تاریخ انتشار۱۳ بهمن ۱۳۹۶ ساعت ۱۸:۵۷
کد مطلب : 305762

وحدت اسلامی از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی ایران

تلاش در جهت ایجاد «وحدت اسلامی» از طریق تعامل با فرقه‌های اسلامی و اجتناب از جدال مذهبی از مؤلفه های اصلی گفتمان انقلاب اسلامی را تشکیل می داد. در این مقاله تلاش می شود تا وحدت اسلامی از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. این نوشته نشان می دهد که یکی از دال های مرکزی گفتمان انقلاب تقریب بین مذاهب است.
وحدت اسلامی از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی ایران
انقلاب اسلامی ایران با پیروزی بر رژیم ستم شاهی پهلوی، به رهبری امام خمینی (ره) یکی از پایه‏ های مهم سیاست داخلی و خارجی خود را بر وحدت اسلامی قرار داد؛ به­ طوری که دفاع از مسلمانان جهان به صورت یکی از اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قانون اساسی کشورمان آمده است.[1] طلوع فجر انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی رحمه ‏الله پرچمدار نهضت اسلامی و بزرگ منادی وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، باعث شد تا نور امیدی سرشار از تفاهم و یکپارچگی و برادری و انسانیت در قلب مشتاقانش جلوه‏ گر شود. حضرت امام خمینی (ره) از بدو پیروزی انقلاب، امت اسلامی ایران را بارها به هوشیاری در برابر توطئه ‏های مرموزانه دشمن، برای ضربه ‏زدن به پیکر نوپای انقلاب اسلامی دعوت می‏ کرد؛ از جمله «الآن اجتماعاتی هست که به اسم شیعه و سنی بنابر ایجاد اختلاف دارند؛ همان­طور که وابستگان به قدرت بزرگ امریکا در طائف این مسأله را طرح کردند و برای خدمت گزاری به شوروی است. نقشه اختلاف بین برادران را ریختند و به دنبال آن، در کشور خودمان هم اشخاصی دارند همان نقشه را پیاده می ‏کنند، غافل از آن‏که اگر خدای نخواسته این قدرت‏ های بزرگ در ایران برگردند، نه اسلام می‏ ماند و نه اهل تسننی و نه اهل تشیعی باقی می ‏گذارند».

امام خمینی (ره) در مورد تشکیل حکومت و ارتباط آن با وحدت در کتاب ولایت فقیه می‏ نویسد: «ما برای این که وحدت امت اسلامی را تأمین کنیم، برای این که وطن اسلامی را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولت‏های دست نشانده آن‏ها خارج کنیم، راهی نداریم جز این که تشکیل حکومت بدهیم». بنابراین، امام یکی از مهم‏ ترین اسباب ایجاد وحدت بین مسلمانان را تشکیل حکومت می ‏داند: «تشکیل حکومت برای حفظ نظام و وحدت مسلمین است؛ چنان که حضرت زهرا علیهاالسلام در خطبه خود می‏ فرماید: امامت برای حفظ نظام و تبدیل افتراق مسلمین به اتحاد است». امام رحمه ‏الله در سخنان خود، نقشه های تفرقه ­افکنانه از سوی قدرت‏ های بزرگ را نه تنها مخصوص ایران، بلکه طرح و توطئه بین ‏المللی برای تمام کشورهای اسلامی عنوان می ‏کند و از مسلمانان می‏ خواهد که در برابر این توطئه به مقابله برخیزند: «برادران اهل سنت در کشورهای اسلامی بدانند که عمال وابسته به قدرت‏ های شیطانی بزرگ خیرخواه اسلام و مسلمین نیستند و لازم است مسلمانان از آنان تبری کنند و به تبلیغات نفاق افکنانه آنان گوش فرا ندهند».

آیت­ الله خامنه ­ای نیز با بیان وحدت مسلمین به عنوان مسئلۀ استراتژیک می­ فرمایند: « هدف از این کار آن است که با شعار وحدت مسلمین، که شعار درست و ضروریی هم است و من از قدیم این اعتقاد و تفکر را داشتم و دارم و آن را یک مسأله‌ی استراتژیک می‌دانم - یک مسأله‌ی تاکتیکی و مصلحتی هم نیست که حالا بگوییم مصلحت ما ایجاب می‌کند که با مسلمین غیر شیعه ارتباطات داشته باشیم - مسلمانان، بتدریج این اختلافات مذهبی و طایفه‌یی را کم کنند و از بین ببرند؛ چون در خدمت دشمنان است. ما با این انگیزه‌ی صحیح، مسأله‌ی وحدت مسلمین را در جمهوری اسلامی، یک مسأله‌ی اساسی قرار داده‌ایم. امام بارها فرمودند، ارگان­های مختلف جمهوری اسلامی نیز بر این اساس برنامه‌ریزی و طراحی و تلاش کردند و ماها هم سخنرانی کردیم». ایشان علاج  و داروی اصلی برای امروزِ دنیای اسلام را داروی «اتحاد» می­ دانند و می­ گویند:

باید با هم متحد بشوند. علما و روشنفکران اسلام بنشینند و منشور وحدت اسلامی را تنظیم کنند؛ منشوری تهیه کنند تا فلان آدم کج‌فهمِ متعصبِ وابسته‌ی به این، یا فلان، یا آن فرقه‌ی اسلامی، نتواند آزادانه جماعت کثیری از مسلمانان را متهم به خروج از اسلام کند؛ تکفیر کند. تهیه‌ی منشور جزو کارهایی است که تاریخ، امروز از روشنفکران اسلامی و علمای اسلامی مطالبه می‌کند. اگر شما این کار را نکنید، نسلهای بعد از شما مؤاخذه خواهند کرد. می‌بینید دشمنیِ دشمنان را! می‌بینید تلاش آن­ها را برای نابود کردن هویت اسلامی و ایجاد اختلاف بین امت اسلامی! بنشینید علاج کنید؛ اصول را بر فروع ترجیح بدهید.

مرحوم طالقانی که عضو هیئت مدیره جمعیت اتحادیه مسلمین ایران بود که در مسائل سیاسی و اجتماعی کشورهای اسلامی اعلام نظر می­ کرد؛ برای مثال از استقلال و آزادی کشمیر، الجزایر و فلسطین حمایت کرد. وی در سال 1331 به نمایندگی از ایران در کنگره ملت­های مسلمان در کراچی شرکت کرد و در سال 1338و 1340 همراه هیئتی دیگر، در کنگره عمومی اسلامی در بیت المقدس حضور یافت و با در دست داشتن ریاست جلسه ششم، از ضرورت اتحاد کشورهای اسلامی و خطر استعمار و صهیونیسم سخن گفت. وی بارها در برابر حوادث فسلطین، الجزایر و مصر موضع گرفت.

مطهری نیز دریکی از کتاب­هایش که قبل از انقلاب اسلامی نوشت از پیشگامان وحدت اسلامی همانند سید جمال الدین اسدآبادی و محمد عبده  ستایش کرده و در مقابل به نقد اندیشه ­های رشید رضا که با تعصبات افراطی و اظهار نظرهای مغرضانه علیه شیعه به ایجاد تفرقه کمک کرد، پرداخته است. وی درباره وحدت اسلامی می نویسد: مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ آیا مقصود این است: از میان مذاهب اسلامی یكی انتخاب شود و سایر مذاهب كنار گذاشته شود؟ یا مقصود این است كه مشتركات همۀ مذاهب گرفته شود و مفترقات همۀ آن­ها كنار گذاشته شود و مذهب جدیدی بدین نحو اختراع شود كه عین هیچ یك از مذاهب موجود نباشد؟ یا این­كه وحدت اسلامی به هیچ وجه ربطی به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمین اتحاد پیروان مذاهب مختلف در عین اختلافات مذهبی، در برابر بیگانگان است؟ مطهری می ­نویسد:

مخالفین اتحاد مسلمین برای این­كه از وحدت اسلامی مفهومی غیرمنطقی و غیرعملی بسازند، آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می­ كنند تا در قدم اول با شكست مواجه گردد. بدیهی است كه منظور علمای روشنفكر اسلامی از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یك مذهب و یا اخذ مشتركات مذاهب و طرد مفترقات آن­ها - كه نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی- نیست. منظور این دانشمندان متشكل شدن مسلمین است در یك صف در برابر دشمنان مشتركشان.

سید هادی خسروشاهی نیز یکی دیگر از سرشناس ترین چهره­ های حوزوی و نیروهای انقلابی در دوره معاصر است که با انجام فعالیت­ های فرهنگی متعدد از جمله، انتشار ده ­ها کتاب و مقاله و شركت در كنفرانس ‏ها و كنگره ‏هاى اسلامى در اروپا و جهان اسلام، به عنوان نماینده حوزه علمیه قم و یا نماینده امام خمینى، خصوصاً حضور متوالی او در کنفرانس «ملتقی الفکر الاسلامی» در الجزایر به همراه امام موسی صدر و مباحث علمی و تقریبی ­اش با برخی از اندیشمندان اهل سنت از جمله، شیخ محمد بیصار رئیس دانشگاه الازهر و شیخ محمد ابو زهره و شیخ محمد غزالی بیانگر اهتمام او به موضوع تقریب است. بر اساس مكاتباتش با شیخ محمدتقى قمى، مؤسس دارالتقریب قاهره، وی یکی از بارزترین پیشگامان حركت اصلاحى در مسئله تقریب بین مذاهب اسلامى، به ‏شمار مى‏رود. و همین عامل باعث پیوند او با اغلب حركت‏ هاى اسلامى معاصر و رهبران آن­ها در سراسر جهان اسلام، شده است. با توجه به مقالات و کتاب­ های خسرو شاهی می­ توان چنین نتیجه گرفت که وی یکی از مؤثرترین دانش­ آموختگان حوزه علمیه قم است که پس از فترت ایجاد شده در روابط دارالتقریب مصر با حوزه علمیه پس از انقلاب اسلامی، تلاش گسترده­ای را به منظور ایجاد روابط دوباره با آن مرکز آغاز کرد. و با حضور چندین ساله در کشور مصر و معرفی دارالتقریب و مؤسسان آن و انجام گفتگوهای علمی در غالب میزگرد با برخی از دانشمندان اهل تسنن راه تعاملات فرهنگی و مذهبی را در مسیر تقریب مذاهب هموار نمود.

بنابراین یكی از نكات مهم و اساسی در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی ایران، بحث تقریب مذاهب است. بر این اساس در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به منظور تلاشی برای ایجاد نزدیكی میان مذاهب مختلف موجود در جهان اسلام تشكیل شد. از آن­جایی كه انقلاب اسلامی ایران، انقلابی جهانی بود و رسالتی ورای مرزهای كشور ایران داشت لذا وحدت جهان اسلام كه یكی از آرزوهای دیرینه مصلحین جهان اسلام بود را سر لوحه كار خود قرار داد. بر این اساس شاهد شكل­ گیری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به عنوان یكی از ابزارهای رسیدن به وحدت میان مسلمانان هستیم. در استراتژی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی آمده است كه تقریب عبارت است از: «نزدیك شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف تعارف و شناخت یكدیگر به منظور دست یابی به تئالف و اخوت دینی بر اساس اصول مسلم و مشتركات اسلامی». در ادامه این استراتژی می­ خوانیم كه مقصود از مذاهب اسلامی آن دسته از مكاتب فقهی معروف اسلامی هستند كه دارای نظام اجتهادی منسجم و مستند به كتاب و سنت می­باشند. از نظر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی این مذاهب فقهی به رسمیت شناخته شده عبارت اند از: مذهب حنفی، شافعی، مالكی و حنبلی از اهل سنت و مذهب اثنی عشری و زیدی از شیعه؛ و مذهب اباضی.

[1] . ایدۀ «وحدت اسلامی» رهبران انقلاب اسلامی این­چنین در اصل‏ یازدهم قانون اساسی تجلی یافته است: «‎‎‎‎‎به‏ حکم‏ آیه‏ کریمه‏ "ان‏ هذه‏ امتکم‏ امه واحده‏ و انا ربکم‏ فاعبدون‏" همه‏ مسلمانان‏ یک‏ امت‏اند و دولت‏ جمهوری‏ اسلامی‏ ایران‏ موظف‏ است‏ سیاست‏ کلی‏ خود را بر پایه‏ ائتلاف‏ و اتحاد ملل‏ اسلامی‏ قرار دهد و کوشش‏ پیگیر به‏ عمل‏ آورد تا وحدت‏ سیاسی‏، اقتصادی‏ و فرهنگی‏ جهان‏ اسلام‏ را تحقق‏ بخشد».



 
https://taghribnews.com/vdcaimneu49nw01.k5k4.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی