خود می‌دانند و اجازه عملیات به آنها بر علیه آنکارا را نمی‌داد. از این جهت نمی‌توانیم مساله کردها را یک موضوع جدی با تاثیرگذاری بسیار بالا بدانیم. اما واقعیت این است که بخشی از نیت و سرمایه‌گذاری اردوغان در پرونده سوریه بر روی جریان کردی سوریه بود تا بتواند آنرا دستاویزی در پرونده سوریه قرار دهد. به صورتیکه ترکیه از سال ۲۰۱۱ تا به امروز با استفاده از این مساله به تجاوز خود در سوریه ادامه داده است.

گفت‌وگو از: فرشاد گلزاری