تاریخ انتشار۷ فروردين ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۳۲
کد مطلب : 320642
سلسله مباحث کلاسی دکتر داود فیرحی پیرامون جریان های سلفی و تکفیری

مدیریت توحش؛ مانیفست داعش

​دکتر داود فیرحی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در این گفتار، تئوری داعش را از طریق تمرکز بر کتاب «إدارة التوحش: أخطر مرحلة ستمر بها الأمه» مورد بررسی قرار می دهد. کتاب «مدیریت توحش» را می‌توان «مانیفست» گروه تروریستی داعش به‌شمار آورد. «ابوبکر ناجی» ـ استراتژیست برجسته القاعده ـ در سال ۲۰۰۴ این کتاب را نوشت و به چاپ رساند. ابی ­بکر ناجی در این کتاب، تحولات حوادث و اتفاقات از وضع موجود به سوی وضع مطلوب را در کشورهای اصلی شامل مراحل چهارگانه زیر می ­داند: 1. مرحلۀ ایذاء، توان آزار و فرسایش؛ 2. مرحلۀ مدیریت توحش؛ 3. مرحلۀ اقتدار؛ 4. مرحلۀ برپایی حکومت.
مدیریت توحش؛ مانیفست داعش
در گفتارهای پیشین پیرامون پیدایی دولت داعش صحبت شد. کتابی تحت عنوان «إدارة التوحش: أخطر مرحلة ستمر بها الأمه» به چاپ رسیده است که تحولات بین 2006 تا سال 2010 را تئوریزه کرده و از شکل گیری دولت عراق تا دولت داعش را توضیح داده است. زمانی که به دیدگاه آنها می نگرید، برای تئوری خودشان پنج یا شش مرحله را در نظر گرفته اند. اولین مرحله، نظم موجود است که پس از صلح وستفالی شکل گرفته و مبتنی بر دولت- ملت می باشد. مرحله ی دیگر، مرحله ی نخست است که ضربه زدن و فروپاشاندن نظم موجود است. حال زمانی که دولت از دولت بودن خارج شود، مانند عراق و سوریه، دوره ی توحش به وجود می آید که کتاب این دوره را توضیح می دهد. پس از دوره ی توحش، دوره ی گروه های متقارن است که نسبت به یکدیگر برتری ندارند. مرحله چهارم قطب بندی و مرحله ی پنجم شکل گیری دولت جدید است.
 
در واقع وضعیت سیصد و شصت درجه ای در ادبیات دولت داعش وجود دارد. وضع موجود، وضعی است که پس از فروپاشی خلافت عثمانی و پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمده و مبتنی بر پیمان های بین المللی و دولت -ملت می باشد. مرحله بعدی، مرحله ی ضربه زدن به نظم موجود و فروپاشی است. به عنوان مثال، دولت عراق، دولتی ملی است که نمونه ای از دولت های ملی در جهان است. حالا اگر آن را از دولت بودن ساقط کنند و مانع از نفوذ آن در استان های کشور شود، مرحله ی دوم، مرحله ی توحش آغاز می شود. توحش دارای معنای منفی نیست زیرا به این معناست که نظم قدیم شکسته شده اما نظم جدید وجود ندارد. دو اتفاق در توحش رخ می دهد. اولین اتفاق جنگ است که در دوره ی بی قاعدگی ها و بی قراری ها دیده می شود. اتفاق دیگر این است که به رغم بی قانونی ها مردم باید غذا بخورند و بهداشت و امنیت اولیه برایشان باید وجود داشته باشد. پس اداره ی توحش، تدارک نیازهای اولیه مردم در دورانی است که نظم قدیم شکسته و نظم جدید شکل نگرفته است. پس دغدغه ی اصلی تأمین آب و نان و امنیت مردم است. مرحله ی دیگر، مرحله ی گروه های هم طراز است که هیچ گروه مسلح یا غیر مسلحی در موقعیت هژمونیک قرار نگرفته است. گروه هایی همچون انصار، القاعده و جیش العدل وجود دارند و باید حیات اجتماعی وجود داشته باشد. در این مرحله، تشتت قدرت وجود دارد و قدرت سیاسی در عرض گروه های مسلح منتشر شده است. این اتفاق در عراق رخ داده است. مرحله ی دیگر، مرحله ی قطب بندی و تمرکز می باشد که مرحله ی چهارم است. و مردم باید یک گروه را اولویت داده و از آن جانانه دفاع کنند.
 
مرحله ی دیگر، پیدایی دولت جدید است که مرحله ی پنجم است. در واقع آنها از سال 2010 به بعد در پی تأسیس دولت جدید هستند. دولت جدید به قبل از پیمان وستفالی باز می گردد و در پی احیای مجدد خلافتها است. همچنین آنها معتقدند که از جنگ اول تا امروزه، وضعیت نامطلوب است. سیستم دولت گذشته باید به قدری آشفته شود که مشاعرش دچار اختلال شود و نتواند از خود دفاع کند. این سیستم از طبیعت گرفته شده است. چلچله ها برای حفاظت از تخم های خود، به حیوان های مهاجم حمله های ممتد می کنند و حیوان های مهاجم آشفته می شوند و در نهایت، بهترین حالت فرار و استیصال است. پس بهترین راه، تبدیل وضع موجود به توحش است تا دولت ترجیح دهد که وجود نداشته باشد. داعش در پی تأسیس دولت ملی نیست. علت حمله ی آنها به دولت ها، از بین بردن دولت - ملت ها است و هدف عمده شان بازگشت به سیستم خلافت است. حتی سکه ی پنج دیناری آنها حدود صد و شصت دلار است و سیستم جدید را نمی پذیرند.
 
کل تحلیل داعش به وستفالی و پیمان سایکس پیکو باز می گردد. داعش دولت ملت ها را مورد حمله ی خود قرار می دهد. تنها عراق برای آنها مطرح نیست. آنها سعی دارند تا در هر جای دنیا، دولت ملی را ساقط کنند، برای رسیدن به هدفشان هم از دشمن نزدیک شروع می کنند. هر چه دشمن نزدیک از بین برود، دشمن دور نزدیک تر می شود. زمانی جنبش های رادیکال خاورمیانه به خوبی تحلیل می شوند که در ابتدا، خواسته های آنها را بدانیم. اکثر کتاب های داعش به اسم ابی بکر است؛ زیرا ابوبکر اولین خلیفه بود. آنها روایتی دارند که بسیار مهم است: هر کس برای حفظ دین از مکان خود به محلی که مسلمانان در آنجا قدرت دارند مهاجرت کند، بهشت بر او واجب است.
 
داعش خشن ترین بخش انتقال را مرحله ی توحش و هنگام شکستن نظم موجود و در مرحله ی پنجم می داند. در مرحله ی پنجم، کل سیستم جایگزین می شود. در کتاب توضیحاتی پیرامون این مراحل داده می شود. اگر خواننده ی کتاب فاقد پایه ی تئوریک باشد امکان دارد توسط این کتاب ها قانع شود، زیرا از خواننده سؤال می شود که آیا راهی جز خشونت وجود دارد؟ فضای مجازی، خرمن طلایی داعش است که گفت و گوی خود را در آن بسط می دهند. آنها سعی دارند تا در دوره ی توحش، امنیت و آرامش ایجاد کنند زیرا در غیر این صورت در مرحله ی قطب بندی و بارگیری به مشکل بر می خورند. کسانی که شاهد بحران های بی دولتی مانند آنچه در کشور عراق وجود دارد بوده اند به راحتی متوجه حرف های آنها می شوند.
 
خلاصه ی حرف کتاب ادارة التوحش که در سال 2006 نوشته شده، نشان دادن ناکام بودن استراتژی گروه های اسلامی در خاورمیانه است. این کتاب پنج گروه اسلامی را مورد هدف قرار داده است که جریان های سلفی یکی از این موارد است زیرا این گروه، فاقد چشم انداز روشنی هستند و تنها حمله می کنند. اما داعش در پی تأسیس دولت است. هم چنین به جنبش سهوه نیز حمله می کنند زیرا دولت ملت را پذیرفته و روکش مذهبی برای آن کشیده، اما در نهایت فاقد کارایی هستند. جریان دیگر، اخوان است که مرسی بهترین دلیل برای عدم کارایی شان است. جریان دیگر، متعلق به ترابی و عمر البشیر در تونس است که سال ها مبارزه کردند اما مدت کوتاهی دولت را در دست گرفته و مجددا به زندان رفتند و در چرخه ی دولت ملی گیر کرده اند. سپس به حماس و جبهه های آزادی بخش افریقا اشاره می کنند. آنها دید این جنبش ها را کوتاه می دانند و معتقدند که این جنبش ها برای آینده برنامه ای نداشته و داعش آلترناتیو مهمی برایشان دارد. در واقع در این کتاب ديالوگ مهمی با سلفی، سهوه، حماس و ترابیها دارند.
 
در صفحه ی یازده این کتاب بیان می شود که این کتاب در پی تأسیس دولت در آینده است و نظامی که امروزه عالم را اداره می کند از پیمان سایکس پیکو به بعد شکل گرفته و قبل از این پیمان، توحش وجود داشته است. زیرا پس از جنگ، خلافت از بین رفت و دولتهای اروپایی توحش را از طریق قیمومیت اداره کردند و فرانسه بر سوریه و انگلستان بر عراق مسلط بودند. پس الگوی قیمومیت موجب عبور از دوره ی توحش شد زیرا خلافت فروپاشیده بود. در طول تاریخ، دوره هایی وجود دارند که دوره ی توحش هستند. به عنوان مثال زمانی که با بعثت پیامبر، دوره ی جاهلی می کشند دورهی توحش محسوب می شود. در ایران نیز پس از فروپاشی هخامنشی ها، توحش می باشد. پس آنچه که در عراق رخ داده، استثنا نبوده و قاعده است. حال باید منطق این قاعده را پیدا کرده و آن را اداره کنیم. پس استدلال عمده ی آنها این مسئله است که این اتفاق در طول تاریخ بشر رخ داده و چرخه ی نظم و بی نظمی همواره وجود داشته است. کسی که در قرن های گذشته تأمل بکند، می بیند که با سقوط دولت های بزرگ و امپراتوری ها خواه اسلامی یا غیر اسلامی، وضعیتی ایجاد می شود که بشر وارد دوره ی توحش می شود.
 
یکی از آخرین توحش ها قبل از توحش کنونی، بعد از فروپاشی عثمانی و قیمومیت و استعمار کشورها است. دولت های اروپایی سعی کردند با تقسیم خلافت و در قیمومیت گرفتن این مناطق، مشکلات را بر طرف کنند. در دوره ی جدید نیز تحت تأثیر جنگ سرد، اولین دوره ی توحش در افغانستان پیدا شد و سپس به سایر نقاط سرایت کرد که عراق و لیبی و یمن و سوریه و مصر از این قبیل می باشند. در دوران توحش، هر کس قادر به مدیریت وضعیت باشد، قادر به ایجاد نظم آینده خواهد بود. ادبیات داعش، کاملا روشن نیست و اگر بخش های مختلف آن را به هم دوخته و توضیحی از آن پیدا کنیم؛ به این نتیجه می رسیم که به علت توحش توجه نمی کنند، تنها آن را حتمی می دانند. به عنوان مثال دوره توحش در عراق یا با حمله ی امریکا و یا با ضعف دولت مالکی به وجود می آید، تنها باید نقطه ضعف را پیدا کرده و سپس فروپاشی آن را تسریع کرد. نقدی که به اخوان و سهوه دارند، معتقدند که به جایی نمی رسند و مدتها تلاش کرده اما هفت قرن بعد نیز به جایی نمی رسند. ایده ی داعش، اسلامی و چپی است. درواقع معتقدند که بهار عربی، نمادی از توحش است و راه به جایی نمی برد. توحش، امری است که ناشی از شکست دولت های موجود به وجود می آید.
 
داعش بر خلاف انقلاب اسلامی که خود را در سطح ملی تثبیت کرد، به یک دولت در عراق اكتفا نمی کند و خواستار ایجاد دگرگونی در همه جا است به همین خاطر آن را آلترناتیو سایکس پیکو می داند. تصور آنها این است که باید شبکه ها به یکدیگر نزدیک شوند. آنچه در لیبی رخ می دهد باید مسیری را طی کند که در عراق رفته شده. مردم باید قانع شوند که این اتفاق رخ دهد و چاره ی دیگری نیز نیست. خشونت داعش، خشونت جهادی است و مردم باید این خشونت را بپذیرند. داعش معتقد است که اسلام، دین رحمت است اما جهاد همواره دارای خشونت است. من معتقدم که ادعای آنها فراتر از سیستم ها است و بعید است که موفق شوند زیرا اکثر کشورهای جهان عليه این سیستم هستند. آنها معتقدند که در نهایت باید به تأسیس دولت برسند و مسیر آن را طی کنند. در اغلب جنبش های اسلامی، تفکر یا اندیشه ی بزرگان در نهایت به مأیوس شدن از تغییر نظم موجود و تن دادن به امر واقع منتهی می شود.
 
در واقع گویی همه ی تئوری هایی که پس از فروپاشی خلافت عثمانی مطرح شدند، در نهایت از تغییر وضع موجود مأیوس شده و به وضعیت موجود تن می دهند و رهبران با داغی در دل خواهند مرد و موفق نخواهد شد.» در واقع داعش معتقد است که آلرتانتیو خودش بسیار موفق است.
 
توضیح رادیکال ها از نظم جهانی موجود داعش معتقد است که نظم موجود پوشالی تر از دهه ی شصت و جنگ جهانی دوم است زیرا نیروهای جنگ جهانی دوم، واقعی و شجاع بودند اما ارتش کنونی، فانتزی می باشد. در واقع بیشتر ارتش های کنونی پوشالی است که درگیر جنگ زمینی نخواهند شد و به جنگ از راه دور و دروغ پردازی های رسانه ای مشغول هستند. ارتش های کنونی در اتاق های شیشه ای نشسته و تنها لباس نظامی پوشیده اند و ما باید پوشالی بودن شان را اثبات کنیم. تئوری آنها بر خلاف تئوری چینی ها است که امپریالیسم را ببر کاغذی با دندان های آهنی می دانستند. داعش معتقد است که این سیستم دارای فساد است و ما باید به آن ضربه وارد کنیم تا شکسته شود.
 
جنبش های رادیکال چند هدف گیری مهم دارند؛ در عین مخالفت با روسیه، اکثرا با امریکا دشمن هستند و هدف اصلی آنها است. به همین دلیل کمی به ادبیات چپها نزدیک می باشند و هنوز جنگ زمینی با روسیه را باور نکرده اند.
 
در تئوری هایی که ملهم از چپ می باشد، حالت فروپاشی ساخت قدیم و عدم وجود ساخت جدید وجود دارد که نزدیک به ادبیات داعش است. داعش در تلاش است تا سیستم سست شده ی میراث سایکس پیکو مجدداً احیا و تقویت نشود. در فصل دیگر کتاب، مفهوم توحش را توضیح می دهند. توحش را اداره ی جامعه ای که فاقد قدرت سیاسی است می دانند. توحش زمانی است که مدنیت به نقطه ی صفر نزدیک شده و مجبور هستیم تا نیازهای طبیعی آدمی را مانند غذا و بهداشت و امنیت تأمین تأمین کنیم. زیرا این مسائل تعطیل شدنی نیست. زمانی که دولت به نقطه ی صفر می رسد، مدنیت دچار مشکل می شود. منظور از توحش این نیست که شرکت های تجاری جامعه را اداره می کنند، بلکه سیستم به طور کلی از هم پاشیده و انسان های بی سر پناه باید اداره شوند. اولین اقدامی که باید صورت گیرد، انتشار امنیت داخلی و سپس وفور طعام و دارو و هم چنین حفظ منطقهی توحش از حمله دشمنان، اقامهی قضا و تقویت ایمان مردم است. سطح ایمان مردم باید به قدری افزایش پیدا کند که آمادگی روحی برای جنگ پیدا کرده و جوانان منطقه ی توحش، جذب گردان ها گردند. باید به احکام شریعت عمل شود و سیستم استخبارات مردمی یا اطلاعات امنیت مردمی ایجاد شود تا خبررسانی به موقع انجام شود. همچنین باید جست وجوی منافقین صورت گیرد و شبکه ای از پیمان ها و سوگند به وجود آید. این شبکه ها با یکدیگر پیمان می بندند تا شهر را اداره کنند. این شکبه ها خود مختار هستند و شریعت آنها را نظم می دهد.
 
اداره ی توحش شامل این امور می شود. این مرحله، توحش است و پس از این مرحله که هنوز به طور کامل شکل نگرفته است، مرحله ی تمکین است که مردم باید از آنها به طور کامل اطاعت کنند. مکه، عربستان، اردن، مراکش، نیجریه، پاکستان، یمن، کل اسیای مرکزی و افغانستان هدف گذاری شده و باید وارد چرخه شوند. در مرحله ی تمکین، نخستین نطفه های همبستگی سیاسی اجتماعی شکل می گیرد و همه چیز مجددا از صفر شروع می شود. برای ایجاد تمکین باید چند مطالعه ی مهم انجام شود. یکی از این امور، وجود عمق جغرافیایی است که پیش روی هر جنبش باید مشخص شود که در ادبیات ترکیه به آن عمق استراتژیک می گویند. هر ملت در هر دولت باید تشویق شود تا مناطق توحش را ایجاد کنند. سپس برای تضعیف کردن نظام حاکم و ضعف قدرت مرکزی از طریق ترورها تلاش کنند و سپس از آن منطقه یارگیری شود. روان شناسی نیروهای منطقه نیز باید صورت گیرد و به تدریج، سلاح بین مردم منتشر شود زیرا اگر سلاح در اختیار همگان قرار گیرد، میل به هم پیمانی افزایش پیدا می کند؛ زیرا مسلحين با یکدیگر نمی جنگند و با گسترش سلاح می توان از تمکین صحبت کرد.
 
استدلال های بسیاری مطرح می کنند و به عنوان مثال، استدلال می کنند که اگر پالایشگاه نفت را تخریب کنیم، به ذخیره ی دولت ها تبدیل می شود. از منظر داعش چهار اقدام باید صورت گیرد، در درجه ی اول باید شخصیت های بانفوذ تخریب شوند و سپس از جانب و خارجی ها باید ضربه خورند و سپس پالایشگاه ها و مراکز تفریح باید تخریب گردند. هم چنین مساجدی که ضد آنها عمل کنند باید تخریب شوند و به همین دلیل به برخی مساجد نیز حمله می کنند. حال چگونه اداره کردن منطقه پس از توحش مطرح می شود.
 
اولین ایده ی آنها، محکم کاری در تکنیک اداره است. درواقع ایشان معتقدند که باید در پی دو گروه از انسانها بود تا قادر به اداره باشند. برخی انسانها ذاتا مدیر هستند و باید تئوری اداره را به آنها آموخت تا هر شخص در مکان خود، قادر به تصمیم گیری باشد. معمولا افرادی که به مدیریت انتخاب شده اند دارای مدارک عالی هستند. هر رهبری از نظر آنها مدیر نبوده و هر مدیری نیز رهبر نمی باشد. در واقع ایده ای تحت عنوان مدیریت رهبران یا تقویت جنبه ی مدیریتی رهبران دارند تا رهبران قادر به مدیریت منطقه خود باشند. از دور، چهره ای نظامی دیده می شود اما این گونه نمی باشد. مدیر، عبارت است از هر کسی که توان اداره ی یک منطقه یا بخشی از امور یک منطقه را بر عهده دارد که این بخش مالی، قضایی یا اطلاع رسانی و غیره است. در واقع در پی مدیریتی هستند تا مردم از آنها راضی باشند. اکثر کسانی که مخالفان ها می باشند کشته خواهند شد و سپس در پی راضی کردن سایر مردم می شوند.
 
تا امروز، شورشی همگانی علیه اینها صورت نگرفته است. زیرا اگر نان و دارویی به مردم برسانند شاید آنها را راضی نگه دارند. داعش از بیرون، یک پارچه دیده می شود اما زمانی که به ایده هایش می پردازیم، می بینیم یک پارچه نیستند و دارای اختلافات بنیادین می باشند. آنها با نوشتن کتب و جزوات سعی دارند تا خود را یکپارچه کنند. به طور کلی، معتقدند افرادی باید در رأس کار باشند که مدیر باشند و سپس به قواعد نظامی تجربی اعتماد کنند. نیروهای نظامی باید تجربی تر شوند و امکانات زیادی در اختیار آنها قرار گیرد. هم چنین بحثی، تحت عنوان اعتماد و شدت وجود دارد، یعنی باید همگان به وجود سخت گیری در این برهه راضی شوند. جنگ دارای شدت و ترس و خونریزی است و باید این مسئله پذیرفته شود. حال اسلام دین رحمت است اما این مرحله، مرحله ی جنگ است و جنگ، همه ی اسلام نبوده و رحمت زمانی است که دولت آنها جایگزین شود.
 
پس بین اسلام و مرحله ی توحش تفکیک قائل هستند. مرحله ی توحش، از آنجایی که سخت ترین مرحله است باید قیمت سنگینی همچون آوارگی و کشتار برایش در نظر گرفت. برای دوره ای انتقالی باید این وضعیت در نظر گرفته شود. در زمان پیامبر، زمانی که با حبشه تجارت می شد بحث فروش سلاح به غیر مسلمان مطرح شد و تجارت با غیر مسلمان نفی نشد و به همین دلیل داعش به راحتی با فروش نفت به کشورهای غربی و روسیه کنار آمده است.
 
https://taghribnews.com/vdcee78xwjh8wpi.b9bj.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی