تعریف تمدن نوین اسلامی
بر خلاف تعریفی که امروز از معنای تمدن وجود دارد تمدن غیر از تکنولوژی، صنعت، امکانات زیستی و پیشرفت های امروزی است. این عناصر می توانند برون داد و مظاهر تمدن محسوب شوند. تمدن نوع خاصی از زندگی است که بشر در طول تاریخ برای بهتر زیستن خود فراهم کرده است و بنابراین در دوره های مختلف تمدن معنا و اشکال مختلفی پیدا می کند. آنچه ما امروزه به نام تمدن یاد می کنیم در عناصری خود را نشان داده که بارزترین آن تکنولوژی و دستاوردهای پیچیده امروزی است ولی در گذشته نبوده است.
 
آنچه که امروز و در گذشته بشر به آن دست یافته در راستای زیستن بهتر و انسانی تر بوده است. بنابراین تمدن امکان بهتری را برای زیستن متعالی انسان فراهم می کند. تمدن اسلامی نوع زندگی است که جهان اسلام و مسلمانان بر اساس آموزه های اسلامی برای زندگی بهتر خودشان شکل داده اند. این نوع زندگی در دستاوردهایی نمود پیدا می کند. گاهی دستاوردها فکری و علمی است که با علوم مختلف آن را معرفی می کنیم و گاهی در ساختمان ها و عمران می توانیم بشناسیم. گاهی تمدن در نوع تشکیلات و مدیریت جامعه و چگونگی پیشبرد جامعه نمود پیدا می کند و ما در مقوله حکومت، خلافت و سلطنت آن را می بینیم و در مواقعی تمدن در هنر ظاهر می شود.
 
آنچه که ما به مثابه دستاوردهای زیستی بشر می بینیم، مظاهر تمدن هستند. تمدن نوع خاصی از زیستن است که بشر برای رفع نیازهای خود و بهتر زیستن به آن روی می آورد. واژه نوین در تمدن نوین اسلامی غیر توضیحی است نه غیر احترازی. تمدن نوین، تمدن گذشته را قبول دارد اما به دنبال ایجاد تمدنی متناسب با دنیای امروز است تا نوعی از زندگی را برای جهان امروزی پدید بیاورد.
 
اصطلاح تمدن نوین اسلامی در کنار احیا و ایجاد تمدن نوین اسلامی معنای خود را پیدا می کند. در ادبیات متفکران امروزی گاهی کلمه احیای تمدن نوین اسلامی به گونه ای مطرح شده که گویی ما می خواهیم تمدن گذشته را دوباره احیا کنیم و این تفکر به طورطبیعی با اعتراض و مخالفت هایی مواجهه گردید.
 
برخی به جای کلمه احیا، واژه ایجاد تمدن نوین اسلامی را بیان کردند. مهم ترین اشکالی که اینجا مطرح شد این تفکر بود که ایجاد تمدن اسلامی باعث بریدگی و گسست از گذشته می شود. بطوریکه تمدن گذشته به طور کامل از بین رفته و تمدن جدیدی ایجاد می شود. درحالیکه تمدن نوین اسلامی تمدنی است که با استفاده از تجربه های گذشته، آموزه ها و مبانی دینی و الزاماتی که دنیای امروز دارد و با محدودیت ها و مشکلاتی که فراروی انسان امروز قرار دارد به دنبال ایجاد زندگی دیگری است که نیازهای انسان امروز را پاسخگو باشد اما از مبانی دینی و باورهای انسان دست برنمی دارد و نسبت به تجربه های او بی توجه نیست.
 
آنچه که تمدن ایجاد می کند متناسب با دنیا و دستاوردهای امروز است بنابراین در این نگاه طرد دستاوردهای امروزی و ندیدن پیشرفت ها و اختراعات و تولیدات وجود ندارد اما خلق دستاوردهای جدیدی بر اساس آموزه های اسلامی و مبانی دینی عرضه می شود. دراین معنا تمدن نوین اسلامی امروز مطرح می شود و قابل دفاع است.
 
تقریب در تکوین تمدن نوین اسلامی
یکی از مظاهر تمدن اسلامی و ارزشی همگرایی و انسجام بیش از پیش آدمیان در زیستن است. در یکی از تعاریفی که توین بی یکی از تمدن شناسان غربی از تمدن ارائه کرده آورده است:«تمدن نوعی از زندگی اجتماعی است که امکان همزیستی بیشتر انسانها را میسر می کند.» یعنی هر چه زندگی انسانها از حیث تعامل منسجم تر باشد، جامعه از تمدن بالاتری برخوردار است. بنابراین تمدن اسلامی که به باور ما بهترین نوع زندگی است، بیشترین امکان و فرصت را برای زیستن انسانها و زندگی راحت تر فردی را باید فراهم کند. بنابراین ما نمی توانیم تمدن نوین اسلامی را تعریف کنیم بدون آنکه رویکرد همگرایانه و متحدانه مسلمانان با یکدیگر و مسلمانان با دیگران را مدنظر قرار ندهیم.
 
 بنابراین تقریب و اندیشه وحدت که در دوره های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته از دو نظر قابل توجه و تامل است: اول از نظر تمدن زایی زیرا برای رسیدن به زیست تعالی چاره به جز همگرایی بیشتر نداریم. برای همگرایی بیشتر باید مدارا ورزی و زندگی توام با تسامح در مواجهه با دیگران و تکریم دیگران نسبت به باورها و عقایدی که دارند را در پیش بگیریم. اگر چنین رویه ای نداشته باشیم به تمدن نمی رسیم. نگاه به تقریب عامل موثر در شکل دهی به تمدن و مولد آن است. 
 
در نگاهی دیگر تقریب زاییده تمدن  نوین اسلامی است. اگر جامعه ای متمدن شد و انسانی در دل تمدن بوجود آمد، یکی از مشخصه های آنها همگرایی بیشتر با دیگران است. بنابراین تقریب از دو وجه قابل تامل است: اول از جهت تمدن زایی و دوم از جهت نمود تمدنی. تقریب هم مولِد تمدن و هم موَلَد تمدن است. اگر بخواهیم در دنیای امروزی تمدن اسلامی را به عنوان تمدن برتر و پاسخگو معرفی کنیم، یکی از مولفه های آن همگرایی و همبستگی بیش از پیش مسلمانان با یکدیگر است. اگر بخواهیم این تمدن پویا، زایا و موثر باشد باید با همگرایی بیشتر در این مسیر گام برداریم.
 
مواجهه تمدن نوین اسلامی با تمدن غربی
من تمدن نوین اسلامی را مبتنی بر مبانی می دانم که این تمدن را با تمدن غرب متمایز می کند. آنچه که ما را در مقابل تمدن غرب دچار چالش می کند عقب افتادگی از تمدن غربی به لحاظ دستاوردهای صنعتی و یا از حیث عمران و آبادانی از آنها نیست. آنچه دنیای امروز ما در تقابل با غرب می بیند نوع زندگی است که برای خودمان ایجاد کرده ایم و نوع زندگی که آنها برای خودشان ایجاد کرده اند. در جهان غرب زندگی توام با آسایش و امکانات بیشتری است و از سوی دیگر در فضاهای آموزشی و تعاملی و در عرصه های سیاست و فرهنگ و اجتماع زندگی متعادل و همراه با آرامش به تصویر کشیده شده است اما در جهان اسلام نوع مواجهه با زیست افراد و آرامش آنها چگونه است؟  نوع مشارکت دادن انسانها در تصمیمات چقدر است؟ و نوع عمران و آبادانی چه بروز و ظهوری دارد؟ این سوالات چالش های جدی است.
 
 آنچه که مسلمان را مقهور جهان غرب می کند داشتن یا نداشتن تکنولوژی نیست بلکه آنچه که فرد مسلمان را دچار چالش می کند عدم تکریم اوست و اینکه از نظر اخلاقی مورد توجه قرار نمی گیرد و آنچه که به او گفته می شود عمل نمی شود. آینده نگری تا حدودی برای او با ابهام مواجهه است و آرامش زیستی آنگونه که باید به او نرسیده است .
 
مهم ترین چالشی که تمدن نوین اسلامی با تمدن غرب دارد عدم وجود نگاه و بینش تمدنی به صورت جدی و همه گیر است. دغدغه هایی در کشور ما وجود دارد اما همگانی نیستند. اگر چنین همگرایی ایجاد شود گرایش به تفکر و زیست اسلامی بیشتر خواهد بود و تمدن نوین اسلامی می تواند در عرصه های رقابتی خود را بروز دهد.